Ο Σταυρός της Ελευθερίας

ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ Φίλοι μου Αγαπημένοι!

«Το μυστήριο της χριστιανικής ελευθερίας είναι το μυστήριο του Γολγοθά και του Σταυρού», μιάς ελευθερίας που δεν σταυρώνει, αλλά σταυρώνεται, δεν διεκδικεί, αλλά μοιράζεται, δεν λογίζεται τα εαυτής, αλλά κοινωνεί. Μιάς ελευθερίας που σημαίνει εκούσια σταύρωση του ατομισμού και της αυτονομίας μας, των ελευθεριών και των δικαιωμάτων του ατόμου και εκφράζεται ως κοινωνία αγάπης, κοινότητα προσώπων και ελευθερία των αδελφών. 

Γράφει η Ελένη Δραμπάλα

«Πᾶσα μὲν οὖν πρᾶξις καὶ θαυματουργία Χριστοῦ μεγίστη καὶ θεία καὶ θαυμαστή, ἀλλὰ πάντων ἐστὶ θαυμαστότερον ὁ Τίμιος αὐτοῦ Σταυρός. Δι’ οὐδενός γὰρ ἑτέρου ὁ θάνατος κατήργηται, ἡ τοῦ προπάτορος ἁμαρτία λέλυται, ὁ ᾃδης ἐσκύλευται, ἡ ἀνάστασις δεδώρηται, δύναμις ἡμῖν τοῦ καταφρονεῖν τῶν παρόντων καὶ αὐτοῦ τοῦ θανάτου δέδοται, ἡ πρὸς τὴν ἀρχαίαν μακαριότητα ἐπάνοδος κατώρθωται, πύλαι παραδείσου ἠνοίγησαν, ἡ φύσις ἡμῶν ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ κεκάθικε, τέκνα Θεοῦ καὶ κληρονόμοι γεγόναμεν εἰ μὴ διὰ τοῦ Σταυροῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Διὰ Σταυροῦ γὰρ ταῦτα πάντα κατώρθωται». [Ιωάννου Δαμασκηνού, Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως, Δ΄, 11(84), κείμενο – μετάφραση – σχόλια Ν.Ματσούκα, Θεσσαλονίκη 1985 (Πουρναράς), 354].

Ο Σταυρός του Χριστού είναι η ελευθερία και «η αλήθεια για την ελευθερία». Ο εσταυρωμένος Θεός είναι το «μέγα θαύμα», που θεραπεύει το «μέγα τραύμα», τον άνθρωπο. «Το μυστήριο της χριστιανικής ελευθερίας είναι το μυστήριο του Γολγοθά και του Σταυρού» [Ν.Μπερδιάγιεφ, Το πνεύμα του Ντοσογιέφσι, ό.π., 210].

Ο σταυρωμένος Χριστός δεν είναι «η άρνηση του ανθρώπου», αλλά η ανόρθωσή του, δεν είναι ένας Θεός σφετεριστής της ανθρώπινης ελευθερίας, αλλά ο σθεναρότερος υπερασπιστής της. «Η θρησκεία του Γολγοθά είναι η θρησκεία της ελευθερίας», μιάς ελευθερίας που δεν σταυρώνει, αλλά σταυρώνεται, δεν διεκδικεί, αλλά μοιράζεται, δεν λογίζεται τα εαυτής, αλλά κοινωνεί. Μιάς ελευθερίας που σημαίνει εκούσια σταύρωση του ατομισμού και της αυτονομίας μας, των ελευθεριών και των δικαιωμάτων του ατόμου και εκφράζεται ως κοινωνία αγάπης, κοινότητα προσώπων και ελευθερία των αδελφών. 

Η ελευθερία του Σταυρού είναι η ελευθερία ως Εκκλησία, δυναμική εκκλησιαστικοποίηση της ύπαρξής μας στο μυστήριο και στα μυστήρια της Εκκλησίας, με τα οποία από «τέκνα σώματος» γινόμαστε «τέκνα της βασιλείας», και στο ασκητικό ήθος της θυσίας και της προσευχής, με το οποίο διασώζεται η ελευθερία και «συντηρείται» η χάρις. Η ελευθερία εκφράζεται ως αγάπη, αφού αυτή είναι η εκκλησιαστική της υπόσταση, το περιεχόμενο και η ουσία της. Μόνον ως αγάπη εκφράζεται η ελευθερία θεοπρεπώς. Γιατί ο Θεός είναι αγάπη, από αγάπη δημιουργεί τον κόσμο, από φιλάνθρωπη αγάπη σαρκώνεται και πάσχει, είναι «Θεὸς μεθ’ ἡμῶν», βρίσκεται πιο κοντά μας, απ’ό,τι εμείς στον ίδιο μας τον εαυτό. Χωρίς αυτή την αγάπη ο άνθρωπος είναι, όπως λέγει ο ιερός Χρυσόστομος «ἔρημος ἁπάντων τῶν ἀγαθῶν». 

Η σταυρωμένη αγάπη δεν βιάζει όμως κανέναν, δεν εξαναγκάζει κανέναν να την αποδεχθεί. Η αλήθεια του Σταυρού γνωρίζεται και ομολογείται «μόνον ελεύθερα» (Ν.Μπερδιάγιεφ, το πνεύμα του Ντοστογιέφσι, ό.π. 210). «Η θρησκεία του Χριστού είναι η θρησκεία της ελευθερίας και της αγάπης, της ελεύθερης αγάπης ανάμεσα στον Θεό και τον άνθρωπο». Η αλύτρωτη καρδιά και η αλύτρωτη λογική, η καρδιά και η λογική χωρίς την ελευθερία του Αγίου Πνεύματος, καθώς και η αντικειμενική ηθική, η οποία απαιτεί συμμόρφωση σε κανόνες και όχι μεταμόρφωση του ΕΙΝΑΙ μας, απορρίπτουν το μυστήριο του Σταυρού, επειδή ακριβώς αγνοούν το μυστήριο της ελευθερίας και της αγάπης.

Ο σταυρωμένος Θεός δεν έχει λοιπόν «αφέντη φάτσα» (Γ.Ρίτσου, Επιτάφιος, ΙΧ), όπως θέλει ο ποιητής. Δεν είναι Θεός «δυνάστης» και «δηλητήριο», που φαρμακώνει τον άνθρωπο, τον οδηγεί σε απόγνωση και δεν τον αφήνει να χαρεί τη ζωή, ούτε «όπιο», που κάνει υποφερτά την αβάσταχτη δυστυχία, την εκμετάλλευση και τον εξευτελισμό των αδυνάτων από τους δυνάστες τους και καταδικάζει τον άνθρωπο για πάντα στη δυστυχία με υποσχέσεις ψεύτικων παραδείσων.

Ο Θεάνθρωπος είναι το μέτρο του ανθρώπου, η αλήθεια, η ελευθερία και η πληρότητά του. Όσοι αναζητούν «εξωτερικό», αντικειμενικό λόγο για να δικαιολογήσουν την άρνηση του Χριστού, πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι δεν έχουν άλλο λόγο πέρα από την ίδια την αδυναμία τους, την απιστία και την επαναστατημένη οίησή τους. «Γινόμαστε δούλοι ή ελεύθεροι μόνο εξαιτίας μας και αν πρέπει να ζητηθεί κάποιος υπεύθυνος για τη δούλωσή μας, αυτός είναι ο εαυτός μας» (Κ.Γεωργούλη, «Το νόημα της ελευθερίας», ό.π. 12). Γιατί αρχή της «αληθινής φιλοσοφίας» δεν είναι το θαυμάζειν αλλά η ταπεινοφροσύνη. Η «όντως σοφία και η όντως παίδευσις» είναι «ο του Θεού φόβος» (Ιωάννου Χρυσοστόμου, Προς τους πολεμούντας τοις επί το μονάζειν ενάγουσιν, PG 47, 368). Στον ταπεινόφρονα λογισμό αποκαλύπτεται ότι η ελευθερία είναι αληθινή μόνον ως Σταυρός. Στην ερώτηση του Πιλάτου «Τί ἐστιν ἀλήθεια;» (Ιω. 18,38) ο Χριστός απαντά με τον σταυρό του: Αλήθεια δεν είναι η εξουσία, η δυναστεία των σταυρωτών και των ισχυρών, η θέληση και το δίκαιο του ισχυροτέρου, όπως θα απαντούσε ο ίδιος ο Πιλάτος, αλλά ο Σταυρός, η Αγάπη και η Θυσία. Αυτή η αλήθεια είναι η πραγματική ισχύς και η δύναμη που σώζει τον κόσμο.

Δεν σώζει η ελευθερία του αυτονομημένου, δηλαδή του αυτοαποθεούμενου ανθρώπου. Η αυτονόμηση του ανθρώπου, η άρνηση της θεανθρώπινης πραγματικότητας της Εκκλησίας, η μετοχή στην οποία μας ελευθερώνει και μας θεώνει, δεν είναι η αρχή, αλλά η άρνηση και το τέλος της ελευθερίας μας. «Όποιος έχει χάσει την πίστη του στον Θεό, δεν μπορεί να πιστεύσει ούτε και στον άνθρωπο. Ο Χριστιανισμός δεν απαιτεί μόνο την πίστη στον Θεό, αλλά και την πίστη στον άνθρωπο. Γιατί είναι η θρησκεία του Θεανθρώπου» (Ν.Μπερδιάγιεφ, Το πνεύμα του Ντοστογιέφσι, ό.π., 201). Έξω από την Εκκλησία δεν υπάρχει αληθινή ελευθερία, αφού Εκκλησία και ελευθερία ταυτίζονται. «Κοινωνία Θεού, ζωή και φως ... χωρισμός δε του Θεού, θάνατος».

Γι’αυτό η αλήθεια της ανθρώπινης ελευθερίας δεν είναι ο «ανθρωποθεός», αλλά ο Θεάνθρωπος. «Η αλήθεια του Χριστού είναι αυτή η ίδια η αλήθεια για την ελευθερία». Η ελευθερία είναι θεανθρώπινη πραγματικότητα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Κ.Δεληκωσταντή «Το ήθος της ελευθερίας», εκδ. ΔΟΜΟΣ, Αθήνα 1997.