άβαγνον: ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ: Το 1832 γεννήθηκε ο Εντουάρ Μανέ Γάλλος ζωγράφος

Παρασκευή 23 Ιανουαρίου 2015

ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ: Το 1832 γεννήθηκε ο Εντουάρ Μανέ Γάλλος ζωγράφος

Ηγέτης της ομάδας των ιμπρεσιονιστών στα πρώιμα χρόνια της. Το 1870 θα υπηρετήσει την Γαλλία στον Γαλλο-Πρωσικό πόλεμο σαν ανθυπλοίαρχος και το 1881 θα παρασημοφορηθεί με το μετάλλιο τιμής.

Εντουάρ Μανέ (Édouard Manet, 23 Ιανουαρίου 1832 – 30 Απριλίου 1883)

Ο Μανέ γεννήθηκε στις 23/ 1 / 1832 στο Παρίσι μέσα σε μια μεγαλοαστική οικογένεια, που χαιρόταν τις ανέσεις και την κοινωνική καταξίωση. Ο πατέρας του ο Ωγκυστ Μανέ ήταν δικαστής στην αυτοκρατορική διοίκηση και η μητέρα του, η Εζενί-Ντεριζέ Φουρνίε, ήταν κόρη διπλωμάτη. Ετσι, ο Μανέ απέκτησε λεπτό γούστο, τρόπους και αυτοπεποίθηση που θα τον καθόριζαν σαν άνθρωπο αλλά και σαν καλλιτέχνη.

Με τον χώρο της τέχνης ο μικρός Μανέ ερχόταν σε επαφή από πολύ μικρός, χάρη στην παρότρυνση του θείου του (αδελφού της μητέρας του) να γίνει ζωγράφος. Κάτι που ο πατέρας του δεν ήθελε για τον γιό του, γιατί τον ήθελε νομικό και διάδοχο του επαγγελματικά. Όμως ο μικρός Μανέ στο κολέγιο όπου φοιτούσε είχε απογοητευτικές επιδόσεις στα μαθήματα και οι γονείς του αναγκάστηκαν να αφήσουν κατά μέρος τις δικές τους επιθυμίες για τον γιο τους και αποδέχτηκαν την επιθυμία του που ήταν να δώσει εξετάσεις για την Ναυτική Ακαδημία. Ο Έντουαρτ ήταν μόλις 12 ετών. Εκεί αποτυγχάνει. Παρόλα αυτά, τον Δεκέμβριο του 1848, μπαρκάρει για την Βραζιλία. Επιστρέφει στη Γαλλία και ξαναδίνει στη Ναυτική Ακαδημία. Αποτυχία ξανά. Τότε είναι που αποφασίζει πια να ασχοληθεί με την ζωγραφική. Οι γονείς του συμφώνησαν με μισή καρδιά.

Ο Μανέ φοίτησε στο ατελιέ του Τομά Κουτύρ από το 1850 για 6 χρόνια, όπου μάθαινε διαφορετικές τεχνικές. Παράλληλα, επισκεπτόταν το Λούβρο, την Ιταλία, την κεντρική Ευρώπη, την Ολλανδία. Κυρίως στα μουσεία όπου συνήθιζε να αντιγράφει τα κλασικά έργα. Η αντιγραφή κλασικών έργων κράτησε αρκετά χρόνια.

Κάτι που χαρακτήριζε τον Μανέ σαν άνθρωπο ήταν ότι, η ψυχή του δεν κατακλυζόταν από την ανάγκη για δημόσια αναγνώριση που θα του έφερνε η τέχνη του και έτσι είχε την άνεση να περιμένει την επιτυχία του όποτε ερχόταν. Λειτουργούσε ελεύθερα, σαν ένας ερασιτέχνης που πειραματιζόταν και διερευνούσε, παρά σαν ένας επαγγελματίας με άμεσο στόχο την καριέρα του και τους συμβιβασμούς που συνεπάγεται αυτό. Ο Μονέ δεν ακολούθησε την πεπατημένη οδό. Πίστευε όπως και ο Κουρμπε ότι, οι καλλιτέχνες αντιπροσωπεύουν την εποχή τους και την αλήθεια της πρέπει να αποτυπώνουν στο έργο τους.

Πότης αψεντίου

Ζωγράφιζε ελεύθερα από ψυχής, χωρίς την ανάγκη της ακαδημαϊκής τεχνικής παίρνοντας θέση στην κοινωνία της εποχής του. Αναπαριστούσε θέματα με ανθρώπους της κατώτερης κοινωνίας που θεωρούταν ακατάλληλα για να αποτελέσουν αντικείμενο τέχνης. Ένα τέτοιο έργο είναι και ο «Πότης αψεντίου» (1859). Έργο που μιμείται το έργο του Βατώ «Ο Αδιάφθορος». Στην εποχή του Μανέ, ο αλκοολισμός, και κυρίως με το δηλητηριώδες αψέντι από τους φτωχούς, είχε γίνει μάστιγα. Το πρόσωπο που απεικονίζεται ως ο πότης αψεντίου λεγόταν Κολαρντέ, και ο Μανέ τον εκτιμούσε και τον αποκαλούσε φιλόσοφο του δρόμου. Για τον Μανέ δεν ήταν ένας άνθρωπος του συρμού, αλλά ένα πρόσωπο που ήταν απόκληρος της κοινωνίας που με το ποτό πέθαινε στη σιωπή και από ντροπή έκρυβε τα θύματά της όπως ο Κολαρτέ. Περιθωριοποιούσε όσο γινόταν πιο σκληρά τους απόκληρους, για να μην υποχρεωθεί να κάνει κάτι για αυτούς. Ο Μανέ, με την τέχνη του έβαζε θέμα ανικανότητας και ανηθικότητας της κοινωνίας, φέρνοντας ένα τέτοιο πρόσωπο ως και στην μεγάλη επιτροπή στο Σαλόν!!! Και βέβαια απορρίφθηκε σαν ένα θεματικά απεχθές έργο.

Η γραφή του γίνεται όλο και λιγότερο ρεαλιστική με τον καιρό.

Έχει ενδιαφέρον ένα έργο του το 1862, το «Μουσική στους κήπους του Κεραμικού». Το θέμα του είναι η οικογένεια του, οι φίλοι του, μεσοαστικά λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά πρόσωπα. Είναι και ο ίδιος ο Μανέ στο πλάνο. Πού όμως; Είναι ο πρώτος αριστερά, όπου ο μισός είναι μέσα στον πίνακα (σε αυτό το κοινωνικό πλαίσιο) και ο μισός έξω από αυτό! Αυτή ήταν και η πραγματική του θέση σε αυτήν την κοινωνία. Ήταν κομμάτι αυτού του "καλού" κόσμου, αυτού του περίγυρου, αλλά συνάμα ήταν και στο περιθώριο αυτού του κόσμου, τόσο μακριά, ώστε κόντευε να γίνει παρατηρητής του.

Μουσική στους Κήπους του Κεραμεικού

Πρόγευμα στη Χλόη

Το 1863, ο Μανέ για δεύτερη φορά θα συμμετάσχει στο Σαλόνι του Παρισιού με το έργο του «Πρόγευμα στη Χλόη» όπου και αυτό απορρίφθηκε φέρνοντας μεγάλες αναταραχές από εξοργισμένους κριτικούς τέχνης. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί και με τον Σεζάν. Τελικά, με απόφαση του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ, θα καθιερωθεί μια έκθεση ειδικής μορφής, με έργα των απορριφθέντων! Εκεί θα εκτεθεί και το «Πρόγευμα στην Χλόη» του Μανέ. Αυτό το έργο στην αρχή το είχε ονομάσει «Λουτρό». Άλλαξε όμως τον τίτλο του για να σατιρίσει την κοινωνία του. Μια γυμνή γυναίκα (το μοντέλο του εργαστηρίου του ονόματι Βικτορίν Μερά) που αποδίδεται έτσι ώστε να παραπέμπει σε πόρνη, κοιτά τον θεατή κατάματα και σταθερά. (Αυτό το κατάματα κάνει την διαφορά). Δίπλα της δυο άντρες ντυμένοι σαν φοιτητές μισοξαπλωμένοι. Ο Μανέ με αυτό το έργο του μιλούσε για την πορνεία που είχε εξαπλωθεί ιδιαίτερα εκείνη την εποχή! Σκάνδαλο!! Αυτό το έργο όμως δεν θα αποτελούσε σκάνδαλο αν κρατούσε τον πρώτο του τίτλο όπου θα δήλωνε κάτι που συνέβαινε στις όχθες των ποταμών τα καλοκαίρια με τα μπάνια, αν συμβόλιζε μια μούσα ή μια θεά και κυρίως, αν η γυναικεία μορφή δεν κοιτούσε κατάματα. Γιατί αυτή η ματιά της ένωνε το έργο με τον κόσμο. Ενημερωτικά να πούμε πως ο Μανέ για μοντέλα των δύο νεαρών του έργου, χρησιμοποίησε τους δυο αδελφούς του. Αυτό το έργο θεωρήθηκε μέγα σκάνδαλο, για αυτό μιλούσαν όλοι για τα επόμενα χρόνια και στερέωσε τη φήμη του Μανέ σαν το πρωτοπόρο καταστροφέα της παράδοσης! Αυτό όμως οι νέοι ζωγράφοι θα το πρόσεχαν και θα τολμούσαν να προβάλουν και με τη δική τους δουλειά θέματα με τέτοιους προβληματισμούς!

Ολυμπία

Το 1865, ο πίνακας του Μανέ «Ολυμπία» θα προκαλέσει ακόμα περισσότερο. Μεγαλύτερο σκάνδαλο! Αυτή τη φορά θα εκτεθεί στο περίφημο Σαλόνι. Αυτή τη φορά δεν υπήρχε ουδεμία αμφιβολία ότι πρόκειται για πόρνη. Στο Παρίσι μόνο υπήρχαν κοντά 4.000 δηλωμένες πόρνες και αμέτρητες αδήλωτες. Βέβαια, τους προκαλούσε όταν απεικονιζόταν στον καμβά, αλλά δεν τους προκαλούσε την ηθική τους όταν υπήρχαν παντού. Η κοινωνία ήθελε τις πόρνες να υπάρχουν αλλά σαν κάτι ανύπαρκτο. Ο Αλέξανδρος Δουμάς είχε γράψει για τις πόρνες το 1852 στο έργο του «Η κυρία με τις καμέλιες» όπου ένα όνομα από αυτές ήταν Ολύμπ. Πρόσωπο που το 1853 διασκευάστηκε στην Όπερα της Τραβιάτα του Τζ. Βέρντι. Και γενικότερα το όνομα Ολυμπία χρησιμοποιούταν στη λογοτεχνία για να υποδηλώσει μια πόρνη. Το έργο του Μανέ λοιπόν «Ολυμπία» παρουσιάζει την νέα εκδοχή του έργου του Τιτσιάνο «Αφροδίτη του Ουρμπίνο». Βέβαια ο Τιτσιάνο στην δική του Αφροδίτη παρουσίασε μια μετρέσα του δούκα του Ουρμπίνο σαν θεά, ενώ ο Μανέ την «Ολυμπία» του σαν μια κυριαρχική γυναίκα, μια γυναίκα με δύναμη, λόγο του εμπορεύματος της.

Τιτσιάνο "Αφροδίτη του Ουρμπίνο"

Μια λευκή ολόγυμνη γυναίκα πάνω σε ένα κρεβάτι που καλύπτει το αγοραίο προϊόν της, φορώντας μόνο τα υποδήματα της και μια κορδέλα στο λαιμό. Ψυχρή, επαγγελματίας. Στα πόδια της μια γάτα σε κίνηση, σχεδόν με σηκωμένη ράχη, σύμβολο απόλυτης ελευθερίας με άμυνες, ενώ στα πόδια της Αφροδίτης του Τιτσιάνο ένας σκύλος που κουρνιάζει, σύμβολο υποταγής και αφοσίωσης. Η «Ολυμπία» του Μανέ, ευνουχίζει. Ο Μονέ ενδιαφέρεται να δείξει την υπεροχή της γυναίκας σε αυτή την εμπορική σχέση με τον άντρα. Αυτό που θέλει να πει με το έργο του δεν είναι το ερωτικό του θέματος όσο το ψυχολογικό και το κοινωνικό. Αυτή η γυναίκα αντιπροσωπεύει καθαρά την εμπορευματοποίηση των ανθρωπίνων σχέσεων. Η επίθεση που δέχτηκε ο Μανέ από αυτό το έργο ήταν αδυσώπητη!!! Συμπαραστάτες του ήταν ο Ζολά, που ήταν και κολλητός φίλος του Σεζάν, αλλά και άλλα πρόσωπα όπως Μαλαρμε, ο Μπωντλαίρ….

Οι φίλοι του Μανέ ήταν οι ιμπρεσιονιστές Ντεγκά, ο Μονέ, ο Σεζάν, Ρενουάρ, Πισαρό Παρόλο που δεν συμμετείχε στις εκθέσεις τους, ο Μανέ αποτέλεσε για αυτούς έμπνευση ως εκπρόσωπος του κινήματος τους. Ο ίδιος όμως δεν το δεχόταν. Ο Μανέ επηρεάστηκε ιδιαίτερα από την τεχνοτροπία του Μονέ, όπως και από τα ιαπωνικά χαρακτικά που τα έβλεπε ως κάτι νέο που ξεφεύγει από τα καθιερωμένα της εποχής του! Έτσι, αφομοιώνει πολλά από τα χαρακτηριστικά τους: Έντονα περιγράμματα, έντονα χρώματα, μετωπική στάση…

Από το 1860 τα έργα του Μανέ δεν χαρακτηρίζονται τόσο από την ειρωνεία όσο από την εκτέλεση της ιμπρεσιονιστικής, ελεύθερης γραφής.

Στο βιβλίο του Τζαίμς Χ. Ρούμπιν “Ιμπρεσιονισμός» εκδ. Καστανιώτη, γράφει: «Η ζωγραφική του Μανέ θέτει το ερώτημα της σχέσης- όσον αφορά την πραγματική ζωή- ανάμεσα στην αποξένωση και την αισθητική στο σύγχρονο πολιτισμό: είναι η ψυχαγωγία απαραίτητη ως αντιστάθμισμα στη μοναξιά και την κενότητα ή είναι η υποκρυπτόμενη αιτία;» Ας απαντήσουμε.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Μανέ συμμετείχε αρκετές φορές στο Σαλόνι του Παρισιού. Και τα έργα του πολλές φορές απορρίφθηκαν με τις ίδιες πάνω κάτω κατηγορίες. Σαν άτεχνος και προκλητικός. Όμως, συνέχιζε να επηρεάζει νέους καλλιτεχνικούς κύκλους και να ακούγεται.

Το 1870 ο Μανέ θα υπηρετήσει την Γαλλία στο Γαλλο-Πρωσικό πόλεμο σαν ανθυπλοίαρχος και το 1881 θα παρασημοφορηθεί με το μετάλλιο τιμής. Μετά από δύο χρόνια, στις 30/4/1883 θα πεθάνει σε ηλικία 51 ετών από σύφιλη που τον ταλαιπώρησε προηγούμενα για χρόνια με μερική παράλυση.