ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Μποτιτσέλι, ο ζωγράφος της Άνοιξης

Γεννήθηκε ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ το 1445

Ο αρχαίος κόσμος τον ενδιαφέρει μόνον αν είναι φορέας ηθικών διδαγμάτων, όπως στο έργο του «Συκοφαντία». Αρνείται τους νεωτερισμούς της εποχής του ... ο Μικελάντζελο και ο Ντα Βίντσι τον περιφρονούν που δεν ακολουθεί την νέα μόδα, αλλά αυτός δεν μπορεί παρά να σεβαστεί την αλήθεια της ψυχής του. 

Αλεσσάντρο ντι Μαριάνο Φιλιπέπι (Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi, 1 Μαρτίου 1445 – 17 Μαΐου 1510), γνωστός περισσότερο ως Σάντρο Μποττιτσέλλι, (Sandro Botticelli).

Γεννήθηκε το 1445 στην Φλωρεντία. Ήταν το τελευταίο παιδί της οικογένειας. Ο πατέρας του ήταν βυρσοδέψης. Ο μικρός Μποτιτσέλι είχε φυσική κλίση στα γράμματα και ήταν από τους πιο επιμελείς μαθητές. Κάποια στιγμή θα τον ελκύσει η ζωγραφική και θα έχει για δάσκαλο του τον Φίλιππο Λίππι.

Ο Μποτιτσέλι κάνει την εμφάνιση του καλλιτεχνικά μετά τον Βερόκιο και πριν τον Λεονάρντο ντα Βίντσι. Το περιβάλλον της Φλωρεντίας τότε ήταν σε μια περίοδο ακμής, άνθισης στα πάντα και κυριαρχούσαν οι πλούσιοι Μέδικοι, όπου ο Σάντρο γύρω στα 30 του χρόνια θα γίνει ο αγαπημένος τους ζωγράφος.

λεπτομ. απο "Ο θρίαμβος της Άνοιξης"

Πορτρέτο νεαρής γυναίκας (1480-85)

Αυτοπροσωπογραφία με ένα μετάλλιο (1474)

Προσκύνημα των μάγων (1487) Μποτιτσελι

Η ιστορία της Λουκρητίας (1496-1504), Μποτιτσέλι

"Προσκύνημα των μάγων (1500)" Μποτιτσέλι

"Ο θρίαμβος της Άνοιξης»- 1476-1480, Μποτιτσέλι

λεπτομ. απο «Η γέννηση της Αφροδίτης»

Το 1475 αναλαμβάνει να ζωγραφίσει για τον μικρό αδελφό του Λορέντζο του Μεγαλοπρεπή, που ήταν αρχηγός της λεγόμενης «χρυσής νεολαίας», ένα λάβαρο για την πασίγνωστη τότε «Κονταρομαχία» που τραγουδούσε ο ουμανιστής ποιητής και δάσκαλος των Μεδίκων, ονόματι Άντζελο Πολιτσιάνο. Θα ζωγραφίσει και για τον συγγενή του ηγεμόνα, για τον Λορέντζο ντι Πιερφραντσέσκο. Θα γνωρίσει ακόμα όλο τον κύκλο των ουμανιστών που βρίσκονται στη Φλωρεντία. Αυτό θα έχει αντίκτυπο στη ζωγραφική του όπου οι ιδέες του νεοπλατωνισμού θα εκφραστούν στο πιο γνωστό έργο του «Ο θρίαμβος της Άνοιξης»- 1476-1480, όπου απεικονίζει την Αφροδίτη, τις 3 Χάριτες αριστερά, την Άνοιξη σκεπασμένη με λουλούδια δεξιά και δεξιότερα της μια γυναίκα την Φλώρα που σπρώχνεται από τον Ζέφυρο-Θάνατο κρατώντα την από το χέρι, ενώ αυτή έχει στο στόμα της ένα κλαδί σπασμένο 3 φορές (σύμβολο των κτυπημάτων της ζωής). Αυτό το κομμάτι του έργου παρουσιάζει μια πραγματική και ωραία γυναίκα, την Σιμονέττα Βεσπούτσι και τον επικείμενο θάνατο της.

Παλλάς και Κένταυρος (1482), Μποτιτσέλι

Πορτρέτο νεαρού άνδρα (1483)

Σκηνές απο τη ζωή του Μωυσή (1481-82)

Το 1481 ο Μποτιτσέλι θα πάει στη Ρώμη με κάλεσμα του Πάπα Σίξτου ΄Δ για να διακοσμήσει μαζί με άλλους διάσημους ζωγράφους το παρεκκλήσι της Καπέλα Σιξτίνα (για παρουσίασή της πατήστε ΕΔΩ). Ο Μποτιτσέλι διαλέγει στα θέματα του να ζωγραφίσει σκηνές από την ζωή του Μωυσή και του Χριστού. Το 1482 επιστρέφει στη Φλωρεντία και ζωγραφίζει θέματα που αγαπούσε. Αυτά ήταν αρχαίες αλληγορίες, Παναγίες και εικόνες βωμών. Αυτή ήταν και η πιο παραγωγική του περίοδος με πολλά και αξιόλογα έργα, όπως «Η γέννηση της Αφροδίτης», «Παναγία με το ρόδι», οι κυκλικοί πίνακες του (tondi), οι τοιχογραφίες της έπαυλης Τορναμπουόνι, οι εικόνες για εκκλησίες και μοναστήρια όπως «Η στέψη της Παρθένου» για την εκκλησία του Αγ. Μάρκου, «Ο Ευαγγελισμός» για το μοναστήρι του Καστέλο.

«Η γέννηση της Αφροδίτης» 1485, Μποτιτσέλι

"Ο Ευαγγελισμός της Παρθένου" 1481, Μποτιτσέλι

Παναγία με το ρόδι, 1487, Μποτιτσέλι

"Οι τρεις πειρασμοί του Χριστού" 1481-82, Μποτιτσέλι

Πεθαίνοντας ο Μεγαλοπρεπής Λορέντζο, την εξουσία την παίρνει ο γιός του Πιέρο που όμως δεν καταφέρνει ούτε με νίκες, ούτε με ισορροπίες να κρατήσει τη θέση του, και σε ένα πόλεμο με τους Γάλλους την χάνει οριστικά. Έτσι, από το 1494 ανεβαίνει στην εξουσία ο δικτάτορας Σαβοναρόλα. Ο Ιερώνυμος Σαβοναρόλα (και εδώ είναι η έκπληξη) ήταν δομινικανός καλόγερος!

Αυτή η κρίση θα έχει μεγάλο αντίκτυπο και στο έργο του Μποτιτσέλι γιατί επιπλέον ο αδελφός του όπου ζούσαν μαζί ήταν φανατικός μαθητής του καλόγερου δικτάτορα.

"Ο Αγιος Ιωάννης στη Πάτμο" 1490, Μποτιτσελι

Ο Σαβοναρόλα έχει δυναμικότατη εμφάνιση και κατηγορεί τη προηγούμενη ζωή που προωθούσε και επιδείκνυε ο Μεγαλοπρεπής Λορέντζο με τα ελεύθερα ήθη και έκανε φλογερά κηρύγματα υπέρ της εγκράτειας.

"Η Αγία Τριάδα, 1491, Μποτιτσέλι

Ο Μποτιτσέλι αρχίζει πια να αισθάνεται τύψεις και ενοχές για την προηγούμενη ζωή του και για τα έργα του. Φθάνει σε σημείο να απεχθάνεται την πολυτέλεια, τους μύθους και τις μάσκες στα έργα τέχνης και στα βιβλία που είχαν αυτό το πνεύμα (και που τότε οι φανατικοί του Ιερώνυμου τα έκαιγαν στη φωτιά).

Ο Μποτιτσέλι ήταν τότε 50 χρονών. Όντας από τη φύση του πιο κλειστός άνθρωπος, αυτή η εξωτερική αλλαγή τον μεταμόρφωσε και εσωτερικά. Κατάρρευσε μέσα του ο κόσμος που πίστευε και υπηρετούσε με την ζωή και το έργο του. Η πτώση του κόσμου του, του άφηνε ένα αίσθημα ματαιότητας. Όλες οι τιμές, η αγάπη που τις συνόδευαν, όλες οι διακρίσεις για τις όμορφες και γαλήνιες μορφές με τις αρχαίες αλληγορίες ήταν πια χωρίς περιεχόμενο γι 'αυτόν. Ένα τίποτα. Πίστευε πια πως αυτά τα έργα του δεν είχαν την αλήθεια της ζωής.

"Η Παναγία με το Θείο Βρέφος" 1493, Μποτιτσελι

Τη χαριστική βολή σε όλα αυτά, σε αυτή την αλλαγή θα δώσει η πτώση και η εκτέλεση του Σαβοναρόλα το 1498. Από τότε ο Μποτιτσέλι και μέχρι να πεθάνει αποσύρεται στον εσωτερικό του κόσμο. Αποτάσσεται κάθε θέμα ζωγραφικής που ζωγράφιζε πριν την εμφάνιση του Ιερώνυμου και από εδώ και πέρα ζωγραφίζει αποκλειστικά ιερές εξιστορήσεις και συμβολικές παραστάσεις με ιδιαίτερη αυστηρότητα. Η Φλωρεντία όμως σαν σύνολο, είχε ξεχάσει μονομιάς τα κηρύγματα του Ιερώνυμου και αναζητούσε με μανία την πρότερη ζωή. Τότε κάνει την εμφάνιση του ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι και ο Μικελάντζελο (για τη βιογραφία του πατήστε ΕΔΩ). Σαν αποτέλεσμα, ο Μποτιτσέλι δέχεται όλο και λιγότερες παραγγελίες και όλο και πιο σπάνια. Στα τελευταία του χρόνια ζωγράφιζε μόνο για ταπεινούς ιδιώτες.

"Θρήνος για το νεκρό Χριστό και Άγιοι" 1490, Μποτιτσέλι

"Το θαύμα του Αγίου Eligius" (1490-92) Μποτιτσέλι

17 Μαΐου του 1510, ο Σάντρο πεθαίνει. Ενταφιάζεται στην εκκλησία των Αγ. Πάντων, ξεχασμένος από όλους.

Το έργο του θα επανεκτιμηθεί τον 19ο αιώνα από τους άγγλους τεχνοκριτικούς Τζόν Ράσκιν και Ουώλτερ Πέητερ, τότε που παρήκμαζε η αριστοκρατία και αυτό τους θύμισε κάπως την παρήκμαση του ζωγράφου. Βέβαια, ο Μποτιτσέλι μπορεί να έβγαινε στο προσκήνιο ξανά σε πολλά επίπεδα, όμως εξελισσόταν με βάση την ΕΙΛΙΚΡΙΝΙΑ του στο έργο του.

Αφροδίτη και Άρης (1480), Μποτιτσέλι

Ο Μποτιτσέλι πρέπει να ξεκίνησε να ζωγραφίζει περίπου 20 χρονών. Τα πρώτα του έργα του ήταν κάπως βαριά. Τα επόμενα άρχισαν να γίνονται πιο γραμμικά, όπως είχαν αρχίσει να κάνουν όλοι λίγο πολύ εκείνη την εποχή. Ο Μποτιτσέλι μελετούσε τα έργα των προγενέστερων του, όπως ο Βερόκιο, ο οποίος τον επηρέασε σε αυτή τη γραμμικότητα, όπως το έργο του δασκάλου του Φίλιππο Λίππι που οι μορφές του έχουν σχεδόν λαϊκή, πληθωρική ζωτικότητα. Οι μορφές του Μποτιτσέλι έχουν μια μελαγχολία. Αυτό φαίνεται από την παθητική κλίση των κεφαλιών τους, το ότι δεν χαμογελούν σχεδόν ποτέ αλλά μοιάζουν να σκέφτονται, αλλά και στο ότι οι γραμμές του έχουν μια νωχελικότητα.

Η τιμωρία του Κορέ (1481-82), Μποτιτσελι

Ο Μποτιτσέλι δεν ψάχνει τις αναλογίες της τελειότητας και των μορφών όταν εμπνέεται από τους ουμανιστές και την αρχαιότητα (Πλάτωνα κτλ.) αλλά εμπνέεται ποιητικά από αυτήν και την αποδίδει όχι σαν ένα κόσμο χαμένο για πάντα στο παρελθόν, αλλά σαν ένα κόσμο που επικρατεί στον χρόνο χάρη μιας θαυμάσιας μοναδικότητας που τον χαρακτηρίζει. 

Το ταξίδι του στη Ρώμη για την Καπέλα Σιξτίνα δεν είχε καμιάν επίδραση μέσα του και στην τέχνη του. Απλά, έφερε σε πέρας την υποχρέωση του να φτιάξει έργα όπως «Η τιμωρία των επαναστατών» και «Οι πράξεις του Χριστού και του Μωυσή». Εκεί έπρεπε να δουλέψει μέσα σε ένα κλίμα φθόνου και ζήλειας μεταξύ των καλλιτεχνών. Ο Μποτιτσέλι κάνει τα ωραιότερα του πορτρέτα με λεπτομέρειες που ζωντανεύουν τις σκηνές.

Τον γοήτευε η κυκλική αρμονία εμπνεόταν από αυτήν και έφτιαξε θαυμάσιους στρογγυλούς πίνακες (tondi), που συνηθίζοταν μια εποχή. 

Συκοφαντία, Αλήθεια και Τύψεις - Συκοφαντία του Απελλή (1495), Μποτιτσέλι

Όταν ήρθε η θρησκευτική κρίση, βασάνισε τον κλειστό και μελαγχολικό του χαρακτήρα. Ο αρχαίος κόσμος πια τον ενδιαφέρει μόνον αν είναι φορέας ηθικών διδαγμάτων όπως στο έργο του «Συκοφαντία». Είναι μια πολύπλοκη σκηνή και εμπνευσμένη από ένα κλασικό κείμενο. Την έφτιαξε στο αποκορύφωμα των κηρυγμάτων του Ιερώνυμου. Έχει διαστάσεις μόνο 0,62 Χ 0,91. Βλέπουμε την Συκοφαντία που σέρνει έναν νέο εμπρός στον βασιλιά Μίδα. Την συνοδεύουν η Απάτη, η Δολιότητα και ο Φθόνος. Πιο πέρα η Άγνοια και η Υποψία ψιθυρίζουν στα αυτιά του βασιλιά που είναι όμοια του γαιδάρου. Όλες οι μορφές είναι μέσα σε μιαν ένταση. Όμως στα αριστερά ξεχωρίζει η μορφή της γυμνής και μόνης Αλήθειας σε αντίθεση με την μαυροντυμένη Τιμωρία που βρίσκεται δίπλα της.

Σε αυτή την εποχή, ο Μποτιτσέλι αρνείται τους νεωτερισμούς της εποχής του που ξεφεύγουν από την εκκλησία και κυριότεροι φορείς του ήταν ο Μικελάντζελο και ο Ντα Βίντσι. Και αυτοί οι δυο τον περιφρονούν που δεν ακολουθεί την νέα μόδα, αλλά αυτός δεν μπορεί παρά να σεβαστεί την αλήθεια της ψυχής του. 

ΜΑΡΙΑ ΟΥΖΟΥΝΟΓΛΟΥ ΖΩΓΡΑΦΟΥ

ΠΗΓΗ: http://texni-zoi.blogspot.gr/