Η παρεμβατική αναπαραγωγή

Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΑΠΟΚΡΥΠΤΕΤΑΙ ΕΠΙΜΕΛΩΣ ...!

Τα video που σχετίζονται με ομιλίες του καθηγητή Μαντζαρίδη, στον οποίο ανήκει το παρακάτω απόσπασμα από το σύγγραμμά του, δεν λειτουργούν σε όλο το διαδίκτυο, φαίνεται ότι "βλάπτει" το εμπόριο ... εμβρύων ...! Παρατίθενται όμως 2 video με άλλες ενδιαφέρουσες ομιλίες του. 

Η αναπαραγωγή του ανθρώπου με την τεχνητή γονιμοποίηση δεν είναι κάποια απλή αναπαραγωγική πράξη, αλλά καινοφανής παρέμβαση στη δημιουργία. Γι’ αυτό και ο όρος υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, που συνήθως χρησιμοποιείται, δεν αποδίδει πλήρως τα πράγματα.

 

Όμως, παραθέτω δύο "ανώδυνα" για τους γενετιστές video του καθηγητή, ο οποίος, σε συνέντευξή του στην Πεμπτουσία, μιλά, στο πρώτο για τις ακρότητες στη θεολογία και την ζωή, για τα δύο άκρα, την μεσότητα, την συντηρητική και την εκκοσμικευμένη πλευρά της εκκλησιαστικής ζωής, αλλά και πως πρέπει να είναι σήμερα η θεολογία ΚΑΙ στο δεύτερο για τον σύγχρονο άνθρωπο που θέλει να συλλέγει "πληροφορίες" και μόνο.

Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, καθηγητή Α.Π.Θ.

       α) Η φύση του προβλήματος

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΖΩΗΣ: Η αρχή της ζωής του ανθρώπου υπάρχει πριν από τον εαυτό του. Και οποιαδήποτε αναγωγή σε αυτήν μπορεί να γίνεται, είτε με την απαιτούμενη συναίσθηση, που προκαλεί δέος, είτε χωρίς τη συναίσθηση αυτήν, που φανερώνει αναίδεια και οδηγεί στην ύβρη. Ήδη, όμως, τίθεται το ερώτημα: πότε ακριβώς αρχίζει η ανθρώπινη ζωή;

        Ορισμένοι ηθικολόγοι, επικαλούμενοι εμβρυολογικά στοιχεία χαρακτηρίζουν τα έμβρυα των πρώτων ημερών ή εβδομάδων ως προέμβρυα, δηλαδή ως μάζα αδιαφοροποίητων κυττάρων, και τοποθετούν την αρχή της ανθρώπινης ζωής, δηλαδή τον σχηματισμό του εμβρύου, μετά την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου στη μήτρα. Μπορεί, όμως, το γονιμοποιημένο ωάριο να διαφοροποιηθεί ουσιαστικά από το έμβρυο, ή το έμβρυο των πρώτων ημερών ή εβδομάδων από το μεγαλύτερο έμβρυο; Αυτά σχετικοποιούν την αξία του ανθρώπου και εκφράζουν επιλογές, που διευκολύνουν την αποταμίευση και την καταστροφή κατεψυγμένων εμβρύων, ή εξασφαλίζουν το άλλοθι για την πραγματοποίηση εκτρώσεων ή πειραμάτων σε ανθρώπινα εμβρυϊκά κύτταρα.

ΤΟ ΑΜΕΤΑΚΛΗΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ: Η αποφασιστική στιγμή για την αρχή της ανθρώπινης ζωής είναι αναμφίβολα η στιγμή της γονιμοποιήσεως. Η ένωση των δύο γαμετών αποτελεί το αμετάκλητο γεγονός, που σηματοδοτεί την αρχή της ανθρώπινης ζωής και προσδιορίζει ολόκληρη την περαιτέρω εξέλιξή της. Έμβρυα αποξενωμένα από τη διαδικασία της κυοφορίας παραμένουν για την ορθόδοξη ανθρωπολογία αδικαιολόγητα. Εξάλλου, στην εκκλησιαστική γλώσσα, η έννοια της «συλλήψεως» δηλώνει την αρχή της ζωής, χωρίς να διαφοροποιεί τη γονιμοποίηση του ωαρίου από την εμφύτευσή του στη μήτρα. Με την παρεμβολή της διαφοροποιήσεως αυτής από τη σύγχρονη ιατρική δημιουργείται κάποια προβληματική, που μπορεί να χαρακτηρισθεί ως σχολαστική, αλλά έχει τεράστιες πρακτικές συνέπειες. Κι επειδή τέτοιες μικρές διαφοροποιήσεις έχουν συχνά σημαντικότατες συνέπειες στον χειρισμό της ανθρώπινης ζωής, είναι καλό, πριν χρησιμοποιηθούν για τη διαμόρφωση κάποιας νέας πρακτικής, να θεωρηθούν όχι μόνο καθεαυτές, αλλά και μέσα στο συνολικό πλαίσιό τους.

ΤΟ ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: Το πλαίσιο στο οποίο τοποθετεί η θεολογία τη γέννηση και την ανάπτυξη του ανθρώπου είναι η αγάπη. Ο άνθρωπος είναι καρπός αγάπης α) του Θεού και β) του ανθρώπου. Στο ανθρώπινο επίπεδο η δημιουργία των παιδιών έρχεται ως καρπός της αγαπητικής ενώσεως του άνδρα και της γυναίκας. Βέβαια, η ένωση αυτή μπορεί να υποβιβάζεται και σε αγοραίο έρωτα, που απορρίπτει και τον καρπό του. Αυτό όμως δεν ακυρώνει τη σπουδαιότητα της φυσικής λειτουργίας των πραγμάτων. Τις τελευταίες μάλιστα δεκαετίες είχε προβληθεί ιδιαίτερα ο έρωτας χωρίς παιδιά. Τώρα προβάλλονται τα παιδιά χωρίς έρωτα. Και αυτό είναι πρωτοφανές στην ανθρώπινη ιστορία. Η απόσπαση όμως της γεννήσεως από το πλαίσιο της αγάπης και της ψυχοσωματικής ενώσεως δεν μπορεί να θεωρείται ασήμαντη.

ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Η αγάπη δεν περιορίζεται στην αφετηρία της ζωής, αλλά είναι και ο κεντρικός άξονάς της. Είναι ο άξονας της οικογένειας, που έχει κεφαλαιώδη σπουδαιότητα για τον άνθρωπο. Ιδιαίτερα ο πατέρας, η μητέρα και τα αδέλφια έχουν προσδιοριστική σπουδαιότητα για τη ζωή και τον χαρακτήρα του κάθε ανθρώπου. Δεν αποτελεί λοιπόν απλώς νομικό ή ηθικό θέμα η εργαστηριακή επεξεργασία της πατρότητας ή της μητρότητας. Οι ιδιότητες αυτές έχουν βαθύτατες συμβολικές και πρακτικές διαστάσεις, που δεν μπορούν να παραμένουν αλώβητες, όταν κατασκευάζονται στα ψυχρά επιστημονικά εργαστήρια.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ: Η αναπαραγωγή του ανθρώπου με την τεχνητή γονιμοποίηση δεν είναι κάποια απλή αναπαραγωγική πράξη, αλλά καινοφανής παρέμβαση στη δημιουργία. Γι’ αυτό και ο όρος υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, που συνήθως χρησιμοποιείται, δεν αποδίδει πλήρως τα πράγματα. Ακριβέστερα, βέβαια, η αναπαραγωγή αυτή θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως παρεμβατική τεκνοποίηση, για να μη συγχέεται με οποιαδήποτε άλλη αναπαραγωγική διαδικασία. Αλλά και κάθε παρέμβαση στην παραγωγή κάποιας μορφής ζωής είναι παρέμβαση στη δημιουργία.

ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΦΥΛΑΞΕΙΣ: Ολόκληρος ο χριστιανικός κόσμος στάθηκε εξαρχής από επιφυλακτικός ως σαφώς αρνητικός απέναντι στην παρεμβατική αναπαραγωγή. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έλαβε επίσημα θέση. Αρκετοί όμως ορθόδοξοι θεολόγοι και πρόσφατα η Εκκλησία της Ρωσίας, διατύπωσαν απόψεις, που εκφράζουν έντονες επιφυλάξεις ή και απορρίπτουν εντελώς τη διαδικασία αυτή. Γενικά, οι προβληματισμοί για την παρεμβατική αναπαραγωγή καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα της διαδικασίας της· από τη λήψη ή τη δωρεά του σπέρματος ή του ωαρίου ως την επιλογή των εμβρύων, και από την προεμφυτευτική διάγνωση ως τις γονιδιακές παρεμβάσεις. Η παρεμβατική αναπαραγωγή με την παρεμβολή της ιατρικής τεχνολογίας αποτελεί μιά αφύσικη παρέμβαση, που αντιμετωπίζει μηχανιστικά και αδιάκριτα την απαρχή της ανθρώπινης ζωής. Έτσι, από χριστιανική σκοπιά, δεν υπάρχουν κάποιες ηθικές μόνο αναστολές, αλλά και βαθύτερες ανθρωπολογικές, πνευματικές ή και καθαρά θεολογικές ανησυχίες.

Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΤΩΝ ΑΤΕΚΝΩΝ: Από την άλλη όμως πλευρά δεν πρέπει να λησμονείται ότι η αναπαραγωγή αυτή ικανοποιεί την απόλυτα κατανοητή και φυσική επιθυμία πολλών άτεκνων συζύγων να τεκνοποιήσουν. Επιπλέον, είναι γνωστό ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής, τα χρησιμοποιούμενα φάρμακα και τα είδη διατροφής αυξάνουν διαρκώς τα ποσοστά της στειρότητας, ιδίως των ανδρών. Υπολογίζεται ότι κατά το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, η ποιότητα του σπέρματος και ο αριθμός των σπερματοζωαρίων των ανδρών έπεσε κατά 50%. Αλλά και η μελλοντική προοπτική από την άποψη αυτήν προβάλλει περισσότερο ανησυχητική.

        β) Μέθοδοι, εφαρμογές και συνέπειες

ΕΝΔΟΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ: Η παλαιότερη μέθοδος τεχνητής γονιμοποιήσεως είναι αυτή που πραγματοποιείται με την τεχνητή εισαγωγή του ανδρικού σπέρματος στη μήτρα της γυναίκας. Η μέθοδος αυτή, που είναι γνωστή ως σπερματέγχυση, διακρίνεται σε ομόλογη και ετερόλογη. Στην ομόλογη σπερματέγχυση το σπέρμα προέρχεται από τον σύζυγο, ενώ στην ετερόλογη από κάποιον δότη.

ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ: Άλλη μέθοδος είναι αυτή, κατά την οποία η γονιμοποίηση πραγματοποιείται στο εργαστήριο και το σχηματιζόμενο έμβρυο μεταφέρεται στο σώμα της γυναίκας. Και αυτή διακρίνεται επίσης σε ομόλογη και ετερόλογη. Μπορεί όμως να παρακαμφθεί η εργαστηριακή γονιμοποίηση και να εισαχθούν απευθείας οι γαμέτες, δηλαδή το ωάριο και τα σπερματοζωάρια, στη σάλπιγγα της γυναίκας, και να γίνει εκεί η γονιμοποίηση. Υπάρχει ακόμακαι η μέθοδος της ενδοκυτταροπλασμικής εγχύσεως σπέραμτος. Κατά την μέθοδο αυτήν, που χαρακτηρίζεται και ως μικρογονιμοποίηση, εισάγεται με ειδική βελόνα στο ωάριο ένα σπερματοζωάριο, για να σχηματισθεί το ζυγωτό, δηλαδή το γονιμοποιημένο ωάριο, που μεταφέρεται ακολούθως στη μήτρα.

ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΕΩΣ: Με την εξωσωματική γονιμοποίηση πραγματοποιήθηκε στον χώρο της βιοϊατρικής μιά επαναστατική τομή με τεράστιες συνέπειες, που επεκτείνονται πολύ πιό πέρα από την παρεμβατική αναπαραγωγή. Ο σχηματισμός του ανθρώπινου εμβρύου έξω από το μητρικό σώμα και η δυνατότητα που δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο, για άμεσο επιστημονικό έλεγχο και χειρισμό του, επιτρέπουν κάθε πειραματισμό στο στάδιο αυτό, αλλά και καθιστούν δυνατή την επιλογή, την καταστροφή, τη διατήρηση ή και τη γενετική τροποποίησή του.

        Ήδη, με την αποκρυπτογράφηση του γενετικού κώδικα του ανθρώπου, γίνεται δυνατή σε μεγάλο βαθμό η πρόγνωση των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων, όπως και των ασθενειών, που θα παρουσιάζει ο ανθρώπινος οργανισμός. Παράλληλα, θα μπορούν να πραγματοποιούνται θεραπείες ασθενειών, όπως και ευρύτερες επεμβάσεις σε γενετικό επίπεδο, που θα προσδιορίζουν όχι μόνο κάποιο συγκεκριμένο ανθρώπινο ον, αλλά και όλους τους απογόνους του. Τέλος, στο πλαίσιο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, πραγματοποιήθηκε ήδη σε Ινστιτούτο Αναπαραγωγικής Ιατρικής των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και η γέννηση των πρώτων γενετικά τροποποιημένων παιδιών με τη μέθοδο της κυτταροπλασμικής μεταμοσχεύσεως.

ΦΕΡΟΥΣΑ ΜΗΤΕΡΑ: Η εξωσωματική γονιμοποίηση καθιστά δυνατή και την κυοφορία του εμβρύου από φέρουσα μητέρα. Όταν, δηλαδή, η φυσική μητέρα αδυνατεί να κυοφορήσει το έμβρυο, ανατίθεται το έργο αυτό σε άλλη γυναίκα, που κυοφορεί το έμβρυο, για να το παραδώσει μετά τη γέννησή του. Στην περίπτωση αυτή, το παιδί που γεννιέται έχει τις γενετικές καταβολές των φυσικών γονέων του, αλλά κυοφορείται στο σώμα άλλης μητέρας. Έτσι, όμως, έχει στην πραγματικότητα και δεύτερη μητέρα, αυτήν που το κυοφόρησε και το γέννησε. Αυτονόητο, βέβαια, είναι ότι έτσι αυξάνονται τα ψυχολογικά, ηθικά και νομικά προβλήματα, ενώ ταυτόχρονα δημιουργούνται σοβαρές αιτίες διαταράξεως της οικογενειακής και ευρύτερα της κοινωνικής συνοχής. Ο δεσμός εξάλλου που δημιουργείται κατά την κυοφορία και τον τοκετό, μπορεί να οδηγήσει τη φέρουσα μητέρα σε δεύτερες σκέψεις.

ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΗΤΕΡΑ: Τέλος, υπάρχει και η περίπτωση της υποκατάστατης μητέρας. Όταν δηλαδή η σύζυγος αδυνατεί να συλλάβει, χρησιμοποιείται το σπέρμα του συζύγου, συνήθως με σπερματέγχυση, για τη γονιμοποίηση κάποιας άλλης γυναίκας, η οποία δεσμεύεται να δώσει το παιδί που θα γεννήσει στον βιολογικό πατέρα και τη σύζυγό του.

ΠΛΕΟΝΑΖΟΝΤΑ ΕΜΒΡΥΑ: Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι η εξωσωματική γονιμοποίηση, όπως άλλωστεκαι οι περαιτέρω χειρισμοί του ανθρώπινου εμβρύου έξω από το μητρικό σώμα, δημιουργούν σοβαρά ανθρωπολογικά, βιολογικά, κοινωνικά, ηθικά και νομικά προβλήματα, που είναι δύσκολο όχι μόνο να αντιμετωπισθούν, αλλά ακόμα και να προβλεφθούν. Ένα από αυτά είναι και το πρόβλημα των λεγόμενων «πλεοναζόντων εμβρύων». Κι εδώ προβάλλουν τα ερωτήματα: Πλεονάζοντα έμβρυα δεν σημαίνει πλεονάζοντες ανθρώπους; Και καταστροφή των εμβρύων αυτών δεν σημαίνει καταστροφή ανθρώπων;

ΚΑΤΕΨΥΓΜΕΝΑ ΕΜΒΡΥΑ: Σήμερα, οι κλινικές παρεμβατικής αναπαραγωγής είναι γεμάτες με κατεψυγμένα ανθρώπινα έμβρυα, τα οποία φυλάσσονται σε ειδικές συσκευές, αλλά χωρίς καμμία εγγύηση για το μέλλον. Υπολογίζεται ότι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής υπάρχουν εκατό ως διακόσιες χιλιάδες κατεψυγμένα έμβρυα, τα οποία οι γονείς δεν ενδιαφέρονται ή δεν θέλουν πλέον να χρησιμοποιήσουν. Ο ευτελισμός της ανθρώπινης αξίας στην περίπτωση αυτήν είναι προφανής.

ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ: Παράλληλα, βέβαια, πρέπει να σημειωθεί ότι η διαρκώς εξελισσόμενη ιατρική τεχνολογία προσφέρει ευνοϊκότερους όρους για την παρεμβατική αναπαραγωγή. Έτσι, εκτός από την αποφυγή γονιμοποιήσεως περισσότερων του ενός ωαρίων, που έχει ως συνέπεια την κατάψυξη ή καταστροφή πλεοναζόντων εμβρύων, υπάρχει η δυνατότητα να μην προκαλείται τεχνητή ωορρηξία, αλλά να λαμβάνονται ωάρια κατά την διάρκεια της φυσικής ωορρηξίας. Τέλος, είναι δυνατή η άμεση λήψη ανδρικού σπέρματος χωρίς πρόκληση εκσπερματώσεως. Όλες αυτές οι εξελίξεις, που δεν παύουν να δημιουργούν και νέα προβλήματα, παραμερίζουν διάφορα επιμέρους ηθικά διλήμματα, όπως και σοβαρούς κινδύνους για την υγεία ή την ψυχική ευεξία όσων καταφεύγουν στην παρεμβατική αναπαραγωγή, χωρίς όμως και να εξαφανίζουν τη γενικότερη προβληματική της.

ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΕΤΕΡΟΛΟΓΗΣ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΕΩΣ: Η ετερόλογη γονιμοποίηση με οποιαδήποτε μέθοδο αναπαραγωγής δημιουργεί έντονες ηθικές αναστολές, γιατί έχει την ίδια βιολογική βάση με τη μοιχεία. Η μοιχεία χαρακτηρίζεται ως «νοθεία του γένους». Το ίδιο γίνεται και με την ετερόλογη γονιμοποίηση. Μπορεί, όμως, η γονιμοποίηση αυτή να ταυτισθεί με τη μοιχεία; Η μοιχεία πραγματοποιείται με εξωσυζυγική ερωτική σχέση. Η σχέση αυτή μπορεί να οδηγήσει και στη δημιουργία τέκνου. Δεν παύει όμως να είναι μοιχεία, και όταν ακόμα δεν έχει ως συνέπεια την τεκνογονία. Η ετερόλογη γονιμοποίηση είναι μιά ανέραστη βιολογική σύνθεση, που έχει ως αποτέλεσμα το ενδεχόμενο αποτέλεσμα της μοιχείας. Έτσι, η σχέση μεταξύ ετερόλογης γονιμοποιήσεως και μοιχείας βρίσκεται βασικά στο βιολογικό επίπεδο.

ΙΔΙΟΡΡΥΘΜΗ ΥΙΟΘΕΣΙΑ: Με την ετερόλογη γονιμοποίηση προσφέρεται στο ζεύγος παιδί, που συνδέεται βιολογικά μόνο με τον ένα από τους συζύγους. Αυτό σημαίνει ότι ο άλλος αυτομάτως το υιοθετεί. Είναι όμως φανερό ότι εδώ δεν έχουμε κάτι αντίστοιχο προς τη συνήθη υιοθεσία. Μόνο ο σύζυγος ή η σύζυγος που δεν συμβάλλει βιολογικά στη δημιουργία του παιδιού παίρνει απέναντί του τη θέση του πατριού ή της μητριάς, ενώ εκείνος ή εκείνη που συμβάλλει είναι και βιολογικά πατέρας ή μητέρα του. Φαινόμενο αντίστοιχο προς την υιοθεσία παρουσιάζεται, όταν η ετερόλογη γονιμοποίηση προκύπτει από γαμέτες που δεν έχουν σχέση με κανέναν από τους συζύγους. Αλλά και εδώ η «υιοθεσία» έχει ιδιαίτερο χαρακτήρα, γιατί καλύπτει και την περίοδο της κυοφορίας του παιδιού.

ΚΑΤΑΤΜΗΣΗ ΓΟΝΙΚΩΝ ΡΟΛΩΝ: Ακόμα, με την ετερόλογη γονιμοποίηση έχουμε κατατεμαχισμό της μητρότητας και της πατρότητας. Έτσι, κάποιο παιδί μπορεί να έχει τη βιολογική του μητέρα που πρόσφερε το ωάριο για τη γέννησή του, τη μητέρα που ανέλαβε να το κυοφορήσει, όπως και την κοινωνική του μητέρα που ανέλαβε την αγωγή και ανατροφή του. Ταυτόχρονα, μπορεί να έχει τον βιολογικό του πατέρα που έδωσε το σπέρμα για τη γέννησή του, τον κοινωνικό του πατέρα που ανέλαβε την αγωγή και ανατροφή του, αλλά κατά κάποιον τρόπο και τον γιατρό που έπαιξε αποφασιστικό ρόλο για την επιλογή και τη γέννησή του. Συνοπτικά, δηλαδή, το παιδί του τρυβλίου ή όπως συνήθως λέγεται, του σωλήνα, μπορεί να έχει ως έξι γονείς με επιμέρους γονικούς ρόλους. Έτσι και το αξίωμα, κατά το οποίο η μητέρα είναι βεβαία, μετατρέπεται σε θεώρημα, που χρειάζεται απόδειξη. Επιπλέον, οι ανώνυμες γονικές σχέσεις που μπορεί κάποτε να αποκαλυφθούν, η ανυπαρξία συγκεκριμένων γονέων και η απροσδιοριστία αδελφικών σχέσεων, εγκυμονούν απρόβλεπτες ατομικές οικογενειακές και κοινωνικές επιπτώσεις.

ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΙΜΟΜΙΞΙΑΣ: Τέλος, κατά την ετερόλογη γονιμοποίηση χρησιμοποιούνται, όπως φαίνεται, και ορισμένα επιλεγμένα πρόσωπα ως μόνιμοι δότες σπέρματος. Έτσι, όμως, δημιουργείται πλήθος ετεροθαλών αδελφών, που αγνοούνται μεταξύ τους. Δεδομένου, μάλιστα, ότι η πρακτική αυτή εφαρμόζεται στην Ελλάδα επί τρεις και πλέον δεκαετίες, οι κίνδυνοι αιμομιξίας με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον είναι ήδη υπαρκτοί. Γι’ αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια περιορισμού του κινδύνου αυτού σε νομοθετικό επίπεδο.

ΠΡΟΕΜΦΥΤΕΥΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ: Εξάλλου με την εφαρμογή της εξωσωματικής γονιμοποιήσεως συνδέεται και ο προεμφυτευτικός έλεγχος. Και ο έλεγχος όμως αυτός γίνεται με προοπτική την προεμφυτευτική επιλογή, που συνεπάγεται την καταστροφή των μη επιλεγομένων εμβρύων, δηλαδή και πάλι την εμβρυοκτονία. Έχει μάλιστα ήδη επιτραπεί στη Γαλλία η πραγματοποίηση προεμφυτευτικών επιλογών με ταυτόχρονη καταστροφή των μη επιλεγομένων εμβρύων. Η αποσύνδεση του προεμφυτευτικού ελέγχου από την καταστροφή των εμβρύων για λόγους ευγονικής προϋποθέτει τη δυνατότητα να πραγματοποιούνται οι σχετικές θεραπευτικές παρεμβάσεις. Οι παρεμβάσεις όμως αυτές, που σχεδιάζονται με την προοπτική της γονιδιακής θεραπείας, βρίσκονται ακόμα σε πειραματικό στάδιο. Πολύ περισσότερο ισχύει αυτό για παρεμβάσεις σε γενετικά κύτταρα.

Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ: Ανάλογες παρατηρήσεις ισχύουν και για την επιλογή του φύλου, εφόσον αυτή πραγματοποιείται με την καταστροφή του εμβρύου, που δεν έχει το επιθυμητό φύλο.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ: Οι σχεδιαζόμενες προεμφυτευτικές παρεμβάσεις μπορούν να διακριθούν σε δύο κατηγορίες: α) στις θεραπευτικές και β) στις τροποποιητικές. Η διάκριση αυτή φαίνεται ίσως απλή και σαφής. Στην πραγματικότητα όμως είναι ασαφής και προβληματική, ιδίως όταν τοποθετείται στο επίπεδο της μοριακής ιατρικής. Κάθε θεραπευτική προεμφυτευτική παρέμβαση πραγματοποιείται με κάποια τροποποίηση. Αλλά και κάθε τροποποίηση μπορεί να παρουσιασθεί ως θεραπεία. Έτσι, σεκάθε περίπτωση ελλοχεύει η ευγονική. Ιδιάζουσες τέλος διαστάσεις προσλαμβάνει ο προγεννητικός, όπως και ο προεμφυτευτικός έλεγχος, σε σχέση με τις απαιτήσεις των ασφαλιστικών εταιρειών.

        γ) Επιφυλάξεις και τοποθετήσεις

Η ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ: Η παρεμβατική αναπαραγωγή αντικειμενοποιεί το μυστήριο της ζωής. Μεταφέρει τη γέννηση του ανθρώπου από το πλαίσιο των καθαρά προσωπικών σχέσεων στο ψυχρό επιστημονικό εργαστήριο. Υποκαθιστά το μητρικό σώμα και τους φυσικούς νόμους με το εργαστηριακό τρυβλίο και τα κριτήρια της ατομικής λογικής. Με τη διαδικασία αυτήν ο άνθρωπος δεν γεννιέται μόνο από γονείς, που μπορεί μάλιστα να είναι περισσότεροι από δύο και ανώνυμοι, αλλά και αποφασίζεται από ειδικούς. Οι ειδικοί που παρεμβαίνουν αποφασιστικά στην επιλογή και τη γέννηση του ανθρώπου είναι φυσικό να θεωρούν δικαίωμα ή και υποχρέωσή τους να προβαίνουν και στην καταστροφή του. Αυτό άλλωστε συντελείται ήδη στην πράξη. Η επιλογή και η απόρριψη των εμβρύων που πραγματοποιούνται στις τεχνητές γονιμοποιήσεις είναι θέματα κρίσεως και υποχρεώσεως κυρίως των ιατρών και των ανώνυμων εργαστηρίων.

Η ΕΥΚΟΛΗ ΔΙΟΛΙΣΘΗΣΗ: Αλλά και το ίδιο το έμβρυο χαρακτηρίζεται ενίοτε ως «προέμβρυο». Έτσι διευκολύνεται η διολίσθηση σε διεξαγωγή πειραμάτων με ανθρώπινα έμβρυα ή και η χρήση ιστών και οργάνων εμβρύων για μεταμοσχεύσεις και θεραπείες ασθενειών. Παράλληλα, βέβαια, η αξία του ανθρώπου ευτελίζεται και περιορίζεται στο πλαίσιο της χρησιμότητάς του. Ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται ως ζωντανή μηχανή. Σε επόμενο βήμα εκλαμβάνεται και ως σύνολο ανταλλακτικών για άλλες ανθρώπινες μηχανές.

ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ: Επιφυλάξεις εκφράζονται για τη γενικότερη κατάσταση των παιδιών που γεννιούνται με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Ήδη επισημάνθηκαν αυξημένοι κίνδυνοι καρδιακών, νεφρικών και άλλων ανωμαλιών (κυρίως γενετικών ελαττωμάτων) σε παιδιά προερχόμενα από παρεμβατική αναπαραγωγή. Οπωσδήποτε,όμως, με την παρεμβατική αναπαραγωγή και κυρίως με την ετερόλογη και την εξωσωματική γονιμοποίηση, υπονομεύεται η ζωή αθώων ανθρώπινων υπάρξεων, υποθάλπονται αιμομιξίες, πραγματοποιούνται εμβρυοκτονίες, «νοθείες του γένους» και προσβάλλεται σοβαρά η ενότητα της οικογένειας και της κοινωνίας.

Η ΑΓΝΟΙΑ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ: Η άγνοια των γονέων από το παιδί είναι φυσικό να προκαλεί τραυματικές καταστάσεις, και η υποκατάστασή τους να δημιουργεί σοβαρά υπαρξιακά προβλήματα, που δεν λύνονται με τον πέπλο της ανωνυμίας. Ήδη, με την ενηλικίωση πολλών «παιδιών του σωλήνα» και τη δυνατότητα που υπάρχει να διαπιστωθεί η ταυτότητα των πραγματικών γονέων μεβιολογικά στοιχεία, αποκαλύπτονται καταστάσεις που προσλαμβάνουν συχνά δραματικό χαρακτήρα. Εξάλλου, η τήρηση της ανωνυμίας του δότη διασφαλίζει ίσως το δικαίωμα αυτού που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί από άγνωστο γονέα, δεν διασφαλίζει όμως το δικαίωμα του παιδιού να γνωρίζει τους γονείς του, που έχει και βαθύτερη υπαρξιακή προέλευση. Γι’ αυτό και η άρση της τηρήσεως της ανωνυμίας από τράπεζες σπέρματος, που έγινε ήδη στη Σουηδία, ή η διαπίστωση των γονέων, ιδίως του πατέρα, από παιδιά που αποδύθηκαν σε επίμονες αναζητήσεις, για να ικανοποιήσουν τον πόθο και το δικαίωμά τους αυτό, είναι φυσικό να πολλαπλασιάζονται.

ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΤΟΥ ΠΥΡΗΝΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ: Εξάλλου η άγνοια των γονέων μεταξύ τους προσβάλλει τον πυρήνα της οικογένειας. Ακόμη με όλα αυτά φαλκιδεύεται η οικογένεια, υποσκάπτεται ο κοινωνικός ιστός και διαβρώνεται η κοινωνική συνοχή. Δεν είμαστε βέβαια σε θέση να γνωρίζουμε τις βαθύτερες επιπτώσεις που μπορεί να έχει για το παιδί η ύπαρξη τριών ή και περισσοτέρων γονέων, όπως συμβαίνει με τα παιδιά του σωλήνα. Δεν γνωρίζουμε ακόμα, τί μπορεί να σημαίνει για κάποιο παιδί να είναι αδελφός ή αδελφή του πατέρα ή της μητέρας του, σε ενδεχόμενη περίπτωση κλωνοποιήσεως. Δεν μπορούμε να φανταστούμε, πόσο τα αδικούμε παρεμβαίνοντας έτσι στη δημιουργία της βιολογικής και της κοινωνικής τους υποστάσεως. Αν παρουσιαζόμαστε στην εποχή μας ιδιαίτερα ευαίσθητοι για τα δικαιώματα και την ελευθερία των παιδιών, δεν δικαιολογούμαστε να παραθεωρούμε τόσο βασικά θέματα που αφορούν τη γέννηση και την ταυτότητά τους.

ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ: 

è Είναι σωστό να επεμβαίνουμε ιατρικά, προκειμένου να ικανοποιήσουμε την επιθυμία των υποψηφίων γονέων να αποκτήσουν με οποιοδήποτε τίμημα κάποιο παιδί;

è Είναι θεμιτό να συσσωρεύονται ανθρώπινα έμβρυα και να καταψύχονται, για να καταλήξουν κάποτε σε ανθρώπινα σκουπίδια;

è Είναι ορθό να παραβιάζονται φυσικοί φραγμοί, για να ικανοποιούνται επιθυμίες υποψηφίων γονέων;

è Είναι έντιμο να διασφαλίζεται η ανωνυμία των δοτών του γενετικού υλικού και να αφαιρείται από τα παιδιά το δικαίωμα να γνωρίζουν τους γονείς τους, ή να πραγματοποιείται η γέννηση παιδιών από ήδη νεκρούς γονείς;

è Είναι δίκαιο να αποκτούν παιδιά υπερήλικες σύζυγοι ή ομοφυλόφιλα ζεύγη, που φυσιολογικά αδυνατούν;

è Επιτρέπεται να γίνεται ό,τι είναι δυνατό, χωρίς να εξετάζεται, αν αυτό είναι και σωστό; 

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ι. ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΗ, ΚΑΘΗΓΗΤΗ Α.Π.Θ., ΜΕ ΤΙΤΛΟ «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ ΙΙ», ΚΕΦ. «Η ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ» ΣΕΛ. 577-598, ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π. ΠΟΥΡΝΑΡΑ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010.