Ο προφήτης Βαρούχ (28 Σεπτεμβρίου)

Στην Ορθόδοξη και την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ο προφήτης θεωρείται άγιος.

Προφητικῆς ἀξιωθεῖς λαμπηδόνας, Ἱερεμία τῷ κλεινῷ συνεδέθης, καὶ τούτω ὁμοδίαιτος ἐγένου σοφέ, ὅθεν προηγόρευσας, θεηγόρω σου γλώττη, τὴν τοῦ Λόγου κένωσιν, εἰς ἀνάπλασιν κόσμου, ἧς μετασχόντες πίστει ἀληθεῖ, Βαροὺχ Προφῆτα, ἐνθέως τιμῶμεν σε.

Ο Βαρούχ κατέγραψε τις προφητείες του Ιερεμία «καθ' υπαγόρευση» και παρέμεινε πιστός στη διδασκαλία και τα ιδανικά του μεγάλου προφήτη, παρότι, όπως και εκείνος, καταλαμβανόταν από απελπισία και μελαγχολία. Την εποχή που ο Ιερεμίας κρυβόταν για να αποφύγει την οργή του βασιλιά Ιωακείμ, ανέθεσε στον Βαρούχ να διαβάσει τις προφητείες του, που προειδοποιούσαν για τα επερχόμενα δεινά, στον λαό που είχε συγκεντρωθεί στον Ναό μία ημέρα νηστείας. Αυτό το καθήκον ήταν δύσκολο και επικίνδυνο, αλλά ο Βαρούχ το εκτέλεσε χωρίς να δειλιάσει. Ως αποτέλεσμα, ο βασιλιάς Ιωακείμ, αφού διάβασε ένα μέρος των προφητειών, διέταξε να τις κάψουν και καταδίκασε τον Ιερεμία και τον Βαρούχ.

Ο Βαρούχ (εβραϊκά: ברוך , «μπαρούχ», δηλαδή «ευλογημένος»), γιος του Νηρία, ήταν, σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη, ο γραφέας, μαθητής και αφοσιωμένος φίλος του βιβλικού προφήτη Ιερεμία. Επομένως έζησε περί τον 6ο αιώνα π.Χ.. Σύμφωνα με τον Ιώσηπο, ο Βαρούχ ήταν ένας Εβραίος από την αριστοκρατική τάξη και είχε έναν αδελφό, τον Σαραίο, αρχιθαλαμηπόλο του βασιλιά Σεδεκία του Ιούδα.

Ο Βαρούχ κατέγραψε τις προφητείες του Ιερεμία «καθ' υπαγόρευση» και παρέμεινε πιστός στη διδασκαλία και τα ιδανικά του μεγάλου προφήτη, παρότι, όπως και εκείνος, καταλαμβανόταν από απελπισία και μελαγχολία. Την εποχή που ο Ιερεμίας κρυβόταν για να αποφύγει την οργή του βασιλιά Ιωακείμ, ανέθεσε στον Βαρούχ να διαβάσει τις προφητείες του, που προειδοποιούσαν για τα επερχόμενα δεινά, στον λαό που είχε συγκεντρωθεί στον Ναό μία ημέρα νηστείας. Αυτό το καθήκον ήταν δύσκολο και επικίνδυνο, αλλά ο Βαρούχ το εκτέλεσε χωρίς να δειλιάσει. Ως αποτέλεσμα, ο βασιλιάς Ιωακείμ, αφού διάβασε ένα μέρος των προφητειών, διέταξε να τις κάψουν και καταδίκασε τον Ιερεμία και τον Βαρούχ.

Τόσο ο Βαρούχ, όσο και ο Ιερεμίας έγιναν μάρτυρες της πολιορκίας και καταστροφής της Ιερουσαλήμ από τους Βαβυλώνιους το 587–586 π.Χ.. Στο μέσο της πολιορκίας, ο Ιερεμίας αγόρασε γη στην Ανανώθ, όπου είχαν στρατοπεδεύσει οι Βαβυλώνιοι (ως σύμβολο της πεποιθήσεώς του στην τελική ανακατάληψη της Ιερουσαλήμ), και, σύμφωνα με τον Ιώσηπο, ο Βαρούχ συνέχισε να μένει μαζί του στο Μιζπά. Αναφέρεται ότι ο Βαρούχ ασκούσε επίδραση πάνω στον Ιερεμία: με δική του συμβουλή ο προφήτης παρότρυνε τους Ισραηλίτες να παραμείνουν στη γη του Ιούδα μετά τον φόνο του Γεδαλία.

Μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ ο Βαρούχ κατέφυγε με τον Ιερεμία στην Αίγυπτο, όπου κατά μία παράδοση απεβίωσε μετά από λίγο καιρό. Εδώ σταματούν οι πληροφορίες από την Αγία Γραφή. Οι παραδόσεις όμως και οι θρύλοι προσθέτουν και άλλα στοιχεία στην ιστορία του Βαρούχ. Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, ο Βαρούχ και ο Ιερεμίας θανατώθηκαν στην Αίγυπτο με λιθοβολισμό από τους ομοθρήσκους τους. Δύο άλλες παραδόσεις ισχυρίζονται ότι ο Βαρούχ αργότερα πήγε ή μεταφέρθηκε από τον Ναβουχοδονόσορα στη Βαβυλώνα μετά την κατάκτηση της Αιγύπτου από τον δεύτερο.

Στον Βαρούχ αποδίδονται το ομώνυμο δευτεροκανονικό βιβλίο της Αγίας Γραφής και δύο άλλα εβραϊκά βιβλία.

Ι. Η ραββινική παράδοση

Οι ραββίνοι περιέγραψαν τον Βαρούχ ως πιστό βοηθό και εξ αίματος συγγενή του Ιερεμία. Κατά τη σχετική βιβλιογραφία, τόσο ο Βαρούχ όσο και ο Ιερεμίας, όντες ιερείς (κοχανίμ) και απόγονοι της προσήλυτης Ραάβ, υπήρξαν υπόδειγμα ταπείνωσης στους συγχρόνους τους. Μία μιδράς στο Sifre ταυτίζει τον Βαρούχ με τον Αιθίοπα δούλο Αβδέ Μελέχ, που έσωσε τον Ιερεμία από το μπουντούμι και δηλώνει ότι πήρε την επωνυμία «βαρούχ» (ευλογημένος) εξαιτίας της ευσέβειάς του, η οποία ερχόταν σε αντίθεση με τη χαλαρή ζωή της βασιλικής αυλής «όμοια όπως το δέρμα ενός Αιθίοπα έρχεται σε αντίθεση με το δέρμα ενός λευκού». Σύμφωνα με μία συριακή παράδοση, επειδή η ευσέβειά του ίσως να είχε αποτρέψει την καταστροφή του Ναού, ο Θεός τον διέταξε να φύγει από την Ιερουσαλήμ πριν την καταστροφή, έτσι ώστε να απομακρύνει την προστατευτική παρουσία του, και στη συνέχεια ο Βαρούχ είδε από τη «Βελανιδιά του Αβραάμ» στη Χεβρώνα τον ναό να φλέγεται από φωτιά που άναψαν άγγελοι του Θεού, οι οποίοι είχαν προηγουμένως κρύψει τα ιερά σκεύη.

ΙΙ. Είναι ο Βαρούχ προφήτης;

Ο Βαρούχ σε άγαλμα του Αλεϊζαντίνου 

στην πολιτεία Μίνας Ζεράις της Βραζιλίας

Οι Τανναΐμ είναι διχασμένοι ως προς το αν ο Βαρούχ πρέπει να κατατάσσεται στους προφήτες του Ισραήλ. Σύμφωνα με τοΜεχιλτά ο Βαρούχ παραπονέθηκε επειδή το δώρο της προφητείας δεν είχε δοθεί και στον ίδιο. «Γιατί», είπε, «να διαφέρει η μοίρα μου από αυτή όλων των άλλων μαθητών των Προφητών; Ο Ιησούς του Ναυή υπηρέτησε τον Μωυσή και το `Αγιο Πνεύμα αναπαύθηκε επάνω του. Ο Ελισαίος υπηρέτησε τον Ηλία και το `Αγιο Πνεύμα αναπαύθηκε επάνω του. Γιατί να είναι διαφορετικά με εμένα;». Ο Θεός του απάντησε: «Βαρούχ, σε τι ωφελεί ένας φράχτης όπου δεν υπάρχει αμπελώνας, ή ένας βοσκός όταν δεν υπάρχουν πρόβατα;» Ο Βαρούχ τότε βρήκε παρηγορία στο γεγονός ότι όταν οι Εβραίοι εξορίσθηκαν στη Βαβυλώνα δεν υπήρχε πλέον λόγος για προφητεία.

Ωστόσο, το Seder Olam και το Ταλμούδ περιλαμβάνουν τον Βαρούχ μεταξύ των προφητών και δηλώνουν ότι προφήτευσε μετά τη μετοικεσία της Βαβυλώνος, ότι ήταν στη Βαβυλώνα όταν μελετούσε το Τορά με τον `Εσδρα. Ούτε καν σκέφθηκε να επιστρέψει στην Ιουδαία όσο ζούσε ο δάσκαλός του, αφού θεωρούσε τη μελέτη του Νόμου σημαντικότερη από την ανοικοδόμηση του Ναού και μετά δεν μπορούσε να συνοδεύσει τους επιστρέφοντες εξόριστους εξαιτίας της ηλικίας του.

ΙΙΙ. Ο τάφος του

Ο τάφος του Βαρούχ έγινε το αντικείμενο μεταγενέστερων θρύλων. Σύμφωνα με μουσουλμανική παράδοση, ένας Άραβας βασιλιάς διέταξε κάποτε να ανοιχθεί, αλλά όλοι όσοι τον άγγιξαν έπεσαν νεκροί. Τότε ο βασιλιάς διέταξε τους Εβραίους να τον ανοίξουν, και εκείνοι, μετά από τριήμερη νηστεία, το αποτόλμησαν χωρίς να συμβεί κάτι κακό. Το σώμα του Βαρούχ βρέθηκε άθικτο μέσα σε ένα μαρμάρινο φέρετρο και φαινόταν σαν να είχε μόλις πεθάνει. Ο βασιλιάς διέταξε τη μεταφορά του σε άλλο μέρος, αλλά αφού είχε διανύσει μικρή απόσταση τα άλογα και οι καμήλες που το έσερναν δεν μπορούσαν να προχωρήσουν ούτε μια σπιθαμή παραπέρα. Ο βασιλιάς, εντυπωσιασμένος από αυτά τα θαύματα, πήγε με τη συνοδεία του στον Μωάμεθ για να ζητήσει τη συμβουλή του. Φθάνοντας στη Μέκκα, οι αμφιβολίες του για την αλήθεια και τα διδάγματα του Ισλάμ αυξήθηκαν πολύ. Στο τέλος, ο ίδιος και οι αυλικοί του ασπάσθηκαν τον Ιουδαϊσμό, και έχτισε ένα γεσίβα (θρησκευτική σχολή του Ιουδαϊσμού) στο σημείο από το οποίο δεν είχε μπορέσει να μετακινήσει άλλο το σώμα του Βαρούχ, και το οποίο έγινε για πολλά χρόνια τόπος προσκυνήματος.

Ο τάφος του Βαρούχ είναι ένα μίλι μακριά από αυτόν του Ιεζεκιήλ, κοντά στο Μασάντ Αλί, και κατά μία ραββινική πηγή ένα παράξενο φυτό, τα φύλλα του οποίου λες και είναι πασπαλισμένα με χρυσόσκονη, φυτρώνει επάνω του. Σύμφωνα με τη Συριακή Αποκάλυψη Βαρούχ, ο Βαρούχ μεταφέρθηκε στον Παράδεισο μαζί με το θνητό σώμα του. Το ίδιο αναφέρεται στο Derekh Eretz Zuta (i.) του Αβδέ Μελέχ.

IV. Αραβικές και χριστιανικές παραδόσεις

Κάποιοι θρύλοι από τη Συρία και την Αραβία ταυτίζουν τον Βαρούχ με τον Ζωροάστρη, και δίνουν πολλά στοιχεία για αυτόν: Υποτίθεται ότι ο Βαρούχ, θυμωμένος επειδή δεν του είχε δοθεί το χάρισμα της προφητείας, έφυγε μετά και την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και ίδρυσε τη θρησκεία του Ζωροαστρισμού. Η προφητεία της γεννήσεως του Ιησού Χριστού από παρθένο και η προσκύνησή του από τους Μάγους αποδίδεται επίσης στον Βαρούχ-Ζωροάστρη. Είναι δυσερμήνευτη η προέλευση αυτής της παράξενης ταυτίσεως ενός προφήτη με ένα μάγο, όπως θέλει τον Ζωροάστρη η εβραϊκή, χριστιανική και αραβική παράδοση. Ο De Sacy την ερμηνεύει από το ότι στην αραβική γλώσσα το όνομα του προφήτη Ιερεμία είναι σχεδόν ταυτόσημο με αυτό της πόλεως Urmiah, όπου λέγεται ότι έζησε ο Ζωροάστρης. Ωστόσο, η ραββινική παράδοση που προαναφέρθηκε, κατά την οποία ο Βαρούχ ταυτίζεται με τον Αιθίοπα δούλο που αναφέρεται στον Ιερεμία (λη΄ 7) , συνδέεται με αυτό τον θρύλο. Από την εποχή ήδη των "Recognitiones" (iv. 27) του Κλήμεντος, ο Ζωροάστρης πιστευόταν ότι ήταν απόγονος του Χαμ, όπως και ο Κους, ο γενάρχης των Αιθιόπων (Γένεσις ι΄ 6). Οι Πέρσες πίστευαν ότι ο Ζωροάστρης είχε μεταφερθεί στους ουρανούς μέσα σε ένα άρμα, και κατά τον εβραϊκό θρύλο ο παραπάνω Αιθίοπας μεταφέρθηκε ζωντανός στον Παράδεισο. Μία άλλη παρόμοια θέση στον εβραϊκό θρύλο είναι τα λόγια του Βαρούχ-Ζωροάστρη για τον Χριστό: «Θα προέλθει από την οικογένειά μου».

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία ο Βαρούχ θεωρείται άγιος, και ως τέτοιος τιμάται η μνήμη του στις 28 Σεπτεμβρίου. Η Καθολική Εκκλησία τον θεωρεί επίσης άγιο.

V. Αρχαιολογικό εύρημα

Το 1975 ένα πήλινο εκτύπωμα σφραγίδας που αναφέρθηκε ότι ήταν η σφραγίδα του Βαρούχ εμφανίσθηκε στην αγορά. Κάποιος ανώνυμος συλλέκτης επέτρεψε στον Ισραηλινό αρχαιολόγο Ναχμάν Αβιγκάντ να τη δημοσιεύσει. Παρότι η προέλευσή της δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα, έχει βρεθεί ότι βρέθηκε στο «καμένο σπίτι» που ανέσκαψε ο Γιγκάλ Σιλό (Yigal Shiloh). Το εκτύπωμα φυλάσσεται σήμερα στο Μουσείο του Ισραήλ. Οι διαστάσεις του τεμαχίου είναι 17 επί 16 χιλιοστά του μέτρου, ενώ η σφραγίδα είχε διαστάσεις 13 επί 11 χιλιοστά. Η επιγραφή, γραμμένη στο παλαιοεβραϊκό αλφάβητο, διαβάζεται ως εξής:

Γραμμή	Μεταγραφή	Μετάφραση
1	lbrkyhw	[ανήκων] εις Berachyahu
2	bn nryhw	υιόν Neriyahu
3	hspr	τον γραφέα

Το 1996 εμφανίσθηκε ένα δεύτερο πήλινο εκτύπωμα με την ίδια επιγραφή, προφανώς από την ίδια σφραγίδα. Αυτό το εκτύπωμα έφερε και ένα δακτυλικό αποτύπωμα, το οποίο ο Χέρσελ Σανκς και άλλοι δεν δίστασαν να υποθέσουν ότι μπορεί να είναι του ίδιου του Βαρούχ. Ωστόσο, η αυθεντικότητα αμφότερων των εκτυπωμάτων αμφισβητείται.

ΠΗΓΗ: https://el.wikipedia.org