Φιλόσοφοι που είχαν μονοθεϊστικές τάσεις ή που αντιτάχθηκαν στον πολυθεϊσμό και διώχτηκαν για αυτό το λόγο.
Το μεγαλύτερο μέρος του τότε πνευματικού κόσμου, εξέφρασε την αντίθεσή του με τον πολυθεϊσμό, με αποτέλεσμα να διωχτεί από την εθνική θρησκεία -όταν το φανέρωνε- με την κατηγορία της αθεΐας.
Πολλοί ήταν εκείνοι που τάχθηκαν υπέρ ενός «αγνώστου Θεού», όπως ο Παυσανίας, ο Απολλώνιος Τυανεύς που τον ονόμαζε «πρώτον και ένα και μέγαν Θεόν», ο Λουκιανός, ο νεοπυθαγόριος Νουμένιος Απαμείας που τον αναφέρει ως «πρώτον νου».
Πολλοί ήταν εκείνοι που τάχθηκαν υπέρ ενός «αγνώστου Θεού», όπως ο Παυσανίας, ο Απολλώνιος Τυανεύς που τον ονόμαζε «πρώτον και ένα και μέγαν Θεόν», ο Λουκιανός, ο νεοπυθαγόριος Νουμένιος Απαμείας που τον αναφέρει ως «πρώτον νου».
Είναι ο «άγνωστος» Θεός τον οποίο ευαγγέλισε και ο Απόστολος Παύλος τους Αθηναίους.
Τα πράγματα δεν ήταν απλά. Πολλές φορές όσοι αρνούνταν τους ψευτοθεούς και μιλούσε για τον ένα, κατηγορούνταν ως «άθεος» και «ασεβής».
Ο Πλάτωνας στους «Νόμους» περιγράφει τις τιμωρίες των αντιφρονούντων. (Πλάτωνος, Νόμοι [ή Περί νομοθεσίας], Τομ. 5, Βιβλία ένατο-δέκατο, στη σειρά «Αρχαία Ελληνική Γραμματεία» Εκδ. «Κάκτου», αρ. 36: Εισαγωγή-Κείμενον-Μετάφραση-Σχόλια.)
Εκτός των άλλων, στο δέκατο Βιβλίο λέγονται τα έξης (σε νεοελληνικήν μετάφρασιν και με εντός παρενθέσεως επισήμανσιν χαρακτηριστικών φράσεων του πρωτοτύπου κειμένου):
«Θα εφαρμόζεται ο εξής νόμος σχετικά με την ασέβεια: "Όποιος αντιληφθεί λόγια ή πράξεις ασέβειας πρέπει να αντιδράσει αμέσως καταγγέλλοντας στους άρχοντες τον ένοχο, οι όποιοι θα τον οδηγήσουν στο αρμόδιο για τέτοιες υποθέσεις δικαστήριο. Αν ο άρχοντας που θα πληροφορηθεί το γεγονός δεν εκτελέσει το καθήκον τον, θα διώκεται ο ίδιος για ασέβεια από οποιονδήποτε πολίτη, που θέλει να υπερασπιστεί τους νόμους. Αν κάποιος καταδικαστεί, το δικαστήριο θα ορίσει διαφορετική ποινή για κάθε αδίκημα, επιβάλλοντας φυλάκιση για όλες τις περιπτώσεις».
«Θα εφαρμόζεται ο εξής νόμος σχετικά με την ασέβεια: "Όποιος αντιληφθεί λόγια ή πράξεις ασέβειας πρέπει να αντιδράσει αμέσως καταγγέλλοντας στους άρχοντες τον ένοχο, οι όποιοι θα τον οδηγήσουν στο αρμόδιο για τέτοιες υποθέσεις δικαστήριο. Αν ο άρχοντας που θα πληροφορηθεί το γεγονός δεν εκτελέσει το καθήκον τον, θα διώκεται ο ίδιος για ασέβεια από οποιονδήποτε πολίτη, που θέλει να υπερασπιστεί τους νόμους. Αν κάποιος καταδικαστεί, το δικαστήριο θα ορίσει διαφορετική ποινή για κάθε αδίκημα, επιβάλλοντας φυλάκιση για όλες τις περιπτώσεις».
Για τους επικίνδυνους άθεους επιβάλλεται είτε αμέσως θάνατος, είτε υπό όρους. Στη δεύτερη περίπτωση «ο δικαστής πρέπει να τον κλείσει στο σωφρονιστήριο για πέντε χρόνια τουλάχιστον σύμφωνα με τον νόμο (εις το σωφρονιστήριον ο δικαστής τιθέμενος νόμω τιθέσθω μηδέν έλαττον ετών πέντε)... Στο διάστημα αυτό δεν πρέπει να έρχεται σε επαφή μαζί τους κανένας πολίτης έκτος από τα μέλη του νυκτερινού συμβουλίου (του νυκτερινού συλλόγου), που θα τους επισκέπτονται και θα τους συμβουλεύουν να σώσουν την ψυχή τους (επί νουθετήσει τε και τη της ψυχής σωτηρία ομιλούντες). "Όταν τελειώσει ο χρόνος της ποινής τους θα βγαίνουν από τη φυλακή και όποιοι δείχνουν ότι συνετίστηκαν θα ζουν μαζί με τους άλλους πολίτες. "Αν όμως κάποιος εξακολουθεί να είναι αμετανόητος η ποινή θα είναι θάνατος, όταν καταδικαστεί ξανά για το ίδιο αδίκημα (οφείλη δ’ αύθις την τοιαύτην δίκην, θανάτω ζημιούσθω)». "Όποιος ανήκει στην κατηγορίαν των «θηριωδών» άθεων ή ασεβών «θα καταδικάζεται από το δικαστήριο σύμφωνα με τον νόμο να κλειστεί στη φυλακή, που βρίσκεται στο κέντρο της χώρας Εκεί δεν θα τον πλησιάζει κανένας ελεύθερος πολίτης. Θα πηγαίνουν μόνον οι δούλοι, τους όποιους έχουν ορίσει οι νομοφύλακες για να του δώσουν το φαγητό του. "Όταν πεθάνει θα πετάξουν το πτώμα του".
Ο Αναξαγόρας φυλακίστηκε ως άθεος. Ο Αριστοτέλης κατέφυγε στην Χαλκίδα για να γλιτώσει από την θανατική καταδίκη.
Ο Πλάτωνας, μέσα από τα έργα του Τίμαιος, Φίληβος, και Πολιτικός,διακηρύσσει ότι ο Θεός είναι το «όντως όν», «ποιητής και πατήρ του παντός»,και πολλά άλλα που δηλώνουν την μονοθεΐα του.
Ο Henning Ottmann χαρακτηρίζει το έργο του Πλάτωνα «Νόμους» ως εγχειρίδιο Πολιτικής Θεολογίας, και τονίζει ότι η πρώτη λέξη των Νόμων του Πλάτωνα είναι η λέξη «Θεός», κάτι που δείχνει την αντίθεσή του στην πολυθεΐα.
Ο Πλάτωνας αναγκάστηκε να φύγει από την Αθήνα επειδή το κλίμα ήταν «βαρύ» για εκείνον μετά την καταδίκη και τον θάνατο του Σωκράτη που πρέσβευε μονοθεϊστικές επίσης θέσεις.
O Hράκλειτος: «Εν το σοφόν μόνον λέγεσθαι. Εκ πάντων Εν και εξ Ενός τα πάντα».
Είχε πει για τους δώδεκα Θεούς: «Προσεύχονται στα αγάλματα των θεών σαν να μπορούσαν να τους ακούσουν, ενώ δεν τους ακούνε, δεν δίνουν, όπως και δεν μπορούν τίποτα να ζητήσουν» .
O Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος, προσπαθώντας να εξηγήσει την αρχή του κόσμου συνέλαβε την ιδέα ότι στο άπειρον υπάρχει μια πρώτη Αρχή που δεν μπορεί να καθοριστεί, δεν έχει ούτε αφετηρία ούτε τέλος.
Ο Σιμπλίκιος αναφέρει: «Των δε εν και κινούμενον και άπειρον λεγόντων Αναξίμανδρος μεν Πραξιάδου Μιλήσιος Θαλού γενόμενος διάδοχος και μαθητής αρχήν τε και στοιχείον είρηκε των όντων το άπειρον, πρώτος τούτο τούνομα κομίσας της αρχής».
Ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος μιλάει για έναν αγέννητο ασώματο Θεό. Δεν δέχεται σε καμία περίπτωση ότι αυτός έχει ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά, όπως οι θεοί του δωδεκάθεου, και έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με τον πολυθεϊσμό.
Ο Παρμενίδης ο Ελεάτης, μίλησε επίσης για ένα ύψιστο ον που είναι αγέννητο και τέλειο. Τις ιδέες του οποίου ασπάστηκε και ο Ζήνωνας ο Ελεάτης.
Ο Αναξαγόρας δέχεται έναν θεό Νου που είναι αιτία για την δημιουργία και εξουσιάζει τα πάντα.
Ο Μέλισσος ο εκ Σάμου, μιλάει για ένα Ον το οποίο είναι άπειρο, άφθαρτο, και αγέννητο. Αναφέρει: «Αεί ην ο,τι ην και αεί εσταί. Ει γαρ εγένετο, αναγκαίον εστί πριν γενέσθαι είναι μηδέν· ει τοίνυν μηδέν ην, ουδαμά αν γένοιτο ουδέν εκ του μηδενός».
Άλλοι που αντιτάχθηκαν στην εθνική θρησκεία ήταν οι Στωικοί που εξέφρασαν εν μέρει μονοθεϊστική τάση, αναφέροντας για τον Παγκόσμιο Λόγο που δημιουργεί την παγκόσμια τάξη.
Οι Σοφιστές, εξέφρασαν και αυτοί την απόρριψη της εθνικής θρησκείας, είτε με την άρνηση της ύπαρξης θεών, είτε εκφράζοντας αγνωστικισμό.
Ο Σωκράτης, καταδικάστηκε σε θάνατο επειδή πίστευε σε ένα θείο ον. Μάλιστα, τονίζει ότι όλοι οι σοφοί, ένα θείο ον παραδέχονταν. Την πεποίθηση αυτή του Σωκράτη διασώζει ο Πλάτωνας στο έργο του Φίληβος 15.28C, όπου αναφέρει:«Πάντες συμφωνούσι οι σοφοί, εαυτούς όντες σεμνύνοντες , ως Νούς εστί βασιλεύς ημίν ουρανού τε και γης».
Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει πολλά στο έργο του «Φιλοσόφων Βίοι», μερικά από τα οποία είναι τα ακόλουθα.
«Εξαιτίας της δήλωσης του Πρωταγόρα στο βιβλίο του "Περί θεών" ότι δεν ξέρει αν υπάρχουν θεοί, οι Αθηναίοι τον έδιωξαν από την πόλη και έκαψαν τα βιβλία του στην Αγορά, αφού πρώτα έβγαλαν κήρυκα και τα μάζεψαν ένα-ένα από όσους είχαν αντίτυπα».
Ο Στίλπων ο Μεγαρεύς δικάστηκε και καταδικάστηκε για ασέβεια προς τα μνημεία των θεών, και η ποινή ήταν εξορία. Καταδικάστηκε, όταν είπε ότι το άγαλμα της Αθηνάς Παλλάδας δεν είναι θεός˙ προσπάθησε να ξεφύγει λέγοντας πως «δεν είναι θεός, αλλά θεά», αλλά δεν γλίτωσε την εξορία.
Ο Θαλής δήλωσε: «To ποιο μεγάλο από τα όντα είναι ο Θεός, το ποιο ωραίο και θαυμαστό ο Κόσμος, γιατί τον εδημιούργησε ο Θεός...».
"Θεός, νους, ειμαρμένη και Δίας είναι το ίδιο πράγμα που καλείται με πολλά άλλα ονόματα". (Ζήνων ο Στωικός) .
Θα ήταν παράλειψη εάν δεν αναφέραμε και τους Ορφικούς, οι οποίοι θεωρούσαν ουσιαστικά ότι οι θεοί είναι ένας θεός που δημιούργησε τα πάντα με τον νου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
αβαγνον