Νικόλαος Εξαρχόπουλος (1874-1960): Ιδρυτής και Επόπτης του Πειραματικού Σχολείου

Νικόλαος Εξαρχόπουλος (1874-1960): μια βιογραφία

Ο Νικόλαος Εξαρχόπουλος (πέμπτος από δεξιά) με συνεργάτες του

"...Ο διδάσκων εν τω Σχολείω τούτω πρέπει να είναι και άνθρωπος ευγενεστάτη της λέξεως σημασία. να έχη φυσικήν ευγένειαν, πραότητα, λεπτότητα τρόπων και ισχυρότατα εξελιγμένον συνεργατικόν πνεύμα...
...Η αγάπη πρέπει να είναι το κυριώτατον θεμέλιον, εφ΄ ου θα οικοδομή ο διδάσκαλος εν τω νέω Σχολείω. Ο κατορθώσας να κερδίση την αγάπη των μαθητών του, ας είναι βέβαιος, οτι έχει επιτύχει κατά τα εννέα δέκατα εις το έργον του...
...Εκ της εργασίας του Σχολείου τούτου θα εξαρτηθή η επιστημονική μου τιμή"

Ν. Εξαρχόπουλος ιδρυτής και Επόπτης του Πειραματικού Σχολείου   

Η σταδιοδρομία του

Ο Νικόλαος Εξαρχόπουλος (1874 - 1960) ήταν Έλληνας παιδαγωγός και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Γεννήθηκε στη Νάξο και σπούδασε στη Φιλοσοφική σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών, του οποίου έγινε και διδάκτορας. Συμπλήρωσε τις σπουδές του στη Γερμανία και την Ελβετία με υποτροφία του ελληνικού κράτους. Επιστρέφοντας το 1904 στην Αθήνα διδάσκει ως καθηγητής στο διδασκαλείο δημοτικής εκπαίδευσης Αθηνών ενώ την περίοδο 1905-1907 διατελεί διευθυντής του διδασκαλείου Πελοποννήσου. Στη συνέχεια γίνεται επιθεωρητής των γυμνασίων και των ελληνικών σχολείων Πελοποννήσου και τρία χρόνια αργότερα διευθυντής του Διδασκαλείου Μέσης Εκπαίδευσης. Το 1906 αναγορεύθηκε υφηγητής φιλοσοφίας και παιδαγωγικής και το 1912 διορίστηκε καθηγητής της ίδιας έδρας στο πανεπιστήμιο Αθηνών, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1948. Την περίοδο 1918-1920 απομακρύνθηκε από τη θέση του για πολιτικούς λόγους.

Το 1929 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της οποίας εξελέγη πρόεδρος το 1949. Επίσης ήταν γραμματέας του υπουργείου παιδείας το 1922 και αντιπρόεδρος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας καθώς και πρύτανης του πανεπιστημίου Αθηνών το 1936. Σε αυτόν επίσης οφείλεται η ίδρυση του πειραματικού σχολείου του πανεπιστημίου της Αθήνας (1929).

Οι παιδαγωγικές του αντιλήψεις

Ήταν ο εισηγητής της επιστημονικής παιδαγωγικής στην Ελλάδα. Διακρίθηκε για την αγωνιστικότητα, την τόλμη, το υψηλό εθνικό φρόνημα και τις παιδαγωγικές του ιδέες. Ως παιδαγωγός εναντιώθηκε στις απόψεις των δημοτικιστών και του Εκπαιδευτικού Ομίλου και επηρέασε σημαντικά την ελληνική εκπαίδευση εισάγοντας νέους θεσμούς, ενώ εμφανής είναι η επίδραση που άσκησε η γερμανική παιδαγωγική στο έργο του. Ο καθηγητής Νικόλαος Εξαρχόπουλος είναι ταυτοχρόνως συντηρητικός λόγω της πίστης του στα αιώνια ελληνικά ιδανικά και νεωτεριστής λόγω της τάσης του για ανεύρεση νέων ασφαλών επιστημονικών αληθειών. Το σχολείο για τον Εξαρχόπουλο πρέπει να είναι ναός- «εθνικής μυσταγωγίας, εν τω οποίω πρέπει να εγχαράσσηται εις τας ψυχάς των παίδων η εικών της Πατρίδος»-, στον οποίο θα καλλιεργείται η «φιλοπατρία». Χαρακτηρίζεται για την ευρυμάθειά του, την τάξη, την ακρίβεια, την επιμέλεια, την εργατικότητα, την αγάπη προς το παιδί και το έργο της αγωγής. Στόχος του ήταν να δημιουργήσει επιστημονική Παιδαγωγική στη νεότερη Ελλάδα και να παράσχει στους Έλληνες άρτιο εκπαιδευτικό σύστημα.

 Δεν περιορίστηκε, λοιπόν, μόνο στη διδασκαλία παιδαγωγικών και φιλοσοφικών μαθημάτων αλλά επιδόθηκε στο να καταστήσει την έδρα της Παιδαγωγικής φορέα υψίστης επιστημονικής και εθνικής αποστολής. Επεδίωξε να δημιουργήσει καθαρά ελληνική επιστημονική Παιδαγωγική μέσω της διαμόρφωσης ειδικών ερευνητών της Παιδαγωγικής αλλά και μέσω της καλλιέργειας παιδαγωγικού 

ερευνητικού ενδιαφέροντος. Φιλοδόξησε να διαμορφώσει πλήρες σύστημα Παιδαγωγικής με ενιαίες παιδαγωγικές βάσεις προσαρμοσμένες στις ελληνικές επικρατούσες συνθήκες και εμπνεόμενες από τα ελληνικά ιδανικά ενώ έθεσε ως στόχο του να εξυψώσει το επίπεδο της παιδαγωγικής μόρφωσης των Ελλήνων και να βελτιώσει την παρεχόμενη εκπαίδευση. Η οργάνωση της διδασκαλίας του απέβλεπε στην πολύπλευρη παιδαγωγική μόρφωση στηριζόμενη στα νέα επιστημονικά δεδομένα.

Το εκπαιδευτικό έργο του - Η ίδρυση του πειραματικού σχολείου Αθηνών

Κατέβαλε προσπάθειες για την άρτια μόρφωση των σπουδαστών των διδασκαλείων της δημοτικής εκπαίδευσης και των λειτουργών της μέσης εκπαίδευσης μέσω της μετάδοσης σ’ αυτούς των νέων πορισμάτων της Παιδαγωγικής και των λοιπών επιστημών των συναφών με το διδασκαλικό έργο γι’ αυτό το 1910 ίδρυσε το Διδασκαλείο Μέσης Εκπαίδευσης και το 1922 εισηγήθηκε την ίδρυση του θεσμού μετεκπαίδευσης των λειτουργών της Στοιχειώδους Εκπαίδευσης. Ο Νικόλαος Εξαρχόπουλος, ως εισηγητής της συστηματικής παρατήρησης και τους πειράματος στην Παιδαγωγική και υπέδειξε και εφάρμοσε αυτές τις μεθόδους στις εστίες της παιδαγωγικής επιστήμης, που ο ίδιος ίδρυσε και διηύθυνε, το Εργαστήριο Πειραματικής Παιδαγωγικής (1923) και το Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών (1929) με αμοιβαία συνεργασία ώστε να λειτουργούν ως ενιαίο ίδρυμα ή ινστιτούτο προσαρτημένο στην έδρα της Παιδαγωγικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

 

Ο Νικόλαος Εξαρχόπουλος δικαιούται τον τίτλο του θεμελιωτή της επιστημονικής Παιδαγωγικής αφού το 1921 εισηγήθηκε και πέτυχε την αυτονόμηση της Παιδαγωγικής ως αυτοτελούς επιστήμης. Υπήρξε καινοτόμος εφόσον ήταν ο πρώτος που εισήγαγε σπουδαίους κλάδους της Παιδαγωγικής, την παιδαγωγική – παιδολογική έρευνα, το θεσμό του επαγγελματικού προσανατολισμού. Πρωτοπόρος ήταν στο θέμα της διεθνούς συνεννόησης και συνεργασίας των Βαλκανικών χωρών καθώς και στο θέμα της εκπαίδευσης των ενηλίκων και της επιμόρφωσης του λαού. Υπήρξε, τέλος, επιφανής πρύτανης όχι μόνο της ελληνικής αλλά και της διεθνούς παιδαγωγικής επιστήμης του 20ου αιώνα ενώ το 1937 έτυχε τιμητικού διπλώματος από το Πανεπιστήμιο της Ιένης.

Συγγραφικό έργο

Εντοιχισμένη πλάκα στο σπίτι όπου γεννήθηκε στην Νάξο

Ως συγγραφέας ο Νικόλαος Εξαρχόπουλος υπήρξε άριστος χειριστής της ελληνικής γλώσσας, μεθοδικός, ακριβής, απλός, οξυδερκής παρατηρητής, εξονυχιστικός στη διερεύνηση των θεμάτων, ενήμερος της ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας. Από τις συστηματικές έρευνες, παιδαγωγικές και ψυχολογικές, καθώς επίσης και από τα νέα μέτρα αγωγής και διδασκαλίας προέκυψαν πολυάριθμες επιστημονικές εργασίες, από τις οποίες άλλες ανακοινώθηκαν στην Ακαδημία Αθηνών, άλλες δημοσιεύτηκαν ως μονογραφίες και άλλες αποτέλεσαν τη βάση μεγάλων επιστημονικών συγγραμμάτων. Αρχίζοντας το συγγραφικό του έργο το 1906 δημοσίευσε τις «Ελάσσονες Διατριβαί» και το «Σύστημα της Παιδαγωγικής της Βιβλιοθήκης», στο οποίο εκτίθενται τα περί αγωγής και παιδείας διδάγματα και οι παιδαγωγικές του θεωρίες. Ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής έργα :

• Ποιός τις πρέπει να είναι ο διδάσκαλος, Αθήνα 1907.
• Das athenische und das spartanische Erziehungssystem im V und IV Jahrhundert V. Chr. Ein. Pad. Magazin Wr. 377. Langensalza, 1909.
• Παιδαγωγικά Ζητήματα, Αθήνα 1909.
• Μαθήματα Ψυχολογίας, Αθήνα 1911.
• Le Procede developpant – expositif (Forme didactique), Αθήνα 1911.
• Σχέσις μεταξύ της σωματικής και ψυχικής εξελίξεως του ανθρώπου, Αθήνα 1921.
• Αι μέθοδοι της επιστημονικής παιδαγωγικής ερεύνης, Αθήνα 1922.
• Η εξέλιξις της παιδαγωγικής επιστήμης και αι σύγχρονοι κατευθύνσεις αυτής, Πρακτ. Ακαδ. Αθηνών, 4, 1929.
• Γενικαί αρχαί διέπουσαι την εν τω Πειραματικώ Σχολείω τελουμένην εργασίαν, Αθήνα 1933.
• Επιστημονικαί έρευναι, γενόμεναι εν τω Εργαστηρίω Πειραματικής Παιδαγωγικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Συνεδρία 1ης Φεβρουαρίου 1934.
• Η φιλοπατρία ελληνική αρετή, περιοδικό Ερμής, 1, 1941.
• Προς αναμόρφωσιν της Ελληνικής εκπαιδεύσεως, Αθήνα 1945.
• Το Πειραματικόν Σχολείον του Πανεπιστημίου Αθηνών, «Παιδαγωγική Επιθεώρησις», 1947.
• Εισαγωγή εις την Παιδαγωγικήν, τόμοι δύο, εκδ. 4η, Αθήνα 1950.
• Η οργάνωσις της παιδείας. Μελέτη παιδαγωγική και κοινωνιολογική, Αθήνα 1954.
• Η κατάστασις της παιδείας εν Ελλάδι, Διδασκαλικόν Βήμα της 30 Ιουλίου 1954.

        Αξιοσημείωτο είναι το ότι οι ανακοινώσεις του προσέφεραν πάντα κάποιο νέο στοιχείο και αναφέρονταν σε όλη την έκταση της Παιδαγωγικής και σε σημαντικούς σταθμούς των συγγενών επιστημών. Με το έργο του παρείχε ασφαλή ερείσματα στην Παιδαγωγική και βοηθήματα στους εκπαιδευτικούς λειτουργούς για την επιτυχή εκτέλεση του έργου τους. 
Πηγές

http://micro-kosmos.uoa.gr/gr/magazine/ergasies_foititon/ettap/2011-12/exarhopoulos/index.htm 

http://www.pspa.eu/styled/styled-4/index.html

http://tragaianaxos.blogspot.gr/2009/10/niko.html 

ΠΗΓΗ: http://www.istorikathemata.com/2014/05/1874-1960.html?