ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ: Το 1912 γεννήθηκε ο Νικηφόρος Βρεττάκος, Έλληνας ποιητής, πεζογράφος

Το 1955 ο Βρεττάκος εκλέχτηκε στο Δήμο Πειραιά (1955-1959). Αναβάθμισε την πόλη κυρίως σε πολιτιστικό επίπεδο (ίδρυση Πειραϊκού Θεάτρου του Δημήτρη Ροντήρη, Ιστορικού Αρχείου, Φιλαρμονικής Πειραιώς, Δημοτικής Πινακοθήκης)

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος (Κροκεές Λακωνίας 1 Ιανουαρίου 1912 – Πλουμίτσα 4 Αυγούστου 1991) ήταν Έλληνας ποιητής, πεζογράφος, μεταφραστής και δοκιμιογράφος. Θεωρείται ένας από του μεγαλύτερους Έλληνες ποιητές.

Έχει προταθεί τετράκις για το Βραβείο Νόμπελ, ενώ επίσης έχει λάβει άλλα πολλά βραβεία, όπως το βραβείο Ουράνη, το Πρώτο βραβείο κρατικής ποίησης κ.α.

Βίος

Πρώτα χρόνια

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος στην 1 Ιανουαρίου 1912, στο χωριό Κροκεές, της Λακωνίας. Ήταν ο δευτερότοκος υιός του Κωνσταντίνου Βρεττάκου και της Ευγενίας, το γένος Παντελάκη. Τα μαθητικά και εφηβικά του χρόνια τα πέρασε στη γενέτειρά του, Κροκεές, στη Πλουμίτσα και στο Γύθειο (το 1927 αποφοίτησε από το Ελληνικό Σχολείο του Γυθείου). Σε ηλικία, μόλις, δεκαέξι ετών, έδωσε στην Εμπορική Λέσχη Γυθείου, δύο διαλέξεις, με θέμα Χριστιανισμός - Μαρξισμός.

Στην Αθήνα

Το 1929, κατευθύνθηκε προς την Αθήνα, με σκοπό να ξεκινήσει τις πανεπιστημιακές του σπουδές -μάταια λόγω οικονομικών δυσχερειών. Έτσι, λοιπόν, προσλήφθηκε ως υπάλληλος αρχικά σε εταιρεία υδραυλικών έργων αποξήρανσης και στη συνέχεια, μέχρι το 1932, έκανε διάφορες περιστασιακές κυρίως, χειρωνακτικές εργασίες. Στο ενδιάμεσο, εξέδωσε δύο ποιητικές συλλογές το «Κάτω από σκιές και φώτα» το 1929 και το «Κατεβαίνοντας στη σιγή των αιώνων», το 1933, οι οποίες κέντρισαν το ενδιαφέρον του λογοτεχνικού κόσμου – και ιδιαίτερα το ενδιαφέρον του Κωστής Παλαμάς. Βεβαίως, το επόμενο βιβλίο του «Ο πόλεμος» λογοκρίθηκε από το καθεστώς Μεταξά.

Το 1932 κατατάχθηκε στο στρατό στην Τρίπολη. Υπηρέτησε όμως για τέσσερις μήνες, καθώς ήταν προστάτης πολυμελούς οικογένειας. Ακολούθως, το 1934, στον Πειραιά, εργάστηκε ως γραφέας στις γενικές αποθήκες στρατού. Εκεί γνωρίστηκε με τη γυναίκα του. Κατόπιν, το 1935, δούλεψε στα Μεταξουργία Νέας Ιωνίας και ένα χρόνο αργότερα ως ιδιωτικός υπάλληλος και ως εργάτης υφαντουργείου. Το 1938, με παρέμβαση του φίλου του Θέμου Αμουργή, διορίστηκε στο Υπουργείο Εργασίας.

Πόλεμος, Αντίσταση και κατοπινά χρόνια

Μετά την κήρυξη του Ελληνοιταλικού Πολέμου, το 1940, αμέσως, στρατεύτηκε στην πρώτη γραμμή και κινδύνεψε να σκοτωθεί στο ύψωμα της Κλεισούρας. Όταν το σύνταγμα, στο οποίο υπηρετούσε, διαλύθηκε -με την κατάρρευση του Μετώπου (1941)- κατευθύνθηκε στην Αθήνα και εντάχθηκε στην Εθνική Αντίσταση με τον ΕΑΜ. Οι ημερολογιακές σημειώσεις του, εκείνη την περίοδο, αποτέλεσαν τη βάση του βιβλίου του, το «Αγρίμι». Γενικότερα, από το 1942 - 1944 ασχολήθηκε ενεργά με την Εθνική αντίσταση. Επίσης, γράφτηκε και στο Κ.Κ.Ε., αυτή την περίοδο, στην οποία μάλιστα, έχασε και τον πατέρα του, ο οποίος θάφτηκε στην Πλουμίτσα.

Το 1946 προσλήφθηκε ως γραφέας στον Οικονομικό Συνεταιρισμό Εκτελωνιστών του Πειραιά, αργότερα, τον ίδιο χρόνο υπέγραψε τη διαμαρτυρία των Ελλήνων λογοτεχνών «Προς τη Δ' Αναθεωρητική Βουλή των Ελλήνων και τη Διεθνή Κοινή Γνώμη: Περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την Δημοσίαν Τάξιν και την ακεραιότητα της χώρας». Το 1948 γνωρίστηκε με τον ποιητή, Άγγελο Σικελιανό, με τον οποίον υπήρξαν φίλοι, μέχρι το τέλος της ζωής του. Το 1949, Ο Βρεττάκος, εξέδωσε το λυρικό δοκίμιο «Δυο άνθρωποι μιλούν για την ειρήνη του κόσμου» εξαιτίας της συγγραφής του αυτής, διαγράφτηκε από το Κ.Κ.Ε. και απομακρύνθηκε, γενικότερα, από το περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα, όπου ήταν και διευθυντής. Εκείνη την περίοδο γνωρίστηκε με την Τατιάνα Γκρίτση - Μilliex και το Roger Milliex, με τους οποίους συνδέθηκε φιλικά.

Το 1955 ο Βρεττάκος εκλέχτηκε στο Δήμο Πειραιά (1955-1959). Υπήρξε σημαντική η συμβολή του από τη θέση αυτή στην αναβάθμιση της πόλης κυρίως σε πολιτιστικό επίπεδο (ίδρυση Πειραϊκού Θεάτρου του Δημήτρη Ροντήρη, Ιστορικού Αρχείου, Φιλαρμονικής Πειραιώς, Δημοτικής Πινακοθήκης). Το 1957 ταξίδεψε στη ΕΣΣΔ μαζί με τους Στρατή Μυριβήλη, Άγι Θέρο κ.α. στα πλαίσια της Παγκόσμιας Συνάντησης Δημοκρατικής Νεολαίας, που είχε προσκληθεί από σπουδαστές της Μόσχας. Εκεί γνωρίστηκε με τη γυναίκα του Μαξίμ Γκόρκι. Το 1962 ο Βρεττάκος ήταν άνεργος μετά τη διάλυση του Συνεταιρισμού Εκτελωνιστών. Έτσι, το 1964 εργάστηκε ως ιματιοφύλακας στο Εθνικό Θέατρο μετά από παρέμβαση του Λουκή Ακρίτα. Ο Βρεττάκος, το 1958, μετά το ταξίδι του κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Ο ένας από τους δύο κόσμους» Το βιβλίο αυτό στάθηκε η αφορμή να κατηγορηθεί (μαζί με τους Γιάννη Ρίτσο και Μάρκο Αυγέρη) για παράβαση του Ν.509.

Στα χρόνια της Δικτατορίας

Μετά το πραξικόπημα τις 21 Απριλίου 1967, ο Βρεττάκος αυτοεξορίστηκε στην Ελβετία από όπου ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη: Βουκουρέστι, Βενετία, Δαλματικές ακτές, Ζάγκρεμπ, Ρώμη, Παρίσι, Μπέρμιγχαμ, Λονδίνο, Παλέρμο, Μόναχο. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ευρώπη συμμετείχε σε ραδιοφωνικές εκπομπές και σε φεστιβάλ ποίησης. Επίσης, τιμήθηκε από ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και επεξεργάστηκε το αυτοβιογραφικό κείμενο «Οδύνη», το οποίο εκδόθηκε στη Νέα Υόρκη, το 1969.

Μεταπολίτευση και ύστατα χρόνια

Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1974 και εγκαταστάθηκε, από εκεί και πέρα, μόνιμα στην Αθήνα. Τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών, με το βραβείο Ουράνη και δωδεκα χρόνια αργότερα, ανακηρύχθηκε μέλος της (26 Φεβρουαρίου 1986). Επίσης αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1991 επισκέφθηκε την Πλουμίτσα, με την οικογένειά του. Εκεί έμελε να αφήσει και την τελευταία του πνοή. Πέθανε από καρδιακή προσβολή στις 4 Αυγούστου 1991 και κηδεύτηκε στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, δημόσια δαπάνη.

Λογοτεχνική σταδιοδρομία/Συγγραφικό Έργο

Το συγγραφικό έργο του Νικηφόρου Βρεττάκου, δύναται να χωριστεί σε 4 μέρη. Την παρθενική του εμφάνιση, ο Νικηφόρος Βρεττάκος, στον χώρο της λογοτεχνίας, την έκανε το 1929, με τη δημοσίευση κάποιων πρωτόλειων ποιημάτων του από τα μαθητικά του χρόνια με τίτλο Κάτω από σκιές και φώτα (εκδόθηκαν το 1933). Μέχρι και το 1940 εξέδωσε έξι συλλογές, τις οποίες συγκέντρωσε στον τόμο Γκριμάτσες του ανθρώπου. Πολλές ποιητικές συλλογές, ακολούθησαν, έως το 1951 (χρονιά θεωρούμενη ως δεύτερο ορόσημο στην καλλιτεχνική του πορεία), που εξέδωσε με τίτλο Τα ποιήματα 1929-1951, τον δεύτερο συγκεντρωτικό τόμο με ποιήματά του. Εκείνη την περίοδο παρατηρείται η στροφή του Βρεττάκου από τον νεανικό λυρισμό, στην έντονη δραματική γραφή.

Ακολούθησε η τρίτη και ωριμότερη περίοδος της δημιουργίας του, στην οποία επιχείρησε μια εξισορρόπηση αυτών των δύο στοιχείων, του λυρικού στοιχείου και του δραματικού, στην υπηρεσία του ηθικού και κοινωνικού προβληματισμού του. Αυτή την περίοδο ασχολείται με έννοιες όπως φως, φύση, αγάπη και αγνότητα.

Η τέταρτη και τελευταία ποιητική περίοδος (1975-1990) μπορεί να χαρακτηριστεί από αισιοδοξία, η οποία έχει διάρκεια. Στα ποιήματά του μιλά για μια πιο ανθρώπινη ζωή, καθώς και για μια διαρκή εγρήγορση και επανάσταση.

Τέλος, προτάθηκε τέσσερις φορές για το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας. Ο Βρεττάκος, τιμήθηκε, επίσης, από πολλούς δήμους σε όλη την Ελλάδα και ανακηρύχτηκε επίτιμος πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών μαζί με τους Γιάννη Ρίτσο και Γιώργο Βαλέτα το 1984, όπως επίσης επίτιμος Πρόεδρος της Εταιρείας Γραμμάτων και Τεχνών του Πειραιά κ.ά.

Η τέταρτη και τελευταία ποιητική περίοδος (1975-1990) χαρακτηρίζεται από αισιοδοξία που έχει διάρκεια. Μιλά στα ποιήματά του για μια ανθρωπινότερη ζωή, για μια διαρκή εγρήγορση και επανάσταση.

Βραβεύσεις

Βραβεία

• Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1940, 1956, 1982)
• Βραβείο Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1974)
• Βραβείο Knocken (1980)
• Βραβείο της Εταιρείας Σικελικών Γραμμάτων και Τεχνών (1980)
• Αριστείο Γραμμάτων από την Ακαδημία Αθηνών (1982)
• Βραβείο του Τίμιου Σταυρού του Απόστολου και Ευαγγελιστού Μάρκου από του Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής (1984)
• Μετάλλιο Χρυσός Πήγασος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών (1989)

Τιμητικές Διακρίσεις

• Επίτιμος πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
• Επίτιμος Πρόεδρος της Εταιρείας Γραμμάτων και Τεχνών του Πειραιά
• Επίτιμο μέλος του «Παρνασσού»
• Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών
• Επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Εργογραφία

Ποίηση

• Κάτω από σκιές και φώτα. Αθήνα, τυπ. Τέχνη, 1929.
• Κατεβαίνοντας στη σιγή των αιώνων. Αθήνα, Μαυρίδης, 1933.
• Οι γκριμάτσες του ανθρώπου. Αθήνα, τυπ. Ματαράγκα, 1935.
• Ο πόλεμος. Αθήνα, τυπ. Ματαράγκα, 1935.
• Η επιστολή του κύκνου. Αθήνα, Γκοβόστης, 1937.
• Το ταξίδι του Αρχάγγελλου (sic) · Σχέδια – Καλλιτεχνική επιμέλεια Επαμ. Λιώκη. Αθήνα, 1938.
• Μαργαρίτα - Εικόνες απ’ το ηλιοβασίλεμα. Αθήνα, Αντωνόπουλος, 1939.
• Το γυμνό παιδί. Αθήνα, Νεοελληνική Λογοτεχνία, 1939.
• Το μεσουράνημα της φωτιάς·Ποιήματα 1938-1940. Αθήνα, Αντωνόπουλος, 1940.
• Ηρωική συμφωνία… Αθήνα, έκδοση του περ. Φιλολογικά Χρονικά, 1944.
• 33 Ημέρες. Αθήνα, Ματαράγκας, 1945 (Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης)
• Λόγος ενός ληστή στη διάσκεψη του Πότσδαμ. Αθήνα, Ματαράγκας, 1945.
• Η παραμυθένια Πολιτεία. Αθήνα, Ματαράγκας, 1947.
• Το βιβλίο της Μαργαρίτας. Αθήνα, Ανδρομέδα, 1949.
• Ο Ταϋγετος και η σιωπή. Αθήνα, Λογοτεχνική Γωνιά, 1949.
• Τα θολά ποτάμια. Αθήνα, 1950.
• Πλούμιτσα. Κροκεές, 1950 (περιορισμένα αντίτυπα )
• Πλούμιτσα. Αθήνα, Τα Πειραϊκά Χρονικά, 1952.
• Έξοδος με το άλογο (Ύμνος στη χαρά)· Μ’ ένα σχέδιο του Γιώργου Βακαλό. Αθήνα, 1952.
• Στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ. Αθήνα, Ημέρα, 1954.
• Ο χρόνος και το ποτάμι · 1952-1956. Αθήνα, Δίφρος, 1957.
• Η μητέρα μου στην εκκλησία. Αθήνα, Δίφρος, 1957.
• Βασιλική δρυς· Ποιήματα. Αθήνα, Δίφρος, 1959.
• Το βάθος του κόσμου. Αθήνα, Ματαράγκας, 1961.
• Αυτοβιογραφία. Αθήνα, Φέξης, 1961.
• Ωδή στον ήλιο. Αθήνα, Διογένης, 1974.
• Διαμαρτυρία· Ποιήματα· Με δύο σχέδια της Christine Lichthard. Αθήνα, Διογένης, 1974.
• Το ποτάμι Μπυές και τα εφτά ελεγεία. Αθήνα, Διογένης, 1975.
• Απογευματινό ηλιοτρόπιο· Ξυλογραφίες – εξώφυλλο Ζίζης Μακρή. Αθήνα, Διογένης, 1976.
• Ο Προμηθέας ή Το παιχνίδι μιας μέρας. Αθήνα, Διογένης, 1978.
• Εις μνήμην 1940-1944. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1981.
• Λειτουργία κάτω απ’ την Ακρόπολη. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1981.
• Ο διακεκριμένος πλανήτης)· Ποιήματα. Αθήνα, Τρία Φύλλα, 1983.
• Ηλιακός λύχνος. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1984.
• Εκκρεμής δωρεά. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1986.
• Χωρωδία. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1988.
• Η φιλοσοφία των λουλουδιών· Ποιήματα· Μετάφραση David Connoly· Εικονογράφηση Γιώργη Βαρλάμου. Αθήνα, Artigraf, 1988.
• Σικελικά ποιήματα. Αθήνα, Αστρολάβος/Ευθύνη50, 1990.
• Διαμαρτυρία. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1991.
• Συνάντηση με τη θάλασσα. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1991.

Πεζά

• Το αγρίμι · 1941-1943. Αθήνα, Ματαράγκας, 1945.
• Το ηθικό στοιχείο στη δημοτική ποίηση. Αθήνα, 1954. (ανατύπωση από τα Ελληνικά Χρονικά99, 14/3/1954, σ.17-20)
• Δυο άνθρωποι μιλούν για την ειρήνη του κόσμου. Αθήνα, Τα Πειραϊκά Χρονικά, 1949.
• Ο ένας από τους δύο κόσμους (Ένα ταξίδι - Μια γιορτή - Μερικά συμπεράσματα). Αθήνα, 1958.
• Νίκος Καζαντζάκης · Η αγωνία του και το έργο του · Επιμέλεια Κωστούλας Μητροπούλου. Αθήνα, Σύψας Π. - Σιαμαντάς Χρ., 1960.
• Η Στροφή και η θέση του Σεφέρη. Αθήνα, 1962 (ανάτυπο από τον τόμο για το Σεφέρη)
• Το αγρίμι και η καταιγίδα. Αθήνα, Θεμέλιο, 1965.
• Οδύνη. Νέα Υόρκη, Εκδόσεις Αποφοίτων Ελληνικών Πανεπιστημίων, 1969.
• Μπροστά στο ίδιο ποτάμι · Διηγήματα. Αθήνα, Διογένης, 1972.
• Μαρτυρίες μιας κρίσιμης εποχής. Αθήνα, Κάκτος, 1979.
• Ποιητικός λόγος και εθνική αλήθεια (Ο λόγος του ποιητή στην Ακαδημία στις 9 Φεβρουαρίου 1988). Αθήνα, Φιλιππότης, 1988.
• Λόγος για το Μεσολόγγι (Γιορτές της Εξόδου 17 Απριλίου 1989). Αθήνα, Φιλιππότης, 1989.
• Ακαδημία Αθηνών · Έκτακτος Συνεδρία της 12ης Δεκεμβρίου 1989 · Προεδρία Σόλωνος Κυδωνιάτου · Μνήμη Άγγελου Σικελιανού · Ομιλία του Ακαδημαϊκού κ.Νικηφόρου Βρεττάκου · Ομιλία του Ακαδημαϊκού κ. Πέτρου Χάρη. Αθήνα, 1989 (ανάτυπο από τα Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών64).
• Η φθορά της γλώσσας φθορά του έθνους. Αθήνα, Φιλιππότης, 1990.
• Ενώπιος ενωπίω · Ημερολογιακές σημειώσεις 1962 · Πρόλογος Κώστας Βρεττάκος. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1991.
• Οδύνη - Αυτοβιογραφικό. Αθήνα, Πόλις, 1995.

Μεταφράσεις

• Στέφαν Τσβάιχ, Ρομαίν Ρολλάν· Ο άνθρωπος και το έργο του. Αθήνα, Βιβλιοεκδοτική, χ.χ.
• Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Μπαρμπα- Γκόριο· Πρόλογος – Μετάφραση Νικηφόρου Βρεττάκου. Αθήνα, Βιβλιοεκδοτική, 1954.
• Αττίλα Γιόζεφ · Ποιήματα · Μετάφραση Νικηφόρου Βρεττάκου, Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Κέδρος, 1963.
• Εντίτα Μόρρις· Τα λουλούδια της Χιροσίμα. Αθήνα, Θεμέλιο, 1978.

Συγκεντρωτικές Εκδόσεις

• Οι γκριμάτσες του ανθρώπου. Αθήνα, 1935.Δεύτερη έκδοση, Τελειωτική μορφή. Αθήνα. Εκδόσεις Αντωνοπούλου, 1940. Στον τόμο τούτο ξαναδημοσιεύονται: Οι Γκριμάτσες του ανθρώπου (1935), Η Επιστολή του Κύκνου (1937), Το Ταξίδι του Αρχαγγέλου (1938) και Η Μαργαρίτα: Εικόνες απ’ το ηλιοβασίλεμα (1939). Τα ποιήματα του Κατεβαίνοντας στη σιγή των αιώνων (1933)
• Τα ποιήματα · 1929-1951. Αθήνα, 1955.
• Ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος · Επιλογή από το έργο του. Αθήνα, Θεμέλιο, 1964.
• Ποιήματα 1929-1957. Αθήνα, Διογένης, 1972.
• Ποιήματα 1958-1967· Οδοιπορία· Μ’ ένα χαρακτικό της Βάσως. Αθήνα, Διογένης, 1972.
• Ποιήματα 1967-1970. Αθήνα, Διογένης, 1972.
• Τα ποιήματα · Τόμος πρώτος·Με ένα σχέδιο του Επαμεινώνδα Λιώκη. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1981.
• Τα ποιήματα · Τόμος δεύτερος. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1981.
• Τα ποιήματα · Τόμος τρίτος. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1991.

Προσωπική ζωή

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος, όταν εργάστηκε στις Γενικές Αποθήκες Στρατού, στον Πειραιά, γνώρισε τη γυναίκα του, την Καλλιόπη Αποστολίδη, που ήταν φοιτήτρια της Φιλολογίας. Παντρεύονται στις 20 Αυγούστου 1934. Το 1936 γεννιέται η κόρη του Τζένη, ενώ το 1938 ο υιός του Κώστας.

ΠΗΓΗ: http://el.wikipedia.org/