ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ: Το γεγονός της Γέννησης του Ιησού Χριστού είναι η ανακαίνιση του ανθρώπου

«ἐνηνθρώπησεν, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν ... καί διά τοῦτο γίνεται κατ’ ἀλήθειαν ἄνθρωπος, ἵνα κατά χάριν ἡμᾶς καταστήσῃ θεούς»

Γράφει η Ελένη Δραμπάλα

(Α) Το αποκορύφωμα της ιστορικής πορείας της υπερφυσικής θείας Αποκαλύψεως, αναφαίνεται στην ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ Αποκάλυψη. Η δεύτερη υπόσταση της Αγίας Τριάδας, ο Θεός Λόγος, ο οποίος «οὐχ ἁρπαγμόν ἡγήσατο το εἶναι ἴσα Θεῷ, ἀλλ’ ἑαυτόν ἐκένωσε μορφήν δούλου λαβών, ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος καί σχήματι εὑρεθείς ὡς ἄνθρωπος ...» (Φιλιπ. 2, 6-7) σαρκώθηκε. 

Με την σάρκωση αυτή, που ναι μεν πραγματοποιήθηκε μόνον από το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας, όμως αποκαλύφθηκε ο όλος Τριαδικός Θεός και σύμφωνα με τον Γρηγόριο Παλαμά: «εἰ μή ἐσαρκώθη ὁ τοῦ Θεοῦ λόγος, οὐκ ἄν ἐδείκνυτο Πατήρ ἀληθῶς ὁ Πατήρ· οὐκ ἄν ἀληθῶς Υἱός ο Υἱός· οὐκ ἄν τό Πνεῦμα τό Ἅγιον, προϊόν καί αὐτό ἐκ τοῦ Πατρός· οὐκ ἄν ὁ Θεός ἐν οὐσίᾳ καί ὑποστάσεσιν, ἀλλ’ ἐνέργειά τις μόνον ἐνθεωρουμένη τοῖς κτίσμασιν» (Γρηγ. Παλαμά, Ομιλ. ΙΣΤ΄, «Περί τῆς κατά σάρκα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ οἰκονομίας», PG 151, 204B). 

Nativity scene mosaic, La Martorana, Palermo

Σύμφωνα με Ιωάννη τον Δαμασκηνό, η αιτία για την οποία ενηνθρώπησε ο Υιός και όχι ο Πατήρ ή το άγιο Πνεύμα, αναφέρει: «Πατήρ ὁ πατήρ καί οὐχ υἱός, υἱός ὁ υἱός καί οὐ πατήρ, πνεῦμα ἅγιον τό πνεῦμα καί οὐ πατήρ οὐδέ υἱός· ἡ γάρ ἰδιότης ΑΚΙΝΗΤΟΣ. Ἤ πῶς ἄν ἰδιότης εἴη κινουμένη καί μεταπίπτουσα; Διά τοῦτο ὁ υἱός τοῦ Θεοῦ υἱός Ἀνθρώπου γίνεται, ἵνα μείνῃ ἡ ἰδιότης ΑΚΙΝΗΤΟΣ· υἱός γάρ ὤν τοῦ Θεοῦ υἱός του Ἀνθρώπου γέγονε σαρκωθείς ἐκ τῆς αγίας παρθένου, καί οὐκ ἐξέστη τῆς οἰκείας ἰδιότητος» (Ιω.Δαμασκηνού, Ἔκδοσις 4, Cotter II, 174 (PG 94, 1105C-1108A). 

Διευκρινίζεται, επομένως, ότι κάθε ενέργεια του Θεού προς τον κόσμο, είναι ενέργεια και των τριών θείων προσώπων, ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι το ένα παρουσιάζεται ως φορέας μίας συγκεκριμένης ενέργειας (Πατήρ-δημιουργία, Υἱός-ενανθρώπηση, άγιο Πνεύμα-αγιασμός). 

Το επισημαίνει χαρακτηριστικά και ο Γρηγόριος Νύσσης «Μία γάρ καί ὁμοία ἡ ἐνέργεια τοῦ Πατρός, τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ ἁγίου Πνεύματος, μία ἰσχύς καί μία δύναμις, μία θέλησις, μία γνώμη. Ὅσα γάρ πράττοι ὁ Πατήρ, ἀχώριστός ἐστι καί συμπράκτωρ καί ὁ Υἱός ...». Αυτή η κοινή θεία ενέργεια νοείται διά της πίστεως, όπως άλλωστε και όλο το μυστήριο της αγίας Τριάδας.

(Β) Η σάρκωση του Θεού Λόγου αποτελεί ιστορικό γεγονός και όχι δοκητική έκφανση. Την πραγματική παρουσία του ενανθρωπήσαντος Θεού Λόγου επισημαίνει και ο ευαγγελιστής Ιωάννης: «ὅ ἦν ἀπ’ ἀρχῆς, ὅ ἀκηκόαμεν, ὅ ἑωράκαμεν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν, ὅ ἐθασάμεθα καί αἱ χεῖρες ἡμῶν ἐψηλάφησαν περί τοῦ λόγου τῆς ζωῆς ... καί μαρτυροῦμεν καί ἀπαγγέλλομεν ὑμῖν» (Α΄ Ἰω. 1, 1-2). 

Η ερμηνεία της ένωσης θείου και ανθρωπίνου, ακτίστου και κτιστού, στο πρόσωπο του θείου Λόγου, αποδίδεται και από τον όρο της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου. Η ένωση της θείας και της ανθρωπίνης φύσεως διά της σαρκώσεως του Θεού Λόγου ήταν τέτοια «ὥστε καί ἐν τούτῳ (=τῷ σώματι) ἦν, καί ἐν τοῖς πᾶσιν ἐτύγχανε, καί ἔξω τῶν ὄντων ἦν, ὅτι καί ὡς ἄνθρωπος ἐπολιτεύετο, καί ὡς Λόγος τά πάντα ἐζωογόνει καί ὡς Υἱός τῷ Πατρί συνῆν». Σαφέστατα, η γνώση και η αποδοχή εκ μέρους του ανθρώπου της ένωσης του τέλειου Θεού και του τέλειου ανθρώπου επιτυγχάνεται μέσω της πίστεως και της θείας ενισχύσεως. 

(Γ) Με την σάρκωση αίρεται και αποβάλλεται το προπατορικό αμάρτημα και ανακαινίζεται το «κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσιν», ο άνθρωπος επανέρχεται στον απολεσθέντα παράδεισο, με βάση πάντα το αυτεξούσιό του, την ελεύθερη βούλησή του. Ο Θεός Λόγος, χωρίς να παύει να είναι Θεός, γίνεται αληθινός άνθρωπος, ενώ με τη σάρκωση, τη διδασκαλία, τον σταυρικό θάνατο και το κορυφαίο γεγονός της Ανάστασής Του, απαλλάσσει τον άνθρωπο από την αμαρτία και τον θάνατο, χορηγώντας σ’ αυτόν την ελευθερία, την αναγέννηση, την ανακαίνιση και τη ζωή. 

Γρηγόριος ο Θεολόγος παρατηρεί «Χθές συνενεκρούμην, συζωοποιοῦμαι σήμερον ...», και ο Κύριλλος Αλεξανδρείας «κατακεκρίμεθα τῷ θανάτῳ διά τῆς ἐν Ἀδάμ παραβάσεως, ὅλης τῆς ἀνθρωπείας φύσεως τοῦτο παθούσης ἐν αὐτῷ· καί γάρ ἦν ἀπαρχή τοῦ γένους. Ἀλλ’ ἐν Χριστῷ πάλιν ἀνεθάλλομεν εἰς ζωήν. Τύπος δέ ἦν ὁ Ἀδάμ τοῦ μέλλοντος, τουτέστι Χριστοῦ ...». 

Έτσι, λοιπόν, ο καινός ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ ἄνθρωπος, ἡ επαναγωγή στο ἀρχαῖο κάλλος τοῦ «κατ’ εἰκόνα» και η επίτευξη του «καθ’ ὁμοίωσιν» πραγματώνονται με τη συμμετοχή στη ζωή και τα μυστήρια της Εκκλησίας και μάλιστα στα κατ’ εξοχήν μυστήρια του Βαπτίσματος και της θείας Ευχαριστίας. 

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο της ανακαίνισης κατανοείται η εσχατολογική διάσταση και προοπτική σύμφωνα με τον Ματθαίο 28, 18 «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα ἔθνη», επανερχόμενη η κυριαρχία του ανθρώπου στον κόσμο με το απολυτρωτικό έργο του ενανθρωπήσαντος Θεού Λόγου, ενώ η δυνατότητα σωτηρίας του ανθρώπου είναι πλέον δεδομένη «κληρονομῆσαι τήν ἀφθαρσίαν». Πώς όμως; Γνωρίζοντας ο άνθρωπος την αποκεκαλυμμένη ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ αλήθεια, το κοσμικό φρόνημα, προσδιορίζει την ύπαρξή του εντός του θείου θελήματος, δηλ. καθιστά τον εαυτό του αληθινό άνθρωπο και τη ζωή του πλήρη αγιοσύνης και ειρήνης, με ελπίδα ανάστασης για μία νέα ζωή. Μ’ αυτόν τον τρόπο μπορεί να οδηγηθεί στην αναμόρφωση του αρχαίου κάλλους και την επίτευξη του «καθ’ ὁμοίωσιν», διότι το γεγονός της αποκάλυψης, με αποκορύφωμα την υπερφυή Ανάσταση, παρέχει στον άνθρωπο την ικανότητα να πορευθεί προς την αληθινή πραγματικότητα, διότι έχει την δυνατότητα να απαρνηθεί τον «παλαιόν ἄνθρωπον» και να ενδυθεί τον «καινόν», να γίνει κοινωνός και μέτοχος του Θεού, δηλαδή, ΝΑ ΕΠΙΤΥΧΕΙ ΤΗ ΘΕΩΣΗ ΤΟΥ, η οποία συνιστά την κατάληξη της πνευματικής του πορείας, την επίτευξη της τελείωσης. 

Έτσι, λοιπόν, η Πατερική Παράδοση, ο Μέγας Αθανάσιος αναφέρει: «ὁ τοῦ Θεοῦ Λόγος ἐνηνθρώπησεν, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν ... καί διά τοῦτο γίνεται κατ’ ἀλήθειαν ἄνθρωπος, ἵνα κατά χάριν ἡμᾶς καταστήσῃ θεούς». Και η ακολουθία αυτής της κατά χάριν θέωσης, που σημαίνει την μετοχή του ανθρώπου στις θείες ενέργειες και όχι στην ουσία, είναι η ΣΩΤΗΡΙΑ του.

Ελένη Δραμπάλα