Η Καταστροφή της Σμύρνης ή Μεγάλη Πυρκαγιά της Σμύρνης (Μικρασιατική Εκστρατεία)

ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΠΑΝΙΩΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ ΚΑΙ VIDEO

Σύμφωνα με το Ιουλιανό Ημερολόγιο, ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ το 1922, τα τελευταία τμήματα του ελληνικού στρατού εγκαταλείπουν τη Σμύρνη, οι χριστιανικές συνοικίες παραδίδονται στις φλόγες και ξεσπάνε ωμότητες εναντίον του πληθυσμού. Mε τον όρο καταστροφή της Σμύρνης ή αλλιώς Μεγάλη Πυρκαγιά της Σμύρνης αναφέρονται τα γεγονότα της σφαγής του ελληνικού και αρμενικού πληθυσμού της Σμύρνης από τον κεμαλικό στρατό, καθώς και η πυρπόληση της πόλης, που συνέβησαν τον Σεπτέμβριο του 1922. 

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

Η Καταστροφή της Σμύρνης ΜΕΡΟΣ Α΄

Η Καταστροφή της Σμύρνης ΜΕΡΟΣ Β΄

Η Μικρασιατική Εκστρατεία

Τάγματα Εργασίας "αμελέ ταμπουρού"

Μουσταφά Κεμάλ

******************************

******************

Η καταστροφή αυτή άρχισε 7 ημέρες μετά την αποχώρηση και του τελευταίου ελληνικού στρατιωτικού τμήματος από τη Μικρά Ασία και μετά την είσοδο του τουρκικού στρατού, του ιδίου του Μουσταφά Κεμάλ και των ατάκτων του στην πόλη. Η φωτιά εκδηλώθηκε αρχικά στην αρμενική συνοικία και συγκεκριμένα από την ανατίναξη της Αρμενικής Εκκλησίας του Αγίου Νκολάου, όπου είχαν καταφύγει τα γυναικόπαιδα και πολιορκούντο από τους Τούρκους. Την πολιορκία την έσπασε με το ασκέρι του ο Έλληνας καπετάνιος Σιδερής (Ισίδωρος) Πανταζόπουλος, που επί πολλά έτη πολεμούσε τους άτακτους Τσέτες ληστές στα γύρω βουνά. Οι Έλληνες μπήκαν μέσα στην εκκλησία και έδωσαν νερό και τρόφιμα στους πολιορκημένους, όμως, οι πολυπληθέστεροι Τούρκοι γρήγορα ανασυντάχθηκαν και παίρνοντας πυρίτιδα από γειτονική πυριταδαποθήκη, περικύκλωσαν και πάλι την εκκλησία και την ανατίναξαν. Με τη βοήθεια του ευνοϊκού για τους Τούρκους ανέμου (που έπνεε αντίθετα από την τουρκική συνοικία) και της βενζίνης με την οποία οι Τούρκοι ράντιζαν τα σπίτια, η φωτιά κατέκαψε όλη την πόλη, εκτός από τη μουσουλμανική και την εβραϊκή συνοικία, και διήρκεσε από τις 13 έως τις 17 Σεπτεμβρίου του 1922(31 Αυγούστου έως 4 Σεπτεμβρίου με το παλαιό ημερολόγιο).

Προηγηθέντα της πυρπόλησης

Μετά την κατάρρευση του μετώπου, την ευθύνη του οποίου έφερε ο τότε Διοικητής του Α΄ Σώματος Στρατού, υποστράτηγος Νικόλαος Τρικούπης, και την άτακτη υποχώρηση και αναδίπλωση του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος από το Αφιόν Καραχισάρ, (στα μέσα Αυγούστου του 1922), άρχισε και ο ξεριζωμός ενός μεγάλου μέρους του χριστιανικού πληθυσμού (Ελλήνων και Αρμενίων) προς τη μικρασιατική ακτή, που, κατά τους υπολογισμούς τουΟικουμενικού Πατριαρχείου, έφτανε τις 250.000. Επίσης, στη Σμύρνη είχαν βρει καταφύγιο και 15.000 Αρμένιοι που συνωστίζονταν στα διάφορα ιδρύματα και σπίτια της Αρμενικής Κοινότητας.

Η αδιάκοπη όμως άφιξη των τρένων που μετέφεραν στρατιωτικά υπολείμματα και πρόσφυγες (υπολογίστηκε ότι έφταναν με ρυθμό 30.000 ατόμων την ημέρα) στη Σμύρνη, καθώς και οι έντονες φήμες της γενικής κατάρρευσης του μετώπου μεγάλωναν την ένταση και την ανησυχία του πληθυσμού, ενώ η προετοιμασία της ελληνικής διοίκησης για αναχώρηση δεν άφηναν πλέον τις παραμικρές αμφιβολίες για τη μετέπειτα εξέλιξη. Έναντι της έντρομης εκείνης κατάστασης που εξελισσόταν, χαρακτηριστική υπήρξε η απάντηση του Έλληνα Υπάτου Αρμοστή Αριστείδη Στεργιάδη στον πρώην Νομάρχη Λέσβου και Διοικητή Χίου Γεώργιο Παπανδρέου, όταν ο δεύτερος του συνέστησε να ενημερώσει άμεσα τον ελληνογενή πληθυσμό για να φύγει. Ο Στεργιάδης φέρεται να δήλωσε στον Παπανδρέου: "Καλύτερα να μείνουν εδώ, να τους σφάξει ο Κεμάλ, γιατί αν πάνε στην Αθήνα θ' ανατρέψουν τα πάντα."

Στις 24 Αυγούστου/6 Σεπτεμβρίου αναχωρεί και το τελευταίο ελληνικό στρατιωτικό τμήμα. Την επομένη οι χιλιάδες των προσφύγων Έλληνες και Αρμένιοι που κατέκλυζαν όλο το μήκος της περίφημης προκυμαίας "Κε" της Σμύρνης μάταια περίμεναν πλέον τα επιταγμένα ελληνικά πλοία για τη μεταφορά τους στα γειτονικά ελληνικά νησιά. (Δείτε παρακάτω ενότητα "Ο ελληνικός στόλος"). Μετά όμως από έντονη παρέμβαση του Αμερικανού Προξένου Γ. Χόρτον, (G. Horton), στάλθηκαν δύο αμερικανικά αντιτορπιλικά για την εξυπηρέτηση των προσφύγων. Την επομένη, 26 Αυγούστου/8 Σεπτεμβρίου (1922), αναχωρούν οι ελληνικές Αρχές Σμύρνης. O μέχρι τότε Έλληνας Ύπατος Αρμοστής της Σμύρνης, Αρ. Στεργιάδης, επιβιβάστηκε σε αγγλικό πολεμικό πλοίο που του διατέθηκε με προορισμό την Κωνσταντινούπολη.

Η αντίστροφη μέτρηση για την πόλη της Σμύρνης είχε πλέον φθάσει.

Ο ελληνικός στόλος

Στις 11 Σεπτεμβρίου του 1922, δηλαδή δύο ημέρες πριν την έναρξη της καταστροφής της πόλης, είχε εκδηλωθεί στρατιωτικό κίνημα στη Χίο και τη Μυτιλήνη. Τούτο είχε ως συνέπεια όλος σχεδόν ο ελληνικός στόλος με το σύνολο των επίτακτων πλοίων να τεθεί υπό τους κινηματίες για τη μεταγωγή του ελληνικού στρατού προς το Λαύριο, προκειμένου να επικρατήσει η επανάσταση στην Αθήνα. Μάλιστα δε, το ελληνικό θωρηκτό Κιλκίς που ναυλοχούσε και είχε ως βάση τη Σμύρνη, με την έκρηξη του κινήματος και υπό τον κυβερνήτη πλοίαρχο Δεμέστιχα μετέβη στη Σάμο όπου και παρέμεινε προκειμένου να επιβάλει την επανάσταση παρότι οι καπνοί της καταστροφής, (κατά την ημέρα), και το φέγγος της πυρκαγιάς, (κατά τη νύχτα), ήταν ορατά τόσο από τη Χίο όσο και από τη Σάμο.

Στις 15 Σεπτεμβρίου 1922 κατά την τρίτη ημέρα της καταστροφής της Σμύρνης το θωρηκτό Κιλκίς απέπλευσε και ενώθηκε με το θωρηκτό Αβέρωφ, μεταξύ Χίου και Σάμου, που κατερχόταν ολοταχώς το Αιγαίο προς Πειραιά, προερχόμενο από την Κωνσταντινούπολη, αφού προηγουμένως είχε σημειωθεί ανταρσία και είχε αποχωρήσει από τη Διασυμμαχική Ανταντική Ναυτική Δύναμη, που ναυλοχούσε στο Βόσπορο, (στην οποία είχε ενταχθεί μετά την υπογραφή της ανακωχής του Μούδρου), υπό τον κινηματία κυβερνήτη Αντιπλοίαρχο Γ. Χατζηκυριάκο.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ VIDEO ΣΤΟΝ ΣΥΝΔΕΣΜΟ https://vimeo.com

ΣΠΑΝΙΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Turkish troops entering Smyrna 9th September 1922

The British Consul of Smyrna (Sir Harry H. Lamb on the right?) and wife at Smyrna Quay during the Kemalist occupation, 9-9-1922.

Mustafa Kemal and fellow generals enter the newly liberated Izmir 10-9-1922.

Turkish troops entering Karşıyaka.

Views of the evacuation of Smyrna.

Rare photo (by S.L. Cassar) of the chaotic conditions on the quayside as civilians try to escape the city. The shot appears to be taken before the fire, in the Konak end of the Punta seafront, an area mostly spared the effects of the fire. The refugee problem and moving such a large number in a small space of time caused the Allies a lot of consternation - The New York Times article from Oct 4 1922:

The trajedy unfolds...

View of the fire with HMS Iron Duke in the foreground

The passangers on deck of the hospital ship Maine (carrying 407 refugees) seem to have a last look towards Smyrna, on their way to Malta. The photographer of this is S.L. Cassar, of Maltese origin, operating from Malta around 1916 and who was established in Smyrna in 1890.

The aftermath of the fire on the old St Joseph School, on the ‘Rue des Roses’, the street now lives on with its Turkish translation name, ‘Gül Sokak’. The building stands no more, the street is now residential with luxury shops.

Fire damage in the Bella vista neighbourhood of Smyrna, today equating to the ‘Gündoğdu Meydanı’.

In the distance a view of the Orthodox Church of Agios Ioannis Kerasochoras in Schinadika (closer views), taken from south-west, with its dome semi-collapsed.

Click here for post-fire views of the interior of the Chapel of the French Hospital.

The lady with white bonnet is certainly from Soeurs de la Charité and de Saint Vincent. She could be investigating the remnanats of Sacré Coeur school (currently Ticaret Lisesi). Thus, the freres catholiques may be Capuchin monks from St. Polycarpe Church.

Further information on this hospital.

The Greek Orthodox hospital.

Frank Street.

The former British Post-Office.

post-fire views of the French College Dame de Sion.

The French Hospital after the fire.

The French Hospital & chapel after the fire.

The interior of this chapel (?) after the fire.

The back of this chapel (?) after the fire.

Possibly taken from the rooftop of St.John’s Cathedral, with the Izmir Italian (La Centrale) School.

Further images of the Sacre Coeur Chapel.

The fire damaged Agios Ioannis Keraschoras Orthodox church from both sides.

The interior is of the Church of Agios Ioannes Prodromos sten Kerasochori, on the southern edge of Punta, just after the 1922 fire.

The Evangelistria (Annunciation of Virgin Mary) the Orthodox church that seems to have stood pretty untouched in the fire, probably protected by what appear to be its high walls.

The same church isolated in the southern end of the fire zone apparently a few years later.

A Royal Navy launch towing a cutter full of Greek refugees to an awaiting ship in Smyrna harbour during the post-fire evacuation.

Additional images of refugees.

A British aid ship at the Pasaport harbour, Smyrna, Sept. 1922.

The aftermath. The wording on photo: ‘The burnt places of Izmir Kordon - Photo Cemaleddin’. The building on the right with the dome is The Izmir Italian (La Centrale) School, one of the few to survive in the region relatively intact. Demolished in the 1940s near present day Republic Square (between present day 9th Sept. University rector’s office and the French Cultural Institute), to allow the widening of the ‘Second Kordon’ road there. The ruins of the building in front are those of ‘Cafe de Paris’ and the one with the flag to the left, the ‘Sporting Club’ - translation and information courtesy of Melisa Urgandokur.

Views from the 1st anniversary victory celebrations in September 1924 (in Ottoman script: 9 Tesrivevvel 1340).

Celebratory march-past on the occasion of Ataturk’s visit to Izmir in 1923. The text reads ‘8 Cemaziyelahir Sene 1341 Kışla parkında sene-i devriyesi’ [In Kışla park, 26 January 1923] when Mustafa Kemal visited the city when his mother Zubeyde Hanım died (14 Jan.) and shortly after (29 Jan.) he married Latife Hanım in Izmir.

Liberation celebrations of 9 September 1341 (1924) in front of the Basmane train station, Izmir.

The reconstruction, a view from 1927.

Slow pace of reconstruction in evidence from this photo from 1928.

ΠΗΓΕΣ: 
https://el.wikipedia.org
http://levantineheritage.com/fire.htm