ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Άγγελος Σικελιανός, ένας από τους μείζονες Έλληνες ποιητές

Γεννήθηκε ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ το 1884.

"Πνοή μου, πνοή μου, πνοή μου! Ακροστεφάνωμα όλης μου της ζωής, Η Πίστη μου κι η Δόξα μου κι η Απαντοχή μου! Άννα μου, Είναι του είναι μου ... Βωμέ ολόκληρης της ζωής μου ... Ο Εσταυρωμένος Σου!».

Η "Δελφική Ιδέα" που συνέλαβε, ήταν για να δημιουργηθεί ένας παγκόσμιος πνευματικός πυρήνας ικανός να συνθέσει τις αντιθέσεις των λαών.

Ο Άγγελος Σικελιανός (15 Μαρτίου 1884 – 19 Ιουνίου 1951) ήταν ένας από τους μείζονες Έλληνες ποιητές. Το έργο του διακρίνεται από έντονο λυρισμό και ιδιαίτερο γλωσσικό πλούτο.

Το σπίτι του Άγγελου Σικελιανού στους Δελφούς

Βιογραφία

Γεννήθηκε στη Λευκάδα, όπου και πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Αποφοίτησε από το γυμνάσιο το 1900 και τον επόμενο χρόνο εγγράφηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας, χωρίς ωστόσο να ολοκληρώσει ποτέ τις νομικές του σπουδές. Τα ενδιαφέροντά του ήταν καθαρά λογοτεχνικά και από νωρίς μελέτησε Όμηρο, Πίνδαρο, Ορφικούς και Πυθαγόρειους, λυρικούς ποιητές, προσωκρατικούς φιλοσόφους, Πλάτωνα, Αισχύλο αλλά και την Αγία Γραφή και ξένους λογοτέχνες όπως τον Ντ' Αννούντσιο. Τα επόμενα χρόνια πραγματοποίησε αρκετά ταξίδια και στράφηκε στην ποίηση και το θέατρο. 

Εύα Πάλμερ-Σικελιανού

Η Εύα Πάλμερ σε νεαρή ηλικία

Σημαντικό σταθμό στη ζωή του Σικελιανού αποτέλεσε ο γάμος του, το 1907, με την Αμερικανίδα Εύα Πάλμερ, η οποία σπούδαζε στο Παρίσι ελληνική αρχαιολογία και χορογραφία. Ο γάμος τους τελέστηκε στην Αμερική, ενώ εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα το 1908. Εκείνη την περίοδο ο Σικελιανός ήρθε σε επαφή με αρκετούς πνευματικούς ανθρώπους και τελικά το 1909 δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή Αλαφροΐσκιωτος, η οποία προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση στους φιλολογικούς κύκλους, αναγνωριζόμενη ως έργο-σταθμός στην ιστορία των νεοελληνικών γραμμάτων. Ακολούθησε μια περίοδος έντονης αναζήτησης, που καταλήγει στην έκδοση των τεσσάρων τόμων της ποιητικής συλλογής Πρόλογος στη Ζωή, Η Συνείδηση της Γης μου (1915), Η Συνείδηση της Φυλής μου (1915), Η Συνείδηση της Γυναίκας (1916) και Η Συνείδηση της Πίστης (1917). Ο Πρόλογος στη Ζωή ολοκληρώθηκε αργότερα με τη Συνείδηση της Προσωπικής Δημιουργίας. Ακολουθούν ακόμα τα χαρακτηριστικά ποιήματα Το Πάσχα των Ελλήνων και Μήτηρ Θεού, της περιόδου 1917 - 1920, καθώς και διάφορες συνεργασίες του με λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής.

Η αρχαιοελληνική πνευματική ατμόσφαιρα απασχόλησε βαθιά τον Σικελιανό και συνέλαβε την ιδέα να δημιουργηθεί στους Δελφούς ένας παγκόσμιος πνευματικός πυρήνας ικανός να συνθέσει τις αντιθέσεις των λαών («Δελφική Ιδέα»). Για τον σκοπό αυτό ο Σικελιανός, με τη συμπαράσταση και την οικονομική αρωγή της γυναίκας του, δίνει πλήθος διαλέξεων και δημοσιεύει μελέτες και άρθρα. Παράλληλα, οργανώνει τις «Δελφικές Εορτές» στους Δελφούς με τις παραστάσεις του Προμηθέα Δεσμώτη (1927) και των Ικέτιδων (1930) του Αισχύλου να ανεβαίνουν στο αρχαίο θέατρο. Η «Δελφική Ιδέα» εκτός από τις αρχαίες παραστάσεις περιελάμβανε και τη «Δελφική Ένωση», μία παγκόσμια ένωση για τη συναδέλφωση των λαών και το «Δελφικό Πανεπιστήμιο», στόχος του οποίου θα ήταν να συνθέσει σε έναν ενιαίο μύθο τις παραδόσεις όλων των λαών. Για τις πρωτοβουλίες αυτές, το 1929, η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε αργυρό μετάλλιο για τη γενναία προσπάθεια αναβίωσης των δελφικών αγώνων. Από το φιλόδοξο αυτό σχέδιο το μόνο που πραγματοποιήθηκε τελικά ήταν οι Δελφικές Εορτές, αλλά και αυτές οδήγησαν σε οικονομική καταστροφή και χωρισμό του ζεύγους, αφού η Εύα Πάλμερ εγκαταστάθηκε από τότε στην Αμερική και επέστρεψε μόνο μετά τον θάνατο του ποιητή.

Απόσπασμα από τις Δελφικές γιορτές

Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 ο Άγγελος Σικελιανός μαζί με άλλους Έλληνες λογίους προσυπέγραψε την Έκκληση των Ελλήνων Διανοουμένων προς τους Διανοούμενους ολόκληρου του Κόσμου με την οποία αφενός μεν καυτηριάζονταν η κακόβουλη ιταλική επίθεση, αφετέρου δε διέγειρε την παγκόσμια κοινή γνώμη σε επανάσταση συνειδήσεων για κοινό νέο πνευματικό Μαραθώνα.

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, ο Σικελιανός διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην πνευματική αντίσταση του λαού, με κορυφαία εκδήλωση το ποίημα και το λόγο που εκφώνησε στην κηδεία του Παλαμά (Βλ. Κωστής Παλαμάς ΕΔΩ) το 1943.

Η οικία του Σικελιανού στην ακτή Μ.Φανερωμένης στη Σαλαμίνα

Το 1939 του απονεμήθηκε το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο του 1938 για το σύνολο του ποιητικού του έργου. Tο 1946 εξελέγη πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.

Η προτομή του Σικελιανού στην ακτή Μ.Φανερωμένης στη Σαλαμίνα

• Υπήρξε 5 φορές υποψήφιος για το Νομπέλ Λογοτεχνίας:
• Το 1946, προτεινόμενος από το μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας Anders Österling 
• Το 1947, προτεινόμενος από τον Νίκο Βέη, που την ίδια χρονιά είχε προτείνει και τον Νίκο Καζαντζάκη (Βλ. Νίκος Καζαντζάκης ΕΔΩ) με την σκέψη πως θα έπρεπε να βραβευτούν από κοινού.
• Το 1948, προτεινόμενος από μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας Γραμμάτων, Ιστορίας και Αρχαιοτήτων της Σουηδίας Axel W Persson και το μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας συγγραφέα και δημοσιογράφο Elin Wägner Την χρονιά εκείνη, ο Anders Österling, ο οποίος είχε προτείνει τον Σικελιανό το 1946, πρότεινε να μοιραστεί το βραβείο μαζί με τον νικητή εκείνης της χρονιάς Τ.Σ. Έλιοτ, αλλά η πρότασή του απορρίφθηκε.
• Το 1949, προτεινόμενος από το μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας, συγγραφέα Sigfrid Siwertz
• Το 1950, προτεινόμενος με δύο προτάσεις. Μια, με μοναδικό υποψήφιο τον ίδιο, από την Ελληνική Εταιρεία Λογοτεχνών και μια, σε συνδυασμό ξανά με τον Καζαντζάκη, από το μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας συγγραφέα Hjalmar Gullberg.

“Γράμματα στην Άννα”. – Άγγελος Σικελιανός

Η Άννα, το 1935 στο Πήλιο, λίγο πριν γνωρίσει τον Άγγελο Σικελιανό – Πηγή: Καθημερινή, ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ.

Το 1980 κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο ΙΚΑΡΟΣ το βιβλίο «Γράμματα στην Άννα» που περιλαμβάνει ερωτικά γράμματα του Άγγελου Σικελιανού στην Άννα Καραμάνη-Σικελιανού. 

Ο Άγγελος και η Άννα Σικελιανού (1943)

Η δεύτερη μεγάλη αγαπημένη του Ποιητή αναφέρει στον πρόλογο: 

«Πολλά, πάρα πολλά χρόνια στερήθηκα αυτά τα γράμματα, γιατί όταν τ’ άγγιζα, είτε της αγάπης ήτανε τα λόγια είτε πονεμένα, με καίγανε σαν αναμμένα κάρβουνα. Κάλλιο να μένανε εκεί στα κατάβαθα φυλαγμένα και μόνο η μνήμη μου να διαλέγει τα πιο τρυφερά, τα πιο καυτερά, πότε να με φωτίζουν και πότε να με παρηγορούν. 

Τρελές σκέψεις, τραγικοί δισταγμοί, η ωριμότητά μου και η δύσκολη ζωή μου πολεμήσανε για την τύχη τους. Να την πάρω μαζί μου αυτή τη μυστική περιουσία ή να την αφήσω για πατήματα και σ’ άλλους, να βρούνε το δρόμο το χαμένο; Θα δεχτούν οι άνθρωποι να φτερουγίσουν μαζί τους ή θα προτιμήσουν τον πεζόδρομο;…» 

 «Πνοή μου, σκέπη μου, 

Μόνο θεϊκό κι ατράνταχτο θεμέλιο της ζωής μου! 

Κάτω απ’ τα παράθυρά Σου περιμένω, όπως τ’ αηδόνι που σωπαίνει το χειμώνα, μα στα βάθη της σιωπής του κλώθει μια άνοιξη που δεν θα τελειώσει, ά όχι , δεν θα τελειώσει, αγάπη μου, ούτε με το θάνατο, τον Ερχομό σου! 

Ώ πνοή μου, πνοή μου, εδίψασα, εδίψασα την Αιωνιότητα που με κερνά η θωριά Σου και η αναπνοή Σου, την εδίψασαν τα μάτια μου, το στήθος μου, η αφή μου, όλες οι φλέβες μου, όλα τα μέλη, την εδίψασα και τη διψώ και την ζητώ, ά πως τη ζητώ! 

Ά να ριχτώ στον κόρφο Σου που αστράφτει, πως αστράφτει στη ψυχή μου, ά να ριχτώ στα πόδια Σου, να τα σκεπάσω με τα φιλιά, ά να Σε σκεπάσω ατέλειωτα κι ακέρια με φιλιά, όλα τα φιλιά, από την κορφή ως τα νύχια, κι απ’ τα νύχια ως την κορφή ! 

Πνοή μου, πνοή μου, πνοή μου! 

Ακροστεφάνωμα όλης μου της ζωής, 

Η Πίστη μου κι η Δόξα μου κι η Απαντοχή μου! 

Άννα μου, Είναι του είναι μου, Εσύ η προγενέθλια αποκάλυψη του Θεού βαθιά μου, ο κρυφός Λόγος της ζωής μου, η μεταθανάτια χαρά μου! 

Βωμέ ολόκληρης της ζωής μου, 

Άσβηστε βωμέ του νού μου, της καρδιάς μου, του αίματος μου, γονατίζω εμπρός Σου μέρα – νύχτα και Σου δέομαι: «Την υγειά Σου, Αγάπη, Αγάπη μου» στην πλάσην όλη δεν υπάρχει άλλο αγαθό την ώρ’ αυτή! 

Λατρεία μου, πύρινη, θεϊκή μου Αγάπη! 

Ταίρι μου, ταίρι μου προαιώνια μοιραμένο στην ψυχή μου και στη σάρκα μου και στο μυαλό μου, η καρδιά μου καίγεται μέσα μου και ωσά σπυρί λιβάνι όλη η Άνοιξη στα βάθη της για Σε! 

Άννα φωτιά μου, Σου ‘ ταξα τη ζωή γεμάτη Θεό και πύρινο το Θάνατο! Κι αν αναπνέω ακόμα, αναπνέω για να σ’ τα δώσω!

Σ’ αγαπώ και καίω, καίω και Σ’ αγαπώ ! 

Κι Άννα, αν θα ζήσω, ξέρεις πως θα ζήσω μονάχα γιατί το ζήτησες Εσύ! 

Ο Εσταυρωμένος Σου!»

Ο Άγγελος Σικελιανός πέθανε στην Αθήνα το 1951 και τάφηκε στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών.

Εργογραφία

Ποιήματα

• Ο ποιητής εξέδωσε ο ίδιος τα έργα του σε τρεις τόμους με τον τίτλο Λυρικός Βίος (1946 Α και Β, 1947 Γ), αφήνοντας έξω κάποια έργα που δε θεώρησε απαραίτητο να συμπεριλάβει.
• Το 1965 άρχισε η έκδοση των «Απάντων» του με επιμέλεια του Γ.Π.Σαββίδη. Εκδόθηκαν 5 τόμοι με το έργο που είχε δημοσιεύσει ο ποιητής (1965-1968) και έκτος τόμος (1969) με όσα ποιήματα είχε αφήσει εκτός του Λυρικού Βίου.

Πεζά κείμενα

Συγκεντρωτική έκδοση των "Απάντων":

• Πεζός Λόγος Α (1978)
• Πεζός Λόγος Β (1980)
• Πεζός Λόγος Γ (1981)
• Πεζός Λόγος Δ (1983)
• Πεζός Λόγος Ε (1985)

Τραγωδίες

• Ο Διθύραμβος του Ρόδου (1932)
• Σίβυλλα (1940)
• Ο Δαίδαλος στην Κρήτη (1942)
• Ο Χριστός στη Ρώμη (1946)
• Ο Θάνατος του Διγενή (1947)
• Ασκληπιός (ημιτελής)

Συγκεντρώθηκαν σε τρεις τόμους με τον τίτλο Θυμέλη, Α' και Β', 1950, Γ', 1954

Ποίηση - Επιστολογραφία - Πεζά Κείμενα - Ανθολογίες

(Με Φιλολογική Επιμέλεια, Παρουσίαση, Σχολιασμό, Σημειώσεις, Γλωσσάριο).

• Άγγελος Σικελιανός, Ανθολογία, Επιλογή – φιλολογική επιμέλεια Ζήσιμος Λορεντζάτος, Γλωσσάρι Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος, «Ίκαρος», Αθήνα 1998.
• Άγγελου Σικελιανού, Γράμματα, πρώτος τόμος (1902-1930), Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Μπουρναζάκης, «Ίκαρος», Αθήνα 2000.
• Άγγελου Σικελιανού, Γράμματα, δεύτερος τόμος (1931-1951), Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Μπουρναζάκης, «Ίκαρος», Αθήνα 2000.
• Άγγελου Σικελιανού, Αντίδωρο, Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Μπουρναζάκης, «Ίκαρος», Αθήνα 2003.
• Άγγελος Σικελιανός, Μήτηρ Θεού, Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Μπουρναζάκης, «Ιδεόγραμμα», Αθήνα 2003.
• Άγγελος Σικελιανός, Κήρυγμα Ηρωισμού, Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Μπουρναζάκης, «Ίκαρος», Αθήνα 2004.
• Άγγελος Σικελιανός, Γράμματα στην Εύα Πάλμερ Σικελιανού, Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Μπουρναζάκης, «Ίκαρος», Αθήνα 2008.
• Άγγελος Σικελιανός, Συνεντεύξεις και συνομιλίες, Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Μπουρναζάκης, «Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη», Ηράκλειο 2013.
• Άγγελος Σικελιανός Τέλος κι αρχήν η μνήμη εδώ δεν έχει, Εισαγωγή - Ανθολόγηση - Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Μπουρναζάκης, Εκδόσεις εφημ. «Η Καθημερινή», Αθήνα 2014.

ΠΗΓΕΣ
http://el.wikipedia.org
http://kissmygrass.gr