Η απόφαση του Μεγάλου Συνεδρίου για τη δολοφονία του Χριστού

Ο Ιησούς θα συλληφθεί και θα σταυρωθεί ακριβώς μέσα στο Πάσχα, σύμφωνα με την απόφαση του Σανχεντρίν (Μεγάλο Συνέδριο) του ανώτατου διοικητικού, δικαστικού, πολιτικού και θρησκευτικού οργάνου του απανταχού ιουδαϊσμού.
Οι Φαρισαίοι, όπως και οι Σαδδουκαίοι και οι Εσσαίοι, εμφανίζονται ως πολιτικοθρησκευτικές παρατάξεις ή κόμματα περί τα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ. 

Γράφει η Ελένη Δραμπάλα 

Ερμηνευτικά σχόλια σύμφωνα με τους Συνοπτικούς

(Ματθ. 26)

ΚΑΙ ἐγένετο ὅτε ἐτέλεσεν ὁ ᾿Ιησοῦς πάντας τοὺς λόγους τούτους εἶπε τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ· 2 οἴδατε ὅτι μετὰ δύο ἡμέρας τὸ πάσχα γίνεται, καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου παραδίδοται εἰς τὸ σταυρωθῆναι. 3 τότε συνήχθησαν οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ γραμματεῖς καὶ οἱ πρεσβύτεροι τοῦ λαοῦ, εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ἀρχιερέως τοῦ λεγομένου Καϊάφα, 4 καὶ συνεβουλεύσαντο ἵνα τὸν ᾿Ιησοῦν δόλῳ κρατήσωσι καὶ ἀποκτείνωσιν. 5 ἔλεγον δέ· μὴ ἐν τῇ ἑορτῇ, ἵνα μὴ θόρυβος γένηται ἐν τῷ λαῷ.

(Μάρκ. 14)

ΗΝ δὲ τὸ πάσχα καὶ τὰ ἄζυμα μετὰ δύο ἡμέρας. καὶ ἐζήτουν οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ γραμματεῖς πῶς αὐτὸν ἐν δόλῳ κρατήσαντες ἀποκτείνωσιν. 2 ἔλεγον δὲ μὴ ἐν τῇ ἑορτῇ, μήποτε θόρυβος ἔσται τοῦ λαοῦ.

(Λουκά 22)

ΗΓΓΙΖΕ δὲ ἡ ἑορτὴ τῶν ἀζύμων ἡ λεγομένη πάσχα.

2 καὶ ἐζήτουν οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ γραμματεῖς τὸ πῶς ἀνέλωσιν αὐτόν· ἐφοβοῦντο γὰρ τὸν λαόν.

Η πρόρρηση του πάθους στους μαθητές σκοπό έχει να δείξει ότι όλα όσα επακολουθήσουν είναι μέσα στο Σχέδιο του Θεού κι ότι ο Ιησούς, το κεντρικό πρόσωπο των γεγονότων, είναι κύριος της ιστορίας. Αντιθέτως, τα σχέδια της σύλληψης και θανάτωσης του Ιησού, όχι κατά τη διάρκεια της εορτής, για να μην εμποδισθεί από το συρρέον πλήθος ή για να μη προκληθεί τυχόν εξέγερση λόγω της δημοφιλίας του Ιησού, δεν θα πραγματοποιηθούν, αλλά θα γίνει ακριβώς το αντίθετο: ο Ιησούς θα συλληφθεί και θα σταυρωθεί ακριβώς μέσα στο Πάσχα.

Η σύσκεψη των ιουδαϊκών Αρχών, σύμφωνα με τον Ματθαίο, έγινε στο σπίτι του Καϊάφα, ο οποίος είχε διορισθεί μέγας αρχιερέας το 18 μ.Χ., από τον προκάτοχο του Πιλάτου (26-36 μ.Χ.), τον Βαλέριο Γράτο (Valerius Gratus 15-26 μ.Χ.), μέχρις ότου παύθηκε από τον Βιτέλλιο (Vitellius) το 36 μ.Χ. (Ιωσήπου, Αρχαιολογία 18,2,2 και 18,4,3). Ο Καϊάφας είναι ακόμη αρχιερέας, όταν ο Πέτρος και ο Ιωάννης προσήχθησαν ενώπιον του Συνεδρίου. Πιθανώς και επί του πρωτομάρτυρος Στεφάνου. Δεν αποκλείεται, ο αρχιερέας, από τον οποίο ο Παύλος ζήτησε επιστολές προς τις συναγωγές της Δαμασκού για τη σύλληψη των εκεί χριστιανών, να είναι ο ίδιος ο Καϊάφας. 

Το 1990 ανακαλύφθηκε τυχαία το οστεοφυλάκιο του Καϊάφα, 3 χλμ νότια της Ιερουσαλήμ, με την επιγραφή "Yehosef bar Qayyafa". Η φράση του Ιωάννη "ἀρχιερεὺς ὤν τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐκείνου" σημαίνει απλώς ότι ήταν αρχιερέας εκείνη τη μοιραία χρονιά. Οι εκάστοτε αρχιερείς ήταν δοτοί της ρωμαϊκής εξουσίας και παρέμεναν στη θέση τους όσο εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα της ρωμαϊκής πολιτικής. 

Ο πληθυντικός "οἱ ἀρχιερεῖς", εννοεί το αρχιερατικό συμβούλιο, συμπεριλαμβανομένου και του αρχιερέως. Ο διοικητικός αυτός θεσμός είναι ελληνιστικής καταγωγής και αντιστοιχεί στο διοικητικό συμβούλιο των ελληνιστικών πόλεων, τη Βουλή ή το "κοινὸν τῶν ἱερέων" (Ιωσήπου, Ιουδ. Αρχαιολογία 13, 166, Πρ. 19,14). Απετελείτο από δέκα μέλη αριστοκρατικής προελεύσεως, ιερείς και επιχειρηματίες λαϊκούς, "τοὺς πρώτους δέκα" (Ιωσ. Ιουδ. Αρχ. 20,194, λατ. decem primi). 

Οι "ἀρχιερεῖς" μαζί με τους "γραμματεῖς" και τους "πρεσβυτέρους" του λαού συγκροτούσαν το Μεγάλο Συνέδριο (εβρ. Σανχεντρίν), το ανώτατο διοικητικό, δικαστικό, πολιτικό και θρησκευτικό όργανο του απανταχού ιουδαϊσμού. 

Οι "γραμματεῖς" ήταν οι νομοδιδάσκαλοι, γνωστοί και ως "σοφοί" ή "ραββί". 

Οι "πρεσβύτεροι" ήταν διακεκριμένα μέλη της αριστοκρατίας. 

Σε πλήρη σύνθεση το Συνέδριο περιελάμβανε εβδομήντα ένα (71) μέλη (Mishna, Sanhedrin 1,6, επί τη βάσει των "ἑβδομήκοντα ἀνδρῶν ἀπό τῶν πρεσβυτέρων Ἰσραήλ" του Αρ. 11,16 συν τον Μωϋσή). Συνεδρίαζε στο κτήριο της Βουλής, νοτιοδυτικά του Ναού των Ιεροσολύμων (Ιωσ., Περί του Ιουδ. Πολέμου 5,144). Εν τούτοις, η πλήρης σύνθεση ήταν απαραίτητη μόνο στις μεγάλες δίκες, που επέσυραν θανατικές ποινές. Ένας μικρός αριθμός μελών ήταν συνήθως αρκετός. Αν η σύσκεψη, η οποία δεν ήταν βεβαίως δίκη, έγινε στην αυλή του σπιτιού του Καϊάφα, θα επρόκειτο πιθανότατα για άτυπη σύσκεψη με περιορισμένο ή κατ' επιλογή αριθμό μελών.

Η χρονολογική διατύπωση του Μάρκου (14,1) και πολύ περισσότερο του Λουκά (22,1), ο οποίος συγχέει το Πάσχα με την εορτή των Αζύμων, κανονικά δεν είναι απολύτως ακριβής. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για δύο διαφορετικές εορτές. Το Πάσχα ("Πέσαχ", αραμ. "Πίσχα") ήταν στις 14 του μηνός Νισάν (Μάρτιος - Απρίλιος), του πρώτου μήνα του θρησκευτικού ημερολογίου, ενώ η εορτή των Αζύμων ("Ματσώτ ή -ώθ") άρχιζε στις 15 και διαρκούσε επτά ημέρες μέχρι την 21 του μηνός (Εξ. 12,6, 15, Λευ. 23,5-9). Εν τούτοις, και ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος χρησιμοποιεί ακριβώς την ίδια "χαλαρή" ορολογία: "καὶ δὴ τῆς τῶν ἀζύμων ἐνστάσης ἑορτῆς, ἤ πάσχα παρά Ἰουδαίοις καλεῖται" (Ιουδ. Αρχαιολογία 2,10), "κατὰ τὸν καιρὸν τῆς τῶν ἀζύμων ἑορτῆς, ἥν πάσχα λέγομεν" (14,21), "τῶν ἀζύμων τῆς ἑορτῆς ἀγομένης, ἥν πάσχα καλοῦμεν ἐκ μέσης νυκτός" (Ιουδ. Αρχ. 18,29). 

Σύμφωνα με το ιουδαϊκό ημερολόγιο, η ημέρα άρχιζε και τελείωνε με τη δύση του ηλίου, επομένως η 14η του μηνός τελείωνε την ίδια ακριβώς ώρα που άρχιζε η 15η του μηνός, περίπου στις 6 το απόγευμα. Η σύγχυση, ως προς την ορολογία, δεν προήρχετο μόνο από το γεγονός ότι το πασχάλειο δείπνο ετελείτο μετά τη δύση της 14ης του μηνός, δηλ. το βράδυ της 15ης και, επομένως, συνέπιπτε με την αρχή της εορτής των Αζύμων, αλλά είναι παλαιότερη. Ανάγεται στη σύγχυση δύο διαφορετικών παραδόσεων της Πεντατεύχου. Κατά την παλαιότερη (Εξ. 12,6.8.18) το Πάσχα προσδιορίζεται στις 14 Νισάν, ενώ κατά τη νεώτερη, η οποία και επεκράτησε τελικά (Λευ. 23,5 εξ. Αρ. 28,16 εξ.), το Πάσχα προσδιορίζετο στις 15 Νισάν. Η έκφραση "μετὰ δύο ἡμέρας" μπορεί βεβαίως να σημαίνει ότι η πρόρρηση του πάθους έγινε στις 13 Νισάν, αλλά μάλλον εννοεί στις 14 Νισάν, καθώς η ανάλογη έκφραση "μετᾶ τρεῖς ἡμέρας ἀναστῆναι" (Μκ. 8,31) εννοεί ουσιαστικά δύο ημέρες μετά την Παρασκευή, δηλ. την Κυριακή. Στη μέτρηση προσμετράται και η ημέρα αφετηρίας, η Παρασκευή. 

"Ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου" [εβρ. ben (ha)adam, αραμ. bar nasha] είναι ιδιωματισμός, που στα εβραϊκά σημαίνει απλώς "ο άνθρωπος". Στο όραμα του Δαν. 7,13, μιά ουράνια μορφή "ὡς υἱὸς ἀνθρώπου" κατέρχεται στο τέλος των ημερών ως εκπρόσωπος "τῶν ἁγίων τοῦ Ὑψίστου", του λυτρωμένου Ισραήλ. Αυτήν ακριβώς την ιδιότητα υπαινίσσεται η χρήση του τίτλου αυτού εκ μέρους του Ιησού στα ευαγγέλια. Το νέο στοιχείο, όμως, που προσδίδει στον τίτλο ο Ιησούς, είναι ότι τον συνδέει με το πάθος του, συνδυάζοντας το περιεχόμενό του με τον "πάσχοντα δοῦλο τοῦ Θεοῦ" του Ησαία 53.

Ερμηνευτικά σχόλια σύμφωνα με τον Ιωάννη

(Ἰω. 11)

47 Συνήγαγον οὖν οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι συνέδριον καὶ ἔλεγον· τί ποιοῦμεν, ὅτι οὗτος ὁ ἄνθρωπος πολλὰ σημεῖα ποιεῖ; 48 ἐὰν ἀφῶμεν αὐτὸν οὕτω, πάντες πιστεύσουσιν εἰς αὐτόν, καὶ ἐλεύσονται οἱ Ρωμαῖοι καὶ ἀροῦσιν ἡμῶν καὶ τὸν τόπον καὶ τὸ ἔθνος. 49 εἷς δέ τις ἐξ αὐτῶν Καϊάφας, ἀρχιερεὺς ὢν τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐκείνου, εἶπεν αὐτοῖς· ὑμεῖς οὐκ οἴδατε οὐδέν,

Οι "ἀρχιερεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι" δεν φαίνεται να αμφισβητούν ότι ο Ιησούς όντως "πολλὰ ποιεῖ σημεῖα". Εκείνο που αμφισβητούν είναι ότι ο Ιησούς είναι ο Μεσσίας. Φοβούνται μήπως ο λαός παρασυρόμενος από έναν ψευδομεσσία ξεσηκωθεί κατά των Ρωμαίων κατακτητών και προκαλέσει την εκδικητική μανία τους. 

Ο Καϊάφας αναδεικνύεται σε δραματικό πρόσωπο, που η ιστορία ξεγλυστράει μέσα από τα χέρια του, κοιτάζοντάς τον πίσω της ειρωνικά. Χωρίς ο ίδιος να το συνειδητοποιεί, η αρχιερατική του ιδιότητα τον καθιστά προφήτη, μέσω του οποίου φανερώνεται το σχέδιο του Θεού. 

Ο Ιησούς πράγματι πέθανε υπερ του έθνους του, και όχι μόνον υπερ του έθνους του, αλλά όχι έτσι όπως ήλπιζε ο Καϊάφας. Οι δε Ρωμαίοι, τελικά, πράγματι "ἀροῦσιν καὶ τὸν τόπον καὶ τὸ ἔθνος", καταπνίγοντας στο αίμα την ιουδαϊκή επανάσταση του 66-70 μ.Χ. Η φράση "συμφέρει ὑμῖν ἵνα εἷς ἄνθρωπος ἀποθάνῃ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ" είναι γνωστή ραββινική αντίληψη και υπάρχει στο Midrash Genesis Rabah 94,9. 

Οι Φαρισαίοι, όπως και οι Σαδδουκαίοι και οι Εσσαίοι, εμφανίζονται ως πολιτικοθρησκευτικές παρατάξεις ή κόμματα περί τα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ. 

Οι Σαδδουκαίοι προέρχονται από την αριστοκρατική τάξη και μονοπωλούν την ηγεσία του Μεγάλου Συνεδρίου, ενώ 

Οι Φαρισαίοι ανήκουν κυρίως στη μεσαία τάξη. 

Ο θεσμός των "γραμματέων", δηλ. των νομοδιδασκάλων, είναι οπωσδήποτε πολύ παλαιότερος των Φαρισαίων και των Σαδδουκαίων, αλλά προϊόντος του χρόνου οι περισσότεροι "γραμματεῖς" προσχωρούν όλο και περισσότερο στην παράταξη των Φαρισαίων, στην παράταξη που τελικά επεκράτησε και διαμόρφωσε τον μεταγενέστερο ιουδαϊσμό. Στην εποχή του Χριστού "γραμματεῖς και Φαρισαῖοι" είναι ήδη έννοιες σχεδόν ταυτόσημες. 

Η "πόλις Ἐφραίμ" είναι πιθανώς η Αφρά (Ιησ. Ν. 18,23 Ο΄, εβρ. Οφρά) του Ευσεβίου [Ονομαστικόν 28 "Ἀφρά. κλήρου Βενιαμίν. καὶ νῦν ἐστι κώμη Αἰφραίμ τῆς Βηθὴλ ἀπὸ σημείων (= ρωμ. μίλια) ε΄ προς ἀνατολάς"], το "πολίχνιον" Ἐφραίμ του Ιωσήπου (Ιουδ. Πόλμ 4,551). Ταυτίζεται με το σημερινό Et-Taiyibeh στην ορεινή περιοχή 24 χλμ βορειοανατολικά της Ιερουσαλήμ και 7,5 χλμ βορειοανατολικά της Βαιθήλ. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

Σταματίου Ν. Χατζησταματίου "Το Πάθος του Ιησού Χριστού στα Ευαγγέλια", Αθήνα 2007.