ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ: Τῆς ἀλειψάσης τόν Κύριον Μύρῳ

Το αφιέρωμα της ημέρας στην πρώην πόρνη γυναίκα έγινε με «σκοπιμότητα» από τους αγίους Πατέρες, προβάλλοντας τη μορφή της ως φωτεινό ορόσημο στην οδοιπορία προς το Θείο Πάθος, προκειμένου να μας διδάξει ότι αν δεν συντριβούμε, σαν και εκείνη, και δεν δείξουμε έμπρακτη μετάνοια, δεν θα έχουμε τη δύναμη να ακολουθήσουμε το Χριστό στο Πάθος και την Ανάσταση.

Γυνή, βαλοῦσα σώματι Χριστοῦ μύρον,
Τὴν Νικοδήμου προὔλαβε σμυρναλόην.

«ὑπέρ τήν πόρνην ἀγαθέ ἀνομήσας»

Η Μεγάλη Τετάρτη, οδηγεί αφ’ ενός μεν στην ανάμνηση του γεγονότος της αλείψεως του Κυρίου με μύρο από μια γυναίκα πόρνη, αφ’ ετέρου στην ανάμνηση της σύγκλισης του Μεγάλου Συνεδρίου (Σανχεντρίν) των Ιουδαίων, προκειμένου να ληφθεί η επικείμενη καταδικαστική απόφαση κατά του Ιησού, αλλά και ο σχεδιασμός του Ιούδα για την προδοσία του Διδασκάλου του. 

Κατά την ανάβαση του Ιησού στα Ιεροσόλυμα, δύο ημέρες πριν το Πάσχα, κι ενώ βρισκόταν στο σπίτι του λεπρού Σίμωνα, τον πλησίασε μια γυναίκα πόρνη κι άλειψε το κεφάλι Του με πολύτιμο μύρο. Η τιμή του πολύτιμου αρώματος ήταν γύρω στα τριακόσια δηνάρια και γι' αυτό οι μαθητές την επέκριναν, και περισσότερο απ' όλους ο Ιούδας. Κι αυτό διότι γνώριζαν καλά πόσο μεγάλο ζήλο έδειχνε ο Διδάσκαλός τους για την ελεημοσύνη προς τους φτωχούς. Ο Ιησούς, όμως, την υπερασπίσθηκε, διότι γνώριζε τον αγαθό σκοπό της. Μάλιστα, ανέφερε και τον ενταφιασμό Του, προσπαθώντας να αποτρέψει τον Ιούδα από τη προδοσία, αλλά μάταια. Τότε απέδωσε στη γυναίκα την μεγάλη τιμή να διακηρύσσεται το ενάρετο έργο της σε ολόκληρη την οικουμένη.

Σύμφωνα με τον ιερό Χρυσόστομο, μας παραδίδεται ότι δύο ήταν οι γυναίκες που άλειψαν με μύρο τον Κύριο. Οι τρεις πρώτοι Ευαγγελιστές, οι Συνοπτικοί, αναφέρουν μια και την ίδια γυναίκα, που της δόθηκε η ονομασία πόρνη. Όμως, ο ευαγγελιστής Ιωάννης ομιλεί για άλλη γυναίκα, αξιοθαύμαστη και σεμνή, ονόματι Μαρία, την αδελφή του Λαζάρου, που άλειψε τα άχραντα πόδια Του σκουπίζοντας τα με τις τρίχες των μαλλιών της.

Ωστόσο, ο Ιούδας είχε πάει στους αρχιερείς, που ήταν συγκεντρωμένοι στην αυλή του Καϊάφα και συνεδρίαζαν προκειμένου να δολοφονήσουν τον Ιησού και συμφώνησε μαζί τους την προδοσία του Διδασκάλου του για 30 αργύρια. Στο σημείο αυτό, επισημαίνεται ότι, από το γεγονός αυτό της προδοσίας καθιερώθηκε και η νηστεία της Τετάρτης, από τους αποστολικούς χρόνους. Η δε ορθόδοξη υμνογραφική παράδοση συγκρίνει τη μετάνοια της πόρνης με το φοβερό ολίσθημα του Ιούδα και παραλληλίζει τις δύο ψυχικές καταστάσεις. Η πόρνη ελευθερώνεται από την αμαρτία μετανοώντας, ενώ ο Ιούδας αιχμαλωτίζεται και οδηγείται στον δρόμο της δουλείας εξαιτίας της φιλαργυρίας του και της απομάκρυνσής του από τον Θεό. 

Οι υμνογράφοι τονίζοντας το σωτηριολογικό περιεχόμενο της μετάνοιας της αμαρτωλής γυναικός, στόλισαν τις ιερές ακολουθίες της Μεγάλης Τετάρτης με μια ποιητική και μουσική πανδαισία υψίστης αξίας. Η ακολουθία του Όρθρου, θεωρείται από τις καλύτερες ποιητικές συνθέσεις όλων των ακολουθιών του έτους. Ο Όρθρος αρχίζει με το «Ἰδού ὁ Νυμφίος ἔρχεται…», ακολουθούν τα καθίσματα «Πόρνη προσῆλθε σοι…», «Ἰούδας ὁ δόλιος φιλαργυρίαν ἐρῶν…» και το υπέροχο «ἡ πόρνη ἐν κλαυθμῷ ἀνεβόα, οἰκτίρμων…». Το κοντάκιο παρουσιάζει τον κάθε αμαρτωλό άνθρωπο ευρισκόμενο στη θέση της πόρνης, ενώ ο ιερός ποιητής παίρνοντας τη θέση της ικετεύει τον Δεσπότη και Λυτρωτή Χριστό να τον ελεήσει, «Ὑπέρ τήν πόρνην ἀγαθέ, ἀνομήσας, δακρύων ὄμβρους οὐδαμῶς σοι προσῆξα ...». Επίσης, εξαιρετικές ποιητικές συνθέσεις είναι τα έργα του Κοσμά του Μελωδού, τα τροπάρια των στιχηρών των αίνων, όπου η αντίθεση μεταξύ της μετανοούσας γυναικός και του μελλοντικού προδότη μαθητή Ιούδα είναι αριστοτεχνική. Στο τέλος ψάλλεται ένα από τα κορυφαία ποιήματα όχι μόνο της Εκκλησίας μας, αλλά και γενικότερα της παγκοσμίου λογοτεχνίας. Πρόκειται για το δοξαστικό «Κύριε ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή …», το γνωστό τροπάριο της Κασσιανής, της μεγάλης βυζαντινής ποιήτριας, η οποία δεν ταυτίζεται με την πόρνη, που αναφέρεται στον περίφημο ύμνο της.

Το αφιέρωμα της ημέρας στην πρώην πόρνη γυναίκα έγινε με «σκοπιμότητα» από τους αγίους Πατέρες, προβάλλοντας τη μορφή της ως φωτεινό ορόσημο στην οδοιπορία προς το Θείο Πάθος, προκειμένου να μας διδάξει ότι αν δεν συντριβούμε, σαν και εκείνη, και δεν δείξουμε έμπρακτη μετάνοια, δεν θα έχουμε τη δύναμη να ακολουθήσουμε το Χριστό στο Πάθος και την Ανάσταση. Η Εκκλησία μας θέσπισε τη μετάνοια ως ύψιστη δωρεά, η οποία ανανεώνει την πορεία μας προς τον Χριστό και την τελείωσή μας, καταργώντας την εγωιστική μας αυτάρκεια και αναδεικνύοντας τον Σταυρό της Ελευθερίας.

Ἀπολυτίκιον

Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός, καὶ μακάριος ὁ δοῦλος, ὃν εὑρήσει γρηγοροῦντα, ἀνάξιος δὲ πάλιν, ὃν εὑρήσει ῥαθυμοῦντα. Βλέπε οὖν ψυχή μου, μὴ τῷ ὕπνῳ κατενεχθής, ἵνα μῄ τῷ θανάτῳ παραδοθῇς, καὶ τῆς βασιλείας ἔξω κλεισθῇς, ἀλλὰ ἀνάνηψον κράζουσα· Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος εἶ ὁ Θεός, διὰ τῆς Θεοτόκου ἐλέησον ἡμᾶς.

Κοντάκιον

Ὑπὲρ τὴν Πόρνην Ἀγαθὲ ἀνομήσας, δακρύων ὄμβρους οὐδαμῶς σοι προσῆξα, ἀλλὰ σιγῇ δεόμενος προσπίπτω σοι, πόθῳ ἀσπαζόμενος, τοὺς ἀχράντους σου πόδας, ὅπως μοι τὴν ἄφεσιν, ὡς Δεσπότης παράσχῃς, τῶν ὀφλημάτων κράζοντι Σωτήρ. Ἐκ τοῦ βορβόρου τῶν ἔργων μου ῥῦσαί με.

Κάθισμα 

Πόρνη προσῆλθέ σοι, μύρα σὺν δάκρυσι, κατακενοῦσά σου ποσὶ Φιλάνθρωπε, καὶ δυσωδίας τῶν κακῶν, λυτροῦται τῇ κελεύσει σου, πνέων δὲ τὴν χάριν σου, μαθητής ὁ ἀχάριστος, ταύτην ἀποβάλλεται, καὶ βορβόρῳ συμφύρεται, φιλαργυρίᾳ ἀπεμπολῶν σε. Δόξα Χριστὲ τῇ εὐσπλαγχνίᾳ σου.

Ἕτερον Κάθισμα

Ἡ Πόρνη ἐν κλαυθμῷ, ἀνεβόα οἰκτίρμον, ἐκμάσσουσα θερμῶς, τοὺς ἀχράντους σου πόδας, θριξὶ τῆς κεφαλῆς αὐτῆς, καὶ ἐκ βάθους στενάζουσα. Μὴ ἀπώσῃ με, μηδὲ βδελύξῃ Θεέ μου, ἀλλὰ δέξαι με, μετανοοῦσαν, καὶ σῶσον, ὡς μόνος φιλάνθρωπος.

Ὁ Οἶκος

Ἡ πρῴην ἄσωτος Γυνή, ἐξαίφνης σώφρων ὤφθη, μισήσασα τὰ ἔργα, τῆς αἰσχρᾶς ἁμαρτίας, καὶ ἡδονὰς τοῦ σώματος, διενθυμουμένη τὴν αἰσχύνην τὴν πολλήν, καὶ κρίσιν τῆς κολάσεως, ἣν ὑποστῶσι πόρνοι καὶ ἄσωτοι, ὧν περ πρῶτος πέλω, καὶ πτοοῦμαι, ἀλλ' ἐμμένω τῇ φαύλῃ συνηθείᾳ ὁ ἄφρων, ἡ Πόρνη δὲ γυνή, καὶ πτοηθεῖσα, καὶ σπουδάσασα ταχύ, ἦλθε βοῶσα πρὸς τὸν Λυτρωτήν· Φιλάνθρωπε καὶ οἰκτίρμον, ἐκ τοῦ βορβόρου τῶν ἔργων μου ῥῦσαί με.