Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και Βαπτιστής (Σύναξις 7 Ιανουαρίου)

Σύναξις του αγίου ενδόξου Προφήτου, Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου.

Οὗτος γάρ ἐστιν ὁ ρηθεὶς ὑπὸ Ἠσαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος· φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ.

****************************************

Στην ηλικία των 30 ετών εμφανίζεται κατά θεία εντολή στην περιορδάνεια περιοχή στο νότιο τμήμα της χώρας κηρύσσοντας «μετανοεῖτε, ἤγγικεν γάρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν», προετοιμάζοντας τους πιστούς να δεχθούν τον Μεσσία και βαπτίζοντας τους προσερχομένους σ’ αυτόν. Εκεί τον συνάντησε και ο Ιησούς Χριστός και του ζήτησε να τον βαπτίσει. Εκείνος αρχικά αρνήθηκε, όμως ο Χριστός επέμενε, κι έτσι ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος βάπτισε τον Ιησού Χριστό στα νερά του Ιορδάνη Ποταμού.

Ἐμὴ σε γλῶσσα Κήρυξ πῶς ἂν αἰνέσῃ,

Ὃν γλῶσσα Χριστοῦ γηγενῶν μείζω λέγει;

Μνήμη ἐβδομάτη Προδρόμου λάχεν αἰδοίοιο.

Γράφει η Ελένη Δραμπάλα

Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, επονομαζόμενος και Ιωάννης ο Πρόδρομος ήταν σύγχρονος του Ιησού Χριστού, ενώ ως βιβλικό πρόσωπο θεωρείται ότι βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Και εις μεν την Παλαιά θεωρείται "Προφήτης", εις δε την Καινή "Πρόδρομος". 

Στον Ιωάννη γίνεται αναφορά και από τους τέσσερεις Ευαγγελιστές. Προφήτης θεωρείται, διότι με την διδασκαλία του προετοίμασε τον κόσμο να υποδεχθεί τον Μεσσία. Γονείς του ήταν ο ιερέας Ζαχαρίας και η Ελισσάβετ, η οποία ήταν συγγενής της Θεοτόκου. 

Σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Λουκά, η σύλληψη και η γέννηση του Ιωάννη συνέβη 6 μήνες πριν τη γέννηση του Ιησού Χριστού, ο ίδιος δε Ευαγγελιστής εξιστορεί θαυμαστά γεγονότα. Αν και η Ελισσάβετ φερόταν στείρα, ο αρχάγγελος Γαβριήλ διαμήνυσε στον Ζαχαρία ότι τελικά η σύζυγός του θα γεννήσει αγόρι και να του δώσει το όνομα Ιωάννης. Στην αρχή, ο Ζαχαρίας φέρεται να μη πίστεψε τα λόγια του Γαβριήλ και πιθανώς να υπέστη κάποιο κλονισμό κατά τον οποίο έχασε την ομιλία του, όπου και παρέμεινε άλαλος έως την ημέρα που θα βαπτιζόταν το παιδί που θα έφερνε στον κόσμο η Ελισσάβετ. Οκτώ ημέρες μετά την γέννηση του Ιωάννη, όταν ζητήθηκε από τον ίδιον να φανερώσει το όνομα του παιδιού, εκείνος έγραψε σε μια πινακίδα το όνομα «Ιωάννης» και αμέσως επανήλθε η ομιλία του. Πατρίδα του Ιωάννη, κατά μία παράδοση, φέρεται η Χεβρών, κατ΄ άλλη όμως φέρεται η πόλη Ιούττα. 

Για τη νεανική ζωή του και τον ιδιωτικό του βίο δεν υπάρχει πληροφορία, πλην της αναφοράς του ίδιου παραπάνω Ευαγγελιστή ότι: «τό παιδίον ηὔξανε καί ἐκραταιοῦτο πνεύματι καί ἦν ἐν ταῖς ἐρήμοις ἕως ἡμέρας ἀναδείξεως αὐτοῦ πρός τόν Ἰσραήλ». 

Σημειώνουμε ότι με τη λέξη "ἐρήμοις" (δοτική πληθυντικού) χαρακτηρίζονται τα διάφορα μέρη της ίδιας της ερήμου της Ιουδαίας, που έφεραν διάφορες επιμέρους ονομασίες. Στις ερήμους αυτές φαίνεται να κατέφυγε ο Ιωάννης, για προπαρασκευή του έργου του όπως παλαιότερα είχαν ομοίως καταφύγει ο Μωϋσής και ο προφήτης Ηλίας. 

Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και Βαπτιστής - γ' τέταρτο 14ου αι. μ.Χ. -
Mονή Bατοπαιδίου, Άγιον Όρος

Ο βίος του Ιωάννη, καθώς και η εμφάνισή του ήταν σύμφωνα προς το κήρυγμά του. Φορούσε ένδυμα υφασμένο από τρίχες καμήλου, με ζώνη δερμάτινη γύρω από τη μέση του, η τροφή του ήταν πρόχειρη και ξηρά, δηλ. ακρίδες από εκείνες που έφερε ο άνεμος στην έρημο από την Αραβία, και μέλι, το οποίο ήταν αποθηκευμένο στις σχισμές πετρών από τις άγριες μέλισσες (Ματθ. γ΄1-4). Στην ηλικία των 30 ετών εμφανίζεται κατά θεία εντολή στην περιορδάνεια περιοχή στο νότιο τμήμα της χώρας κηρύσσοντας «μετανοεῖτε, ἤγγικεν γάρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν», προετοιμάζοντας τους πιστούς να δεχθούν τον Μεσσία και βαπτίζοντας τους προσερχομένους σ’ αυτόν. Εκεί τον συνάντησε και ο Ιησούς Χριστός και του ζήτησε να τον βαπτίσει. Εκείνος αρχικά αρνήθηκε, όμως ο Χριστός επέμενε, κι έτσι ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος βάπτισε τον Ιησού Χριστό στα νερά του Ιορδάνη Ποταμού. 

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ 

Το 15ο έτος της αυτοκρατορίας του Τιβερίου Καίσαρος, ηγεμόνας της Ιουδαίας ήταν ο Πόντιος Πιλάτος και τετράρχης στη Γαλιλαία ο Ηρώδης Αντίπας, ενώ ο Φίλιππος ο αδελφός του ήταν τετράρχης της Ιτουραίας και της Τραχωνίτιδος, ο Λυσανίας δε τετράρχης της Αβιληνής, και αρχιερείς ο Άννας και ο Καϊάφας. Τότε «ἐγένετο ρῆμα Θεοῦ» στον Ιωάννη, ο οποίος έμενε στην έρημο («φωνή βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ», σύμφωνα με τον Ησαΐα), να μεταβεί σ’ όλα τα περίχωρα του Ιορδάνη και με το κήρυγμά του να προτρέψει τον λαό να βαπτισθεί, προκειμένου να εξαγνισθεί για να δεχθεί τον Μεσσία. Έσπευδαν, λοιπόν, όλοι να βαπτισθούν θεωρώντας ότι με μόνο το βάπτισμα θα εξασφάλιζαν τη σωτηρία τους. 

Ο Ιωάννης, επειδή γνώριζε πολύ καλά ότι ο λαός ευρίσκετο σε πνευματική αθλιότητα, κήρυττε ότι το βάπτισμα από μόνο του δεν ωφελεί ούτε οδηγεί στη σωτηρία, όταν η έλλειψη ειλικρίνειας και αρετής γεννάει ηθικό χάσμα στις ψυχές και κάθε εγωισμός και αλαζονεία υψώνεται σαν βουνό στις καρδιές των ανθρώπων, αλλά και οποιαδήποτε ανωμαλία και δυστροπία προέρχεται από τα πάθη. Τους αποκαλούσε, λοιπόν, απογόνους φαρμακερών οχιών, επωάζοντας την κακία, λόγω του ότι οι πρόγονοί τους ήταν γεμάτοι με το δηλητήριο της πονηρίας και της μοχθηρίας («... γεννήματα ἐχιδνῶν, τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπό τῆς μελλούσης ὀργής; ...», Λουκ. κεφ. γ΄, 7). Το κήρυγμα του Ιωάννη είχε τη δυναμική ενός καταπέλτη, στην προσπάθειά του να μεταστρέψει την τότε κοινωνία από «γεννήματα ἐχιδνῶν» σε «κοινωνία προσώπων», κάνοντας αγαθά έργα που αποδίδουν καρπούς: «ὁ ἔχων δύο χιτῶνας μεταδότω τῷ μή ἔχοντι καί ὁ ἔχων βρώματα ὁμοίως ποιείτω ... μηδέ διασείσητε, καί ἀρκεῖσθε τοῖς ὀψωνίοις ὑμῶν ...» (Λουκ. κεφ. γ΄, 10-13). Τους επέπληττε, επίσης, για το ότι πίστευαν ότι επειδή έχουν πατέρα τον Αβραάμ, δηλ. ήταν απόγονοί του, δεν θα είχαν πρόβλημα ως προς τη σωτηρία τους, και χρησιμοποιώντας την αλληγορία τούς έλεγε ότι ο πέλεκυς της θείας κρίσης και οργής βρίσκεται πολύ κοντά στη ρίζα των δέντρων, πανέτοιμος να κόψει σύρριζα κάθε άνθρωπο που προσομοιάζει με άκαρπο δέντρο, δηλ. τον άνθρωπο που δεν παράγει ή δεν θέλει να παράγει καρπούς αρετής. Και ενώ ο λαός προσδοκούσε την έλευση του Μεσσία, άρχισαν να συλλογίζονται μήπως ήταν ο Ιωάννης ο αναμενόμενος Χριστός, όμως εκείνος τους απάντησε, λέγοντας «... ἐγώ μέν ὕδατι βαπτίζω ὑμᾶς· ἔρχεται δε ὁ ἰσχυρότερός μου, οὗ οὐκ εἰμί ἱκανός λῦσαι τόν ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων αὐτοῦ· αὐτός ὑμᾶς βαπτίσει ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καί πυρί ...» (Λουκ. κεφ. γ΄, 16). Αλλά και ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής αναφέρει ότι «οὐκ εἰμί ἐγώ ὁ Χριστός, ἀλλ’ ὅτι ἀπεσταλμένος εἰμί ἔμπροσθεν ἐκείνου» (Ιω. κεφ. γ΄, 28). Προ της φυλάκισής του ο Ιωάννης είχε βαπτίσει τον Ιησού και το σύνολο του λαού. Για την βάπτιση του Ιησού, μαρτυρεί στο Ευαγγέλιό του ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής, λέγοντας, «Τῇ ἐπαύριον βλέπει ὁ Ἰωάννης τόν Ἰησοῦν ἐρχόμενον πρός αὐτόν καί λέγει· ἴδε ὁ ἀμνός τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου. οὗτός ἐστι περί οὗ ἐγώ εἶπον· ὀπίσω μου ἔρχεται ἀνήρ ὅς ἔμπροσθέν μου γέγονεν, ὅτι πρῶτός μου ἦν» (Ιω. κεφ. α΄, 29). 

Η εν γένει εμφάνιση του Ιωάννη, αλλά και ο ασκητικός βίος του παράλληλα με τα κηρύγματα και τις βαπτίσεις μετάνοιας, προκαλούσε πλήθος ακροατών και πολλών θαυμαστών απ΄ όλη την Παλαιστίνη που έσπευδαν να τον ακούσουν, μεταξύ των οποίων και στρατιώτες και Σαδδουκαίοι και Φαρισαίοι τους οποίους ναι μεν βάπτιζε στον Ιορδάνη, αλλά τους αποκαλούσε απογόνους φαρμακερών οχιών, διότι ο Ιωάννης γνώριζε ότι δεν μετανοούν ειλικρινώς. Μάλιστα, τους έλεγε ότι ο πέλεκυς της κρίσεως ευρίσκεται κοντά στη ρίζα για να κόψει σύρριζα κάθε άνθρωπο που ομοιάζει προς άκαρπο δέντρο, που δεν έχει καρπό αρετής. Και ναι μεν σας βαπτίζω με νερό, με σκοπό να εισαχθείτε σε κατάσταση μετανοίας, Εκείνος όμως που έρχεται ύστερα από εμένα, είναι δυνατότερος από εμένα κι εγώ ούτε ως έσχατος δούλος δεν είμαι άξιος να βαστάσω τα υποδήματά του. Αυτός θα σας βαπτίσει με Πνεύμα Άγιο και με το καθαρτικόν πυρ της χάριτος («γεννήματα ἐχιδνῶν, τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπό τῆς μελλούσης ὀργῆς; ... ἐγώ μέν βαπτίζω ὑμᾶς ἐν ὕδατι εἰς μετάνοιαν, ὁ δέ ὁπίσω μου ἐρχόμενος ἰσχυρότερός μού ἐστιν, οὗ οὐκ εἰμί ἱκανός τά ὑποδήματα βαστάσαι, αὐτός ὑμᾶς βαπτίσει ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καί πυρί», Ματθ. γ΄7-12). 

Η δράση του αυτή δεν άργησε να προκαλέσει την προσοχή του Μεγάλου Συνεδρίου των Εβραίων, οπότε έστειλαν αντιπροσωπεία για έλεγχο. Τα τίμια λόγια του Προδρόμου ενοχλούσαν τις διεφθαρμένες συνειδήσεις των Φαρισαίων και την αλαζονική τους έπαρση την οποία εκάλυπταν με το ένδυμα της ψευδοαγιότητας, κάτω από το οποίο έκρυβαν τις πιο ανίατες πληγές της ψυχικής τους αναλγησίας, πολύ περισσότερο δε τον τετράρχη της Γαλιλαίας και Περαίας Ηρώδη Αντίπα, όταν ο Ιωάννης τον ήλεγξε για την παράνομη συμβίωσή του με την σύζυγο του ζώντος αδελφού του Ηρώδη Φιλίππου, την Ηρωδιάδα, ο οποίος και τον φυλάκισε. Σε κάποια γιορτή των γενεθλίων του, ο Ηρώδης ζήτησε από τη Σαλώμη να χορέψει και υποσχέθηκε με όρκο να της δώσει ό,τι του ζητήσει. Η Ηρωδιάς, η μητέρα της, που φθονούσε τον Ιωάννη, βρήκε τότε την ευκαιρία που αναζητούσε και προέτρεψε την κόρη της να ζητήσει το κεφάλι του προφήτου Ιωάννη μέσα σ’ ένα πινάκιο. Έτσι, επήλθε το μαρτυρικό τέλος του Ιωάννη δι’ αποκεφαλισμού.

Η εορτή του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου καθιερώθηκε τον 5ο μ.Χ. αιώνα.

ΣΗΜΕΡΑ, επίσης, εορτάζεται:

Α. Η μεταφορά στην Κωνσταντινούπολη της τιμίας Χειρός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος ετάφη στην πόλη Σεβαστή, όπου μετέβη ο Ευαγγελιστής Λουκάς και παρέλαβε από τον τάφο του το δεξί του χέρι, το μετέφερε στην Αντιόχεια και με τη χάρι του Θεού επιτελούνταν θαύματα. Κατόπιν από εκεί, το Ιερό χέρι, μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 957, από τον διάκονο Ιώβ. Εκεί ο φιλόχριστος αυτοκράτορας, αφού την ασπάστηκε με πολύ σεβασμό, το τοποθέτησε στα βασιλικά ανάκτορα. Η σύναξη των πιστών, σε ανάμνηση του γεγονότος της μετακομιδής της τιμίας Χειρός του Προδρόμου στην Κωνσταντινούπολη, ετελείτο στην περιοχή του Φορακίου (ή Σφωρακίου).

Β. Το Θαύμα του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στη Χίο κατά των Αγαρηνών. 

****************************************

ΤΟ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ

****************************************

Το Μυστήριο του Βαπτίσματος, δεν παρέχει από μόνο του την εξασφάλιση της σωτηρίας της ψυχής. Ο άνθρωπος καλείται και σήμερα, εποχή "κρίσης και πνευματικής αθλιότητας", χρησιμοποιώντας το αυτεξουσιό του, να κάνει την υπέρβαση: από την κατάσταση δουλείας που βρίσκεται στο παρόν, στην κατάσταση ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ του μέλλοντος. 

• Να απαλείψει το ηθικό χάσμα που αλλοιώνει τις ψυχικές του δυνάμεις, 

• Να απαλείψει τον εγωισμό και την αλαζονεία που υψώνονται ως τροχοπέδη στην πνευματική του εξέλιξη, 

• Να απαλείψει το δηλητήριο της πονηρίας και της μοχθηρίας μετατρέποντάς το σε θεραπευτικό άρωμα ψυχής, 

• Να απαλείψει την οργή εδραιώνοντας την πραότητα, να απαλείψει τη μικροψυχία ανακαλύπτοντας τη μεγαλοψυχία του και, εν γένει, 

• Να απαλείψει τα πάθη του ανεβαίνοντας σταδιακά την κλίμακα της απάθειας. 

Μία δύσκολη πορεία, οι ευεργετικές ιδιότητες της οποίας όμως θα φέρουν στο Φως «την «κοινωνία προσώπων», όπου μέσα σε μία τέτοιου είδους κοινωνία δεν θα έχουν θέση ούτε οι παράνομες ενέργειες ούτε τα εγκλήματα της οποιασδήποτε «Νέας Τάξης Πραγμάτων».

Απολυτίκιον 

Μνήμη δικαίου μετ᾽ ἐγκωμίων· σοί δέ ἀρκέσει ἡ μαρτυρία τοῦ Κυρίου Πρόδρομε· ἀνεδείχθης γάρ ὄντως καί Προφητῶν σεβασμιώτερος, ὅτι καί ἐν ῥείθροις βαπτίσαι κατηξιώθης τόν κηρυττόμενον· ὅθεν τῆς ἀληθείας ὑπεραθλήσας, χαίρων εὐηγγελίσω καί τοῖς ἐν ᾅδῃ, Θεόν φανερωθέντα ἐν σαρκί, τόν αἴροντα τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου, καί παρέχοντα ἡμῖν τό μέγα ἔλεος.

Κοντάκιον

Τήν σωματικήν σου παρουσίαν δεδοικώς ὁ Ἰορδάνης, φόβῳ ἀπεστρέφετο· τήν προφητικήν δέ λειτουργίαν ἐκπληρῶν ὁ Ἰωάννης, τρόμῳ ὑπεστέλλετο· τῶν Ἀγγέλων αἱ τάξεις ἐξεπλήττοντο, ὁρῶσαί σε ἐν ῥείθροις σαρκί βαπτιζόμενον· καί πάντες οἱ ἐν τῷ σκότει κατηυγάζοντο, ἀνυμνοῦντες σέ τόν φανέντα, καί φωτίσαντα τά πάντα.
Μεγαλυνάριον
Χειρί σου βαπτίσας, ὦ Βαπτιστά, τὸν διὰ θαλάσσης, ἀγαγόντα τὸν Ἰσραήλ, Προφητῶν ἁπάντων, ὑπέρτερος ἐδείχθης· διὸ ἀνευφημοῦμεν τὴν θείαν χάριν σου.

Ελένη Δραμπάλα