Σιωπηλοί μάρτυρες της λατινικής παρουσίας και κυριαρχίας στη Νάξο θα παραμείνουν τα μνημεία
Η Νάξος ή Αξιά ή Αξά είναι το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, στο Αιγαίο Πέλαγος. Η έκταση της είναι 435 τ.χιλ. και το μήκος των ακτών της 91 χλμ.
Το σχήμα της είναι ελλειψοειδές και ένας ορεινός όγκος από Βορρά προς Νότο διασχίζει το νησί. Στην ραχοκοκαλιά αυτής της κορυφογραμμής δεσπόζουν τα βουνά Ζας (1004 μ.) και Φανάρι (908 μ.) τα υψηλότερα των Κυκλάδων. Ο περίπλους της είναι 44 ναυτικά μίλια και η έκτασή της φθάνει τα 428 τ.χλμ. Βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο του Αιγαίου, στις ανατολικές Κυκλάδες έχοντας προς Β. τη Μύκονο, Α. τη Δονούσα, ΝΑ. την Αμοργό, προς Ν. την Ίο και Δ. τη Πάρο.Απέχει από το λιμάνι του Πειραιά 103 ναυτικά μίλια και από το λιμάνι της Ραφήνας 87 ναυτικά μίλια
Ο κάτοικος της Νάξου ονομάζεται Νάξιος ή Ναξιώτης, Αξιώτης' (και Ναξιώτισσα, Αξιώτισσα αντίστοιχα).
Γεωγραφία
Η ακτογραφία της Νάξου δεν παρουσιάζει κολπώσεις ανεπτυγμένες ούτε ασφαλείς φυσικούς λιμένες και εξ αυτού του λόγου οι κάτοικοι ασχολούνται περισσότερο με γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες και πολύ λίγο με αλιευτικές. Στο Β-ΒΑ. άκρο της νήσου υπάρχει ο ορμίσκος του Απόλλωνα που παρέχει μερική ασφάλεια στα πλοία, κυρίως από ΝΔ ανέμους. Προς Δ. η χερσόνησος Στελίς ή αλλιώς Στελίδα, σχηματίζει τον όρμο του Αγ. Προκοπίου, προς τα βόρεια του οποίου βρίσκεται η ομώνυμη πόλη Χώρα και ο κύριος λιμένας της νήσου. Τα πρώτα λιμενικά έργα ξεκίνησαν το 1919 με την ένωση της νησίδας Παλάτια ή Στρογγύλης ή Βάκχου. Τέλος, προς Ν. υφίσταται ο ορμίσκος Πάνορμος που εξασφαλίζει τα πλοία από βόρειους ανέμους. Γενικά η Νάξος έχει σχήμα ωοειδές και γεωφυσικά διακρίνεται στην ορεινή Νάξο (ανατολική και βόρεια) και στην πεδινή Νάξο (δυτική και νότια).
Μορφολογία εδάφους
Γεωλογικά η Νάξος αποτελεί ένα πλούσιο γεωλογικό πάρκο από κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα μη αξιοποιήσιμο ακόμη. Τα πετρώματα αυτά είναι κυρίως κρυσταλλοπαγείς σχιστόλιθοι, γνεύσιοι και μάρμαρα σε εναλλασσόμενα στρώματα με όγκους γρανίτη, κοντά σχετικά στην πόλη της Νάξου και στο ΒΔ. τμήμα της νήσου. Πετρώματα πλειστόκαινου περιόδου υπάρχουν στη χερσόνησο της Στυλίδας, κυρίως ψαμμίτες, καθώς και Β., ΒΑ. κοντά στις παράκτιες περιοχές της νήσου. Επίσης απαντώνται και πλούσια εκρηξιγενή πετρώματα κοντά στις Εγγαρές και αλλού. Εκτός όμως των μαρμάρων στο κέντρο και ΒΑ. κοντά στη Κόρωνο, υπάρχουν επίσης τα περίφημα κοιτάσματα σμύριδας.Το μοναδικό μέρος του κόσμου , στο οποίο απαντάται το συγκεκριμένο πέτρωμα, η σμύριδα σε εκμεταλλεύσιμη ποσότητα, είναι το νησί της Νάξου και θεωρείται υψηλής ποιότητας. Όλα τά άλλα ανά τον κόσμο παρόμοια σμυροειδή κοιτάσματα είναι διαφορετικής υφής και ποιότητας πού αποτελούν μια απλή απομίμηση της καθαρής σμύριδας. Η σμύριδα της Νάξου ήταν γνωστή στους αρχαίους Έλληνες ως 'λίθος η τας ψήφους οι δακτυλιόγλυφοι σμήχουσι...¨ Είναι ορυκτό που συνίσταται από κορούνδιο (Al2O3) με ανάμιξη μαγνητίτη, και προϊόντων χημικής αποσάθρωσης του τελευταίου δηλαδή αιματίτη και λειμωνίτη. Ως επουσιώδη συστατικά μπορεί να περιέχει χαλαζία, σιδηροπυρίτη, μοσχοβίτη, τουρμαλίνη, βιστίτη κ.ά. Το χρώμα της σμύριδας είναι κυανόμαυρο ή κατάμαυρο με πολλή μεγάλη σκληρότητα που πλησιάζει τον αριθμό 9 (εκ του κορουνδίου που περιέχει). Απαντάται σε κρυσταλλοσχιστώδεις περιοχές συνήθως σε μορφή κοίτης (λεκάνης), φωλιάς ή και φλέβας. Τα κοιτάσματά της ως επί το πλείστον εντοπίζονται εντός στρωμάτων μαρμάρου και δολομίτη. Τη Νάξο κατατέμνει από Β. προς Ν. μία ορεινή ράχη σχεδόν ενιαία γυμνή και βραχώδης με υπέροχες γεωλογικές μορφές κυρίως στην κεντρική πλευρά της, κοντά στην Κεραμωτή και στη νότια, σχηματίζοντας δύο κορυφές (όρη) τον Ζα (ή Ζευς) και το όρος Κόρωνος. Η κορυφή του Ζα έχει ύψος 1.002 μέτρα και είναι η ψηλότερη κορυφή στις Κυκλάδες. Λόγω του ορεινού της όγκου το κλίμα που διαμορφώνεται είναι ήπιο. Το χειμώνα δεν αποκλείεται η χιονόπτωση στις κορφές του Ζα και της Κορώνου.Η Νάξος έχει έκταση 442 τετρ. χλμ.και είναι το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων.Έχει έδαφος ορεινό και τα κυριότερα ακρωτήρια της Νάξου είναι ο Σταυρός, Μουτσούνα, Πάνορμος, Κατωμεριά, Κούρουπας, Παρθένος, Προκόπης, Μουγκρί, Γαΐτάνη και Αιμιλιανός.
Μεταλλεύματα
Στη Νάξο βρίσκεται, κοντά στο χωριό Κόρωνος το μοναδικό στον κόσμο ορυχείο σμύριδας, ενώ γνωστά ήδη από την αρχαιότητα είναι ακόμα τα μάρμαρα και ο γρανίτης που προέρχονται από το νησί. Μοναδικός στην ευρεσιτεχνία είναι και ο τρόπος με τον οποίο οι σμυριδεργάτες κατόρθωσαν να μεταφέρουν τα πολύτιμα φορτία της σμύριδας από την Κόρωνο μέσω της Απειράνθου στον παραθαλάσσιο οικισμό Μουτσούνα. Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα κατασκεύασαν εναέριο σιδηρόδρομο με συρματόσχοινα που διέσχιζε τα παραπάνω χωριά και μετέφερε με λιγότερο κόστος τη σμύριδα στα πλοία, που την διοχέτευαν από το νησί σε άλλους προορισμούς. Σημαντικό μέρος αυτού του έργου διασώζεται και ο επισκέπτης μπορεί να το θαυμάσει κατά τη διαδρομή στη Μουτσούνα.
Η σμύριδα, ή αλλιώς το 'σμυρίγλι' όπως το λένε οι ντόπιοι, είναι ένα ορυκτό που χρησιμοποιείται ως αποξεστικό και λειαντικό για μέταλλα, γυαλί, ξύλο ή πετρώματα, αλλά και ως αντιολισθητικό υλικό για δάπεδα και δρόμους και πεζοδρόμια. Η ναξιακή σμύριδα υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά ορυκτά για μεγάλη περίοδο. Η Νάξος αποτελεί ουσιαστικά τη μοναδική σμυριδοπαραγωγό περιοχή της Ευρώπης ως και σήμερα. Οι κάτοικοι των χωριών Κορώνου και Απειράνθου Νάξου έχουν το αποκλειστικό δικαίωμα στην εξόρυξη της σμύριδας και οι άνδρες, άνω των 18 χρόνων, εγγράφονται στους καταλόγους των σμυριδεργατών και εκμεταλλεύονται τη σμύριδα με την υποχρέωση να την παραδίδουν στο δημόσιο.
Η σμύριδα ήταν γνωστή στους αρχαίους Έλληνες ως 'λίθος η τας ψήφους οι δακτυλιόγλυφοι σμήχουσι...'. Από τα αρχεία της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας διαπιστώνεται ότι από το 1625 η σμύριδα κυκλοφορούσε ως εμπόρευμα γεγονός το οποίο μαρτυρούν και αρχαιολογικά ευρήματα (σμυριδόλιθοι) από την κεντρική Νάξο.
Μυθολογία - Ονομασία
O Δίας, ο πατέρας "ανδρών τε Θεών" κατά τους αρχαίους Έλληνες, λέγεται ότι γεννήθηκε στην Κρήτη, στη σπηλιά Ιδαίον Άντρον (κατ' άλλους στο Δικταίον Άντρον), αλλά μεγάλωσε στη Νάξο, και έτσι το ψηλότερο βουνό του νησιού πήρε το όνομά του (Ζευς ή, για τους ντόπιους, Ζας, 999 μ.).
 |
| Ο Βάκχος και η Αράδνη στη Νάξο, πίνακας του Τιτσιάνο. |
Στη Νάξο εγκατέλειψε, σύμφωνα με το μύθο, ο Θησέας την Αριάδνη, η οποία τον είχε βοηθήσει προηγουμένως στην Κρήτη να σκοτώσει το Μινώταυρο με τον όρο να την πάρει μαζί του, την οποία στη συνέχεια έλαβε σύζυγό του ο θεός Διόνυσος. Αναλυτικότερα, επιστρέφοντας ο Θησέας από την Κρήτη σταμάτησε στη Νάξο, που εκείνη την εποχή ονομαζόταν Δία, για ανεφοδιασμό. Μαζί του είχε και την Αριάδνη, την οποία όμως εγκατέλειψε στο νησί. Ο Διόνυσος είδε την κοιμισμένη Αριάδνη και την ερωτεύτηκε. Αφού την έκανε σύζυγό του, μια νύχτα την οδήγησε στο όρος της Νάξου Δρίον, απ' όπου και ανέβηκαν μαζί στον Όλυμπο. Εκεί ο Δίας έκανε την Αριάδνη αθάνατη.
Το όνομά της η νήσος φέρεται να έλαβε από τον "Νάξο", το θρυλικό ηγεμόνα των πρώτων αποίκων στη νήσο που ήταν Κάρες, φερόμενο ως γιο του Πολέμωνα ή κατ΄ άλλους ως γιο του Ενδυμίωνα ή τέλος γιο του Απόλλωνα και της νύμφης Ανακαλίδας. Άλλοι ιστορικοί ερευνητές και φιλόλογοι θεωρούν ότι το όνομα προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη "νάξαι", που σημαίνει "θύσαι", που εκλήφθηκε έτσι από τις πλούσιες θυσίες που γίνονταν στη νήσο προς τιμή των θεών. Το όνομα Νάξος διατηρήθηκε στο διάβα των αιώνων μέχρι τους μέσους χρόνους, όπου έγινε Ναξία και ακολούθως Ναξιά και στη συνέχεια Αξιά (εξ ου και το όνομα των κατοίκων).
Επίσης η Νάξος φέρεται από τους μυθικούς χρόνους και με το όνομα "Δία" (από τον Όμηρο, Οδύσ λ325), καθώς και στον ομηρικό ύμνο προς τον Απόλλωνα, όπως και με τα κοσμητικά: Στρογγύλη, Μικρή Σικελία, Τραγία, Διονυσιάς, Καλλίπολις, Λιπαρά κλπ. από διάφορους συγγραφείς. Η πρώτη Κορινθιακή αποικία στη Σικελία ονομάστηκε Νάξος. Ο πλούτος των περί της Νάξου μύθων αποδεικνύει τη σπουδαιότητα που είχε η Νάξος κατά την αρχαιότητα. Οι μύθοι αυτοί συνδέονται κυρίως με τη μυθολογούμενη γέννηση των τριών εγχώριων νυμφών Φιλίας, Κορωνίδας και Κλείδης, που επιμελήθηκαν την ανατροφή του Διονύσου, για τον οποίο η Νάξος ήταν η πατρίδα του. Αλλά και για το Δία αναφέρεται πως εδώ ανατράφηκε και ενηλικιώθηκε, όταν μεταφέρθηκε από την Κρήτη και ότι από εδώ εξόρμησε προκειμένου να καταλάβει τη βασιλεία των θεών. Μάλιστα, στην κορυφή του όρους Ζας είναι δυνατή η ανάγνωση επιγραφής σε βράχο με παραφθαρμένα γράμματα "Όρος Διός Μηλωσίου" (= Διός προστάτου των προβάτων). Στη Νάξο επίσης λατρευόταν και ο Απόλλωνας ο Τράγιος ή Τραγαίος, υπήρχε δε και αρχαίος ναός του Δηλίου Απόλλωνα έξω από την αρχαία πόλη, καθώς και τέμενος προς τιμήν του Εφιάλτη. Από τον περίφημο αρχαίο ναό του Διονύσου κανένα ίχνος δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα.
Άλλοι ναξιακοί μύθοι αναφέρονται στη σχέση του Διονύσου με την Αριάδνη, που τελικά απήγαγε στο όρος Δρίον και έλαβε σύζυγό του. Ακόμη αρχαία πηγή έξω από την πόλη της Νάξου φέρει το όνομα Αριάδνη. Στην ανατολική πλευρά του όρους Κόρωνος υπάρχει ένα μεγάλο σε μήκος περίεργο σπήλαιο, που ακόμη δεν έχει αξιοποιηθεί, με διπλή είσοδο, έναν μεγάλο προθάλαμο και που συνεχίζει σε μήκος, εντός του οποίου υπάρχουν ίχνη αρχαίας λατρείας, πιθανώς του ιερού της μιας των ναξίων νυμφών της Κορωνίδας, εκ της οποίας και το ομώνυμο χωριό. Σε όλη τη νήσο Νάξο σώζονται λείψανα αρχιτεκτονικά, καθώς και πολλά των ιστορικών χρόνων.
Η σπουδαιότητα της Νάξου υπήρξε στη μακρά ιστορική διάρκεια, όχι απλά πρωταρχική αλλά διαμορφωτική στην ιστορική πορεία, όχι μόνο στον Κυκλαδικό αλλά και στον ευρύτερο Ελληνικό χώρο. Ήταν πάντα περίφημη για τη μεγάλη ποσότητα των εξαγομένων μαρμάρων της, για το σμυρίγλι, για το πλήθος των πηγών της, για τους κατάμεστους κήπους, για την ομορφιά των πεδιάδων της, για τους ελαιώνες, τους πορτοκαλεώνες, τους λεμονεώνες, για τα κίτρα της, για τ’ αμπέλια της και το ξακουστό κρασί της, για τη κτηνοτροφία της και τα τυριά της αλλά και για το αλάτι! Παράλληλα, επειδή η θάλασσα «απομονώνει» παρέμεινε γνήσια, ασυνήθιστη, διαφορετική, αυτάρκης. Ο Πίνδαρος αποκαλεί τη Νάξο «λιπαράν» κι ο Ηρόδοτος βεβαιώνει ότι η «Νάξος ευδαίμονη των νήσων προέφερε». Ο Αρχίλοχος ο Πάριος παρομοίαζε το κρασί της Νάξου με νέκταρ που έπιναν οι θεοί. Ο κατ’ εξοχήν συνδεδεμένος με τη Νάξο θεός είναι ο Διόνυσος που ενσάρκωνε τις αγαθοποιούς δυνάμεις της φύσεως. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νάξο όπου παντρεύτηκε την Αριάδνη μετά την εγκατάλειψή της από το Θησέα. Ο γάμος με το θεό κι ο θάνατός της, που προοιώνιζε την ανάστασή της γιορταζόταν έντονα στο νησί γιατί σχετιζόταν με την ωρίμανση και την αναγέννηση της Φύσεως.
Η Νάξος κατοικήθηκε από την 4η χιλιετία π. Χ. μέχρι σήμερα αδιάκοπα. Η μελέτη των τοπωνυμίων βεβαιώνει ότι η Νάξος, αντίθετα από τα άλλα νησιά του Αιγαίου δεν ερημώθηκε ποτέ από κατοίκους, και ότι σ’ ΄όλες τις περιοχές του νησιού και στις παραλιακές και στα βουνά και στις κοιλάδες, από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι σήμερα ζουν οι ίδιοι βασικά άνθρωποι, οι οποίοι βέβαια ανασυντάσσονται, έχοντας τη δύναμη να αφομοιώνουν τους ξένους, που κατά καιρούς, ειρηνικά ή με τη δύναμη των όπλων εγκαθίστανται στο νησί. Επομένως πάντα υπήρχε στο νησί μια οργάνωση σχετική με τους όρους παραγωγής και αναπαραγωγής της ζωής.
Αξίζει να θυμόμαστε κάποιες ονομασίες τόπων που αποτελούν αναμφισβήτητες μαρτυρίες για οικισμούς ή για λατρείες ηρώων ή θεών, που δεν ήταν δυνατόν να υπάρχουν σήμερα, αν κάποτε ερημωνόταν το νησί, αν χάνονταν οι κάτοικοί του και έπαιρναν τη θέση τους άλλοι. Η υψηλότερη κορυφή της Νάξου ονομάζεται Μύτη του Ζα, φέρει δηλαδή το όνομα του πατέρα θεών και ανθρώπων για τους αρχαίους, και ίσως έτσι θα λεγόταν και στη αρχαιότητα, γιατί εκεί πάνω λατρευόταν τότε ο Δίας. Το δείχνει και η επιγραφή σε ακατέργαστο όγκο μαρμάρου στο μονοπάτι που οδηγεί στην κορυφή του βουνού – Ζευς Μηλώσιος – ο προστάτης των προβάτων δηλαδή – επιγραφή που καθορίζει τα όρια του τεμένους του αφιερωμένου στο μεγάλο θεό.
Στο ΒΑ. Άκρο του νησιού, ένας όρμος ονομάζεται Απόλλωνας και φαίνεται ότι έτσι λεγόταν και στους αρχαίους χρόνους, γιατί κι εκεί βρέθηκε επιγραφή που καθορίζει τα όρια του τεμένους του αφιερωμένου στο θεό του φωτός. Ο Απόλλων συνδέθηκε ιδιαίτερα με τη Νάξο, λατρευόταν ως Τράγος, Ανθοκόμης ή Ποίμνιος.
Στα ΝΑ. υπάρχει ο Πάνερμος, λιμάνι που με το ίδιο άρθρο και σχεδόν με τον ίδιο τύπο, Πάνορμος, αναφέρεται σε αρχαία επιγραφή. Παραλιακές τοποθεσίες ονομάζονται Ορκός και του Ορκού η Άμμος, επειδή χρησιμοποιούντο στην αρχαιότητα ως ολκοί, δηλαδή ως τόποι κατάλληλοι για την ανέλκυση πλοίων. Το χωριό Μέλανες αναφέρεται σε αρχαία επιγραφή ως Μέλαν και τα χωριά Χαλκεί και Κεραμεί στους αρχαίους χρόνους θα ήταν εργαστήρια χαλκέων και κεραμοποιών. Ο Αρσός στ’ Απεράθου, είναι ο αλσών, δασώδες δηλαδή τέμενος, αφιερωμένο σε θεότητες ή σε νύμφες. Πάλι στ’ Απεράθου, ο Δήμος, θέση που τα’ όνομά της μαρτυρά ότι εκεί στην αρχαιότητα υπήρξε αξιόλογος οικισμός και τ’ Αφικλή, δείχνει τον ιερό χώρο τον αφιερωμένο στον ήρωα Ιφικλέα, ομομήτριο αδελφό του Ηρακλή. Τέλος, το χωριό Σκαδό, σχετίζεται με τις ισχάδες, τα τόσο νόστιμα για τους αρχαίους σύκα.
Πρώτοι κάτοικοι της Νάξου θεωρούνται οι Θράκες. Την κατοίκησε πρώτος ο γιος του Βορέα Βούτης, που θέλοντας να βρει γυναίκες για τους συντρόφους του έφτασε στη Θεσσαλία, όπου κυνήγησε τις Βάκχες κι ανάμεσα σ’ άλλες έκλεψε την Κορωνίδα και την Ιφιμέδεια και τις έφερε στη Νάξο. Σύμφωνα με την παράδοση διακόσια χρόνια κυριάρχησαν οι Θράκες στο νησί. Τους διαδέχθηκαν οι Κάρες. Ήρθαν από τη Μ. Ασία έχοντας επικεφαλής το Νάξο, που επέβαλε το όνομά του στο νησί.
Νεολιθική εποχή
Οι αρχαιότερες ανακαλύψεις στη Νάξο ανάγονται στη νεολιθική εποχή γύρω στην 5η χιλιετία π.Χ., όπως αποδεικνύουν οι ανασκαφές στην περιοχή Γκρόττα, βόρεια πλευρά της πόλης της Νάξου, καθώς και στο σπήλαιο Ζας παρά το χωριό Φιλότι στο ομώνυμο όρος. Σύμφωνα μ΄ αυτές, ο πρωτοκυκλαδικός πολτισμός ήταν ήδη ανεπτυγμένος την περίοδο εκείνη, που φαίνεται να ξεκίνησε το 5500 π.Χ. και άνθησε το 3000 π.Χ..
Εποχή του χαλκού
Ο χώρος όπου βρίσκεται ο Ναός του Απόλλωνα συνδέθηκε από τους ξένους με τη λατρεία της Αριάδνης και του θεού Διονύσου και θεωρήθηκε τόπος που γιορτάστηκαν τα πρώτα Διονύσια. Ο μύθοs της αρπαγής της Αριάδνηs από τον Διόνυσο στην ακρογιαλιά των Παλατιώνενέπνευσε διακεκριμένους γλύπτες,ζωγράφους,μουσικούς που με τα έργα τους κατέστησαν τη Νάξο γνωστή σέ όλο τον κόσμο.
 |
| Η Πορτάρα, η γιγαντιαία πύλη του ναού που ήταν αφιερωμένος στον θεό Απόλλωνα και που ποτέ δεν ολοκληρώθηκε. |
Η Νάξος έπαιξε σημαντικό ρόλο στον κυκλαδικό πολιτισμό. Μεταξύ των σημαντικών αλλαγών που προέκυψαν εκείνη την εποχή ήταν η εξέλιξη της ναυσιπλοΐας (εξ ανάγκης), η κατασκευή και χρήση του χαλκού, η κεραμική και η επεξεργασία μαρμάρων. Στην περιοχή Γρότα στη χώρα της Νάξου, αλλά και σε άλλες τοποθεσίες στο νησί, έχουν βρεθεί πολλά κυκλαδικά ειδώλια, καθώς και άλλα ευρήματα της περιόδου του κυκλαδικού πολιτισμού (σκεύη, εγχάρακτες παραστάσεις), τα οποία εκτίθενται στο Αρχαιολογικό μουσείο Νάξου, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα, καθώς επίσης και ένας μικρός αριθμός αυτών στο αρχαιολογικό μουσείο στην Απείρανθο. Το αρχαιολογικό μουσείο της Νάξου διαθέτει τη δεύτερη μεγαλύτερη συλλογή σε κυκλαδικά ευρήματα μετά το αρχαιολογικό μουσείο της Αθήνας.
Μυκηναϊκά χρόνια
Ένα μέρος της πρωτεύουσας της Νάξου στη μυκηναϊκή εποχή (1300 π.Χ.) ανακαλύφθηκε κάτω από την πλατεία, μπροστά από τον Ορθόδοξο καθεδρικό Ναό, στη Χώρα, εκεί όπου είναι σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος Γκρότα. Ακριβώς κάτω από την πλατεία έχει διαμορφωθεί επιτόπιο μουσείο. Το μουσείο έχει γυάλινο δάπεδο και με υπερυψωμένους διαδρόμους, οι επισκέπτες διέρχονται πάνω από τα αποκαλυφθέντα ερείπια (τείχος, σπίτια και εργαστήρια) της μυκηναϊκής περιόδου (1400 - 1100 π.Χ.). Μυκηναϊκής εποχής ευρήματα (διακοσμημένα με χρώμα, αγγεία, όπλα, σκεύη κλπ.) εκτίθενται επίσης στο αρχαιολογικό μουσείο της Νάξου.
Γεωμετρική εποχή
Γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ. η Δήλος είναι ένα ισχυρό λατρευτικό κέντρο λόγω του ιερού του Απόλλωνα. Συγκεντρώνει επισκέπτες κι αναθήματα από όλα σχεδόν τα μέρη της Ανατολικής Μεσογείου, ενώ παράλληλα φιλοξενεί τις αντιπροσωπίες των ιωνικών πόλεων στην ετήσια σύνοδό τους που γίνεται στο νησί. Από τα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ. μέχρι περίπου τον 5ο αιώνα π.Χ. η Νάξος αποκτά τον έλεγχο του ιερού, με αποτέλεσμα να αυξηθεί σημαντικά η πολιτική της δύναμη στο Αιγαίο. Την ίδια εποχή στον πόλεμο που γίνεται για το Ληλάντιο πεδίο ανάμεσα στη Χαλκίδα και την Ερέτρια, η Νάξος συμμετέχει ενεργά υποστηρίζοντας τη Χαλκίδα, ενώ λίγο αργότερα, βρίσκεται σε πόλεμο με την Πάρο. Σε αυτήν την πολεμική σύρραξη σκοτώθηκε πολεμώντας ο Πάριος λυρικός ποιητής Αρχίλοχος.Την εποχή αυτή εποικίζεται από Ίωνες και ξεκινά μια μεγάλη περίοδος ανάπτυξης για το νησί.
 |
| Μαρμάρινο αντίγραφο της "Σφίγγας των Ναξίων" μπροστά στο Δημαρχείο Νάξου |
Κλασική αρχαιότητα
Κατά τη διάρκεια των επόμενων χρόνων η Νάξος κατοικήθηκε από τους Ίωνες, που σηματοδότησαν μια ιδιαίτερα σημαντική περίοδο για το νησί, κατά την οποία ξεκινάει και φτάνει στην κορύφωσή της η κλασική περίοδος (7ος-6ος αιώνας π.Χ.), με παράλληλη άνθηση των τεχνών και ειδικά της γλυπτικής και της αρχιτεκτονικής. Η Πορτάρα, η μεγάλη μαρμάρινη πύλη που στέκεται ψηλά στη νησίδα Παλάτια, που σήμερα είναι ενωμένη με τη Χώρα της Νάξου, είναι ό,τι απέμεινε από το ναό του Απόλλωνα, που ξεκίνησε να χτίζεται εκείνη την περίοδο.
Το 490 π.Χ. η Νάξος καταστράφηκε από τους Πέρσες. Μετά από την τελική ήττα των Περσών από τους Έλληνες, η Νάξος εξαναγκάστηκε να γίνει μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας, αφού προηγουμένως καταστράφηκε (ό,τι είχε απομείνει από την προηγούμενη καταστροφή) και πυρπολήθηκε από τον αθηναϊκό στόλο (466 π.Χ.), ενώ ο Περικλής εγκαθίδρυσε φρουρά από 500 κληρούχους υπό τον στρατηγό Τολμίδη (453 π.Χ.) προκειμένου να την αφαιμάζει οικονομικά προς όφελος της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Μετά το τέλος της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, ύστερα από περίπου ενάμιση αιώνα, η Νάξος υπήρξε έρμαιο των εκάστοτε θαλασοκρατούντων και ουσιαστικά δεν κατάφερε ποτέ να ανακάμψει και να ξανακερδίσει την παλιά της δόξα και σημασία.
 |
| O μεγάλος Κούρος του Απόλλωνα, σε παράλληλη εικαστική ανόρθωση |
Από την εποχή εκείνη σώζεται το ιερό της Δήμητρας κοντά στο χωριό Σαγκρί, το οποίο έχει εν μέρει αναστηλωθεί. Ο ναός θεωρείται πολύ σημαντικός για την αρχαιολογία, επειδή έχει σωθεί σε καλή κατάσταση και δίνει πολλές πληροφορίες για τον τρόπο κατασκευής και την αρχιτεκτονική των αρχαίων ναών. Κοντά της έχει ανεγερθεί μουσείο, στο οποίο εκτίθενται ευρήματα από το ναό που δε χρησιμοποιήθηκαν κατά την αναστήλωση, καθώς και τα ευρήματα από τη μετέπειτα επί του ναού ανεγερθείσα παλαιοχριστιανική βασιλική. Το μουσείο και ο αρχαιολογικός χώρος έχουν βραβευθεί με το βραβείο Europa Nostra για την ευαίσθητη ανασκαφή, την αναστήλωση και την επιτυχημένη ενσωμάτωσή τους στο φυσικό περιβάλλον.
Από την αρχαιότητα οι αρχαίοι συγγραφείς επαινούσαν τα προϊόντα της Νάξου όπως τον οίνο, τα σύκα, τ΄ αμύγδαλα, τις αίγες και τα ελάφια που υπήρχαν τότε στη νήσο. Συγκεκριμένα, περί του οίνου της Νάξου ιδιαίτερους επαίνους αποδίδουν οι Αρχίλοχος και ο Αθήναιος, άλλοι επίσης συγγραφείς κάνουν λόγο για το μυθικό ποταμό (Βιβλίνου) όπου έρρεε οίνος. Πολλά επίσης μυθικά για τη Νάξο γράφουν ο Παυσανίας και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης και κυρίως για τις σχέσεις των αρχαίων Ναξίων με τη Θράκη. Περί της πολιτείας των Ναξίων έγραψε ιδιαίτερα και ο Αριστοτέλης, ενώ ο Πλούταρχος στο έργο του "Γυναικών αρεταί" εξυμνεί ιδιαίτερα τις Ναξιώτισσες για τη φιλοπατρία τους και τις αρετές τους. Τέλος, ακόμη και ερωτικό μυθιστόρημα έγραψε ο Παρθένιος που αναφέρεται στη Νάξο. Η αρχαία πόλη της Νάξου βρισκόταν στη θέση της σημερινής κοντά στην οποία και υπήρχε λαμπρός ναός του Διονύσου. Πολλοί είναι εκείνοι που θεωρούν αυτόν τα σωζόμενα ερείπια επί της νησίδας Παλάτια.
Βυζαντινά χρόνια
Η Νάξος ανήκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους στο Θέμα του Αιγαίου. Στη Νάξο βρίσκονται πολλές βυζαντινές εκκλησίες. Η κοιλάδα της Τραγαίας ονομάζεται και "μικρός Μυστράς" λόγω των πολλών εκκλησιών που είναι σπαρμένες παντού. Υπάρχουν εκκλησίες που χρονολογούνται από τον 7ο έως το 15ο αι. Πιο γνωστή είναι η Παναγία η Δροσιανή, η οποία διέθετε 3 στρώσεις τοιχογραφιών με την παλαιότερη να ανάγεται στον 7ο αιώνα. Άλλες πολύ σημαντικές εκκλησίες είναι η Παναγία Η Πρωτόθρονη στο Χαλκί και ο Άγιος Γεώργιος ο Διασορίτης .Κάποιες από αυτές τις εκκλησίες χτίστηκαν κατά την περίοδο της Εικονομαχίας και φέρουν τοιχογραφίες με "ανεικονικό διάκοσμο", τοιχογραφίες δηλαδή που δεν απεικονίζουν αγίους, αλλά γεωμετρικά σχήματα και φυτά. Τα τελευταία χρόνια οι διάσπαρτες αυτές εκκλησίες είναι ανοικτές τα πρωινά και μπορεί κανείς να τις επισκεφτεί.
 |
| Ιστιοφόρο και δυο φελούκες μπροστά στο Κάστρο της Νάξου, χαλκογραφία του Andre Grasset Saint-Sauver από το βιβλίο "Voyage historique...", Παρίσι 18ος αι. (χάραξη: Brion) |
 |
| Το Κάστρο της Χώρας |
Ενετοκρατία
Το 1207 το νησί κατελήφθη από τον Ενετό Μάρκο Σανούντο, ο οποίος ίδρυσε το Δουκάτο της Νάξου. Οι Ενετοί θα κυριαρχήσουν στη Νάξο για τρεισήμισι περίπου αιώνες εγκαθιδρύοντας ένα φεουδαρχικό σύστημα, που θα ισχύσει μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Κατά το διάστημα αυτό η Νάξος θα βρεθεί στο στόχαστρο του βενετοτουρκικού ανταγωνισμού για κυριαρχία στο Αιγαίο, ενώ η έλευση και η δραστηριοποίηση Γάλλων κυρίως μισσιοναρίων στο νησί με την ανοχή των Οθωμανών θα ενισχύσει την ήδη ισχυρή δυτική παρουσία στις Κυκλάδες κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Σιωπηλοί μάρτυρες της λατινικής παρουσίας και κυριαρχίας στη Νάξο θα παραμείνουν τα μνημεία, που άφησαν οι κατακτητές πίσω τους: το Κάστρο της Χώρας και οι διάσπαρτοι σε όλο το νησί πύργοι.
ΠΗΓΗ: http://el.wikipedia.org
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
αβαγνον