Ταξίδι στην Ανταρκτική
Μαρτυρία του Πλοιάρχου του “ILLIRIA”, του πρώτου υπό ελληνική σημαία κρουαζιερόπλοιου που έφθασε στην Ανταρκτική
Περί Αλός
Του Δημήτριου Μηνδρινού
Πλοίαρχου Ε.Ν., Μέλους του ΝΜΕ
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Περίπλους της Ναυτικής Ιστορίας»,
τ. 75, σ. 50, ΑΠΡ-ΙΟΥΝ 2011, έκδοση του Ναυτικού Μουσείου
Ελλάδος. Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την έγκριση του ΝΜΕ.
 |
Πιγκουίνοι της Ανταρκτικής.
ΦΩΤΟ: Tom Curfs
|
Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε που επισκέφτηκα την Ανταρκτική και τα γύρω νησιά της.
Όμως στη μνήμη μου είναι βαθιά χαραγμένη η πρωτόγνωρη ομορφιά και οι εμπειρίες από τα εκεί ταξίδια μου, σαν πλοίαρχος του κρουαζιερόπλοιου “ILLIRIA”.
Στις 14 Δεκεμβρίου 1987 μία ώρα πριν τα μεσάνυκτα σαλπάραμε για την πρώτη μας κρουαζιέρα από τοMontevideo της Ουρουγουάης με Αμερικανούς επιβάτες και προορισμό τα Falkland isl(Carcass, West Point, Stanley) South Georgia isl (Crytvikan,Husvik, Rozita Harbour) Admizalty Bay, Hope Bay,Cuiverville, Paradise Bay, Lemaire Channel, Deception isl, Maxweel Bay, Harmony Cove και επιστροφή Cape Horn, Puerto Willians, Punta Azenas (Χιλή). Από εκεί άρχισαν οι επόμενες κρουαζιέρες για Ανταρκτική που κράτησαν μέχρι την 11η Φεβρουαρίου 1988.
Το ταξίδι μας από το Montevideo μέχρι τα Falkland isl δεν παρουσίασε ιδιαίτερες δυσκολίες ούτε από καιρικές συνθήκες ούτε από πλευράς ναυσιπλοΐας. Ο καιρός ήταν καλός και το ρεύμα ευνοϊκό. Φθάσαμε μετά τρεις ημέρες στο Carcass isl και αγκυροβολήσαμε σε υπήνεμο όρμο.Μας υποδέχτηκαν εκατοντάδες πιγκουίνοι και άσπρα δελφίνια.
Με zodiac του καραβιού μεταφέραμε από την ξηρά στο πλοίο τις τοπικές αρχές που είχαν έλθει ειδικά για μας από την πρωτεύουσα –το Stanley– για να πρατιγάρουν (ελευθεροκοινωνήσουν) το πλοίο. Το νησί δεν κατοικείται παρά μόνο από ένα ζευγάρι Άγγλων μέσης ηλικίας τότε. Το ίδιο συνέβη και στο West Point.
Εδώ υπήρχαν δύο ζευγάρια Άγγλων, που όμως μου είπαν ότι αισθάνονται πολύ ευτυχείς στην ησυχία και ηρεμία που τους προσφέρει η φύση. Μου εξομολογήθηκαν ότι κάθε φορά που είναι υποχρεωμένοι να μεταβούν στην πρωτεύουσα - Stanley –των δύο χιλιάδων κατοίκων– περνούν ώρες μαρτυρικές μέχρι να γυρίσουν πάλι στην ηρεμία των νησιών τους.
 |
Παγόβουνο (9 ΦΕΒ 2014). ΦΩΤΟ: Tom Curfs
|
Μετά το Stanley μια μικρή πόλη κατά τα Αγγλικά πρότυπα, με εξαγωγή μαλλιού από χιλιάδες πρόβατα που υπάρχουν στο νησί, βάλαμε πλώρη για τα νησιά SouthGeorgia.
Τώρα οι καιρικές συνθήκες αλλάζουν, η ορατότητα είναι περιορισμένη, επικρατεί πολλή υγρασία που μουσκεύει τα πάντα. Ταξιδεύουμε με περισσότερη προσοχή και με την βοήθεια των Radars του πλοίου, ανακαλύπτουμε κοντά στις βραχονησίδες Shag Rig τέσσερα πλοία ψαράδικα, τα πλησιάζουμε και βλέπουμε ότι είναι Ρωσικά. Στις κλήσεις μας μέσω V.H.F. δεν απαντούν.
Συνεχίζομε την πορεία μας και φθάνομε στο Crytviken, εδώ μας υποδέχονται οι Άγγλοι στρατιώτες της βάσης που μένουν μόνιμα για να προστατεύουν τον όρμο και την γύρω περιοχή από τυχόν νέα επιδρομή των Αργεντινών. Εδώ όπως είναι γνωστό έγινε η πρώτη απόβαση των στρατευμάτων της Μεγάλης Βρετανίας κατά τον πόλεμο των Falklands.
Από το καράβι βλέπομε αρκετά κτίρια στην παραλία και στα ενδότερα, είναι ένα μεγάλο χωριό. Ανυπομονούν επιβάτες και πλήρωμα να το επισκεφθούν, έτσι σε λίγο όλα τα Zodiacs του πλοίου είναι στη θάλασσα και αρχίζει η αποβίβαση, με επιδέξιους χειρισμούς των κυβερνητών των Zodiacs μέσα από τους επιπλέοντες πάγους και φύκια, αποβιβαζόμεθα και βρισκόμεθα σε μια νεκρή πόλη που δεν υπάρχει άνθρωπος (η Αγγλική βάση είναι στην απέναντι πλευρά του όρμου).Μας υποδέχονται δεκάδες φώκιες, που δείχνουν να διαμαρτύρονται γιατί ήλθαμε να τους χαλάσουμε την ησυχία τους, προχωρούμε και μπαίνουμε στο χωριό. Σπίτια με πόρτες ανοιχτές, μερικά σε πολύ καλή κατάσταση, που σου δίνουν την εντύπωση ότι εδώ κοντά πρέπει να βρίσκεται ο νοικοκύρης, εργοστάσια με μηχανές, μηχανήματα, σχοινιά, συρματόσχοινα και στην μισοκατεστραμμένη ξύλινη προβλήτα δύο εγκαταλελειμμένα φαλαινοθηρικά πλοία. Στο πιο ψηλό σημείο του χωριού υπάρχει η εκκλησία που κάποιος από τους επιβάτες μας είναι ήδη εκεί και κτυπά τα πλήκτρα του Αρμονίου που όπως αργότερα διαπίστωσα βρίσκετο σε πολύ καλή κατάσταση.
 |
Φαλαινοθηρικό και προβλήτα στο εγκαταλειμμένο χωριό
των Φαλαινοθηρών στο Crytviken.
ΦΩΤΟ: Leo Walton, http://www.leowalton.co.uk/?page_id=842
|
Το Crytviken υπήρξε πριν από αρκετά χρόνια χωριό φαλαινοθηρών Νορβηγών, εδώ έζησαν δεκάδες οικογένειες ασχολούμενες με το κυνήγι της φάλαινας. Όμως όπως είναι γνωστό απαγορεύθηκε το κυνήγι της φάλαινας και οι Νορβηγοί γύρισαν στην πατρίδα τους εγκαταλείποντας σπίτια και υπάρχοντα. Έτσι έμεινε πίσω η νεκρή τους πόλη για να εξάπτει την φαντασία του επισκέπτη.
Στα νησιά South Georgia επισκεφτήκαμε ακόμη άλλες δύο τοποθεσίες από θαλάσσης, το Husvik και το Rozita Harbour. Εδώ συναντήσαμε εκατοντάδες άγριες φώκιες, sea lions και sea elephants, που είχαν καταλάβει όλη την παραλία και έβγαζαν δυνατές κραυγές. Ήταν η εποχή του ζευγαρώματος και τα ζώα αυτά ήταν επικίνδυνα, έτσι οι επιβάτες μας δεν βγήκαν στη στεριά, αλλά τα κινηματογράφησαν από μικρή απόσταση μέσα από τα Zodiacs. Ακόμη μία επίσκεψη και αγκυροβολία του πλοίου μας στο κοντινό μικρό νησί Albatros που κατοικείται από τα μεγάλα θαλασσοπούλια τα Albatros εξ’ ου και η ονομασία του νησιού.
Υπάρχουν εδώ εκατοντάδες Albatros. Ήταν και γι αυτά εποχή επωάσεως των αυγών τους γεγονός που έκανε επικίνδυνο να πλησιάσεις τις φωλιές τους, υπήρχε κίνδυνος να σου επιτεθούν και να σε τραυματίσουν με το τεράστιο ράμφος τους και τη δύναμη που διαθέτουν (το άνοιγμα των πτερύγων τους φθάνει τα δύο μέτρα).Οι λίγες μέρες πέρασαν εδώ ευχάριστα με συνεχώς εναλλασόμενες εικόνες και εντυπώσεις. Καιρός τώρα να χαράξουμε πορεία για την Ανταρκτική. Το ταξίδι γίνεται δύσκολο τώρα, υπάρχει ομίχλη που περιορίζει την ορατότητα στο μηδέν. Τα Radars του πλοίου εργάζονται συνεχώς.
Συναντούμε πολλά παγόβουνα στην πορεία μας πράγμα που μας αναγκάζει να εκτελούμε συνεχείς ελιγμούς για να τα αποφύγουμε.
 |
Ένας πιγκουίνος ετοιμάζεται να λάβει ένα άλμα μέσα στο
νερό. Ο φωτογράφος Justin Hofman αψήφησε τις υπό το
μηδέν θερμοκρασίες για να πάρετε αυτό το
καταπληκτικό πλάνο. ΦΩΤΟ: Justin Hofman
|
Η προσοχή των αξιωματικών και οπτήρων είναι τεταμένη, οι μηχανές του πλοίου σε ετοιμότητα και ο πλοίαρχος συνεχώς “stand by”, όλο το πλήρωμα βρίσκεται σε υπερένταση.
Τότε που επισκεφτήκαμε την Ανταρκτική (1987-1988) στην περιοχή δεν υπήρχε δελτίο καιρού (μετεωρολογικό) ούτε χάρτες ενημερωμένοι, ούτε λιμάνια, ούτε βοήθεια να σου παρασχεθεί σε περίπτωση ανάγκης, τα πλοία που ταξίδευαν στην περιοχή ήταν ελάχιστα. Θα πρέπει να λάβεις τα μέτρα σου για να αντιμετωπίσεις μόνος σου οποιαδήποτε κατάσταση σου παρουσιασθεί κάτι που το γνώριζαν όλοι οι Αξιωματικοί και το πλήρωμα.
Έτσι δικαιολογείται και η υπερένταση που μας κατείχε (όλοι εδώ περιμένουν τα πάντα από τον πλοίαρχο και ο πλοίαρχος από τον Θεό).
Σε κάποια στιγμή σκέπτομαι ότι ο Captain Cook με το ξύλινο τότε ιστιοφόρο του είχε ταξιδέψει μέχρις εδώ και τους το υπενθυμίζω, τους υπενθυμίζω τα πρωτόγνωρα μέσα που διέθεταν τότε σε σχέση με τα σύγχρονα και τέλεια όργανα που διαθέτουμε εμείς και με ένα σιδερένιο σίγουρο σκαρί. Βλέπω στα μάτια όλων να λάμπει τώρα η πεποίθηση ότι θα φέρουμε και αυτή την φορά την αποστολή μας σε πέρας, όπως άλλωστε και πριν μερικούς μήνες στο ταξίδι μας στο Βόρειο Πόλο SPITZBERGEN και Γροιλανδία, θα κυματίσει και εδώ η Ελληνική Σημαία και θα ‘μαστε οι πρωτοπόροι Έλληνες με το πρώτο υπό ελληνική σημαία κρουαζιερόπλοιο που φθάνει στην Ανταρκτική. Οι επιβάτες μας ζούνε στον κόσμο τους, χαίρονται το ταξίδι και όταν η ορατότητα μας το επιτρέπει μου ζητούν να πλησιάσω όσο πιο κοντά γίνεται τα παγόβουνα για να τα θαυμάσουν και να τα φωτογραφίσουν.
Άλλοτε πάλι να πλησιάσω όσο πιο αθόρυβα (με κράτηση των μηχανών του πλοίου) κάποια φάλαινα που βρέθηκε κοντά στην πορεία μας. Αν και όλοι τους είναι κάποιας ηλικίας, κάνουν σαν μικρά παιδιά και χαίρονται την απεραντοσύνη του ωκεανού με τις μικρές και μεγάλες εκπλήξεις του.
 |
Παγόβουνο (9 ΦΕΒ 2014). ΦΩΤΟ: Tom Curfs
|
Όσο προχωρούμε προς Νότο η διάρκεια της ημέρας μεγαλώνει και πριν ακόμη φθάσουμε στο Hope bay έχουμε όλο το εικοσιτετράωρο ημέρα.
Το φως μας διευκολύνει καλύτερα στο ταξίδι μας, ώστε να εντοπίζουνε τα παγόβουνα με το μάτι και προπάντων τα κομμάτια πάγου που λόγω του μικρού τους μεγέθους πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας μπορεί να μην εντοπισθούν από τα Radars και να προξενήσουν ζημιά στις έλικες του πλοίου, εδώ επισκεφτήκαμε το Hope bay,Curveville, Paradise bay, Le maire channel και ενσυνεχεία τα νησιά Deception και Nelson.
Για να περιγράψει κανείς ξεχωριστά το καθένα από αυτά, χρειάζεται πολύς χρόνος και χώρος. Έτσι θα αρκεστώ σε μια γενική συνοπτική περιγραφή της Ανταρκτικής που επισκεφτήκαμε.
Όπως προανέφερα εδώ λιμάνια δεν υπάρχουν, ούτε πόλεις, ούτε χωριά. Προσεγγίζουμε σε όρμους με τις ονομασίες που προανέφερα, που είναι οι πλέον υπήνεμοι και προσφέρονται κατά το δυνατό για την αποβίβαση των επιβατών.Παντού παγόβουνα (ice bergs) κατακλύζουν την περιοχή, με διάφορα μεγέθη και σχήματα, που μοιάζουν με πύργους ή φρούρια, αλλά και με μυθικά παλάτια.
Τα περισσότερα είναι επίπεδα στην κορυφή (χαρακτηριστικό των παγόβουνων του Νοτίου Πόλου) αυτά είναι τα μεγαλύτερα.
Συναντήσαμε μάλιστα ένα που είχε μήκος ενός περίπου μιλίου.
Το μεγαλύτερο μέρος του παγόβουνου είναι βυθισμένο μέσα στη θάλασσα και μόνο το 1/7 ξεχωρίζει από την επιφάνεια.
Σε καλές καιρικές συνθήκες και με ήρεμη θάλασσα πλησιάζοντας ένα παγόβουνο βλέπεις το βάθος μέχρι που φθάνει.
Εδώ παρουσιάζονται άλλοι απίθανοι σχηματισμοί, πάνω στα παγόβουνα υπάρχουν συνήθως πιγκουίνοι και στα πιο χαμηλά σημεία φώκιες. Καθώς οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν πάνω στα παγόβουνα δημιουργούν ποικίλους χρωματισμούς και το όλο θέαμα κάνει και τον πιο αδιάφορο επισκέπτη να μεταφέρεται σε φανταστικούς κόσμους.
 |
Σχέδιο που απεικονίζει διάφορα μεγέθη και το ονομασίες παγόβουνων.
|
Ένα άλλο υπερθέαμα είναι οι παγετώνες που εκτείνονται σε έκταση αρκετών χιλιομέτρων και παίρνουν τη κλίση του εδάφους που καλύπτουν. Ξεκινούν από ψηλά και φθάνουν μέχρι την ακτή.
Είναι πάγος πολλών δεκάδων ετών, που δεν λιώνει και η μία χιονόπτωση καλύπτει την άλλη.Έτσι δημιουργούνται τεράστια στρώματα πάγου που φθάνοντας στην ακτή, λόγω του βάρους των και της κλίσεως του εδάφους αποκόπτονται τεράστια κομμάτια και πέφτουν στη θάλασσα. Τα κομμάτια αυτά θα αποτελέσουν από εδώ και πέρα ένα καινούργιο ice berg, bergy bit, growler, κλπ, ανάλογα με το μέγεθός τους.
Οι ακτές της Ανταρκτικής ανάλογα με τις χιονοπτώσεις και με τους επιπλέοντες πάγους κοντά στην ακτή, αλλάζουν συνεχώς σχήμα με αποτέλεσμα να μην συμφωνεί η ακτή με τους ναυτικούς χάρτες.
Στους όρμους που καταπλεύσαμε συνέβη πολλές φορές να φύγουμε πριν από την καθορισμένη ώρα, γιατί ο αέρας ή το ρεύμα παρέσυραν τα παγόβουνα προς τον όρμο με κίνδυνο να αποκλεισθούμε και να μην είναι δυνατή η αναχώρησή μας.
Άλλες φορές συνέβη το αντίθετο κατά την άφιξή μας να μην μπορούμε να προσεγγίσουμε λόγω των παγόβουνων που είχαν κατακλύσει τον όρμο.
Κάθε γωνιά, κάθε όρμος, κάθε βουνοκορφή έχει και τη δική της πρωτόγονη ομορφιά. Όμως το υπερθέαμα το συναντάς προσεγγίζοντας το Le maire channel, το στενό πέρασμα με τις πανύψηλες χιονισμένες βουνοκορφές και τα υπέροχα σχήματα που παρουσιάζουν.
Το πλάτος του καναλιού είναι γύρω στα 500 μέτρα και το μήκος του γύρω στα δύο ναυτικά μίλια.Σπάνιες είναι οι φορές που μπορείς να το διαπλεύσεις με το καράβι, διότι κατακλύζεται συνήθως από μικρά και μεγάλα παγόβουνα που καταλαμβάνουν το πλάτος του καναλιού.
Η ηρεμία που επικρατεί εδώ είναι απόλυτη, πράγμα που συμβαίνει και σ’ όλη την Ανταρκτική. Μόνο ο παφλασμός από το πέσιμο κάποιας φώκιας στη θάλασσα, το σπάσιμο ενός παγόβουνου σε μικρότερα κομμάτια ή η κατολίσθηση από κάποιο παγετώνα – που σε αυτή την περίπτωση δημιουργείται φοβερός θόρυβος – μπορούν να ταράξουν την ηρεμία της φύσεως.
Σύντροφός σου εδώ, τα χιλιάδες θαλασσοπούλια, οι φώκιες, οι φάλαινες και οι πολυάριθμοι πιγκουίνοι. Ατμόσφαιρα καθαρή χωρίς μόλυνση, χωρίς θορύβους και χωρίς στρες.Η Ανταρκτική είναι η μόνη Ήπειρος που παραμένει ακόμη σε παρθένα μορφή.
Δεν είναι υπερβολή να πω ότι σ’ αυτό το παρθένο περιβάλλον νοιώθεις πιο κοντά στο Θεό και έχεις ανάγκη περισσότερο τη βοήθειά Του μιας που όλα πρέπει μόνος σου να τα προβλέψεις, να τα εκτελέσεις και να είσαι έτοιμος να αντιμετωπίσεις, όποιο κίνδυνο σου παρουσιαστεί. Τα θαλασσοπούλια, οι πιγκουίνοι, οι φώκιες και οι φάλαινες που συναντούμε εδώ ζουν στην περιοχή μόνο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, δηλαδή Δεκέμβριο – Φεβρουάριο, και στη συνέχεια μεταναστεύουν σε μικρότερα νότια πλάτη προς εξέρευση τροφής.
 |
Ηλιοβασίλεμα στο Pléneau Bay
ΦΩΤΟ: Kevin Raber
http://www.luminous-landscape.com/essays/antarctica_2014___a_most_amazing_trip.shtml
|
Από τα μέσα Φεβρουαρίου αρχίζει σιγά σιγά να μικραίνει η διάρκεια της ημέρας, καθώς και η νότια κλίση του ήλιου μικραίνει. Από νότια θα γίνει βόρεια και τελικά έρχεται η πολική νύχτα με το πολικό ψύχος. Η νύχτα αυτή διαρκεί τρεις μήνες επί 24ώρου βάσεως.
Τότε στο απόλυτο σκοτάδι και στο βαρύ χειμώνα κάποια φώτα λάμπουν σε αρκετά χιλιόμετρα απόσταση το ένα από το άλλο.Είναι τα φώτα των βάσεων με τους εθελοντές επιστήμονες των διαφόρων κρατών που κλεισμένοι στα παραπήγματά τους συνεχίζουν το έργο της μελέτης για τα μεταλλεύματα της Ανταρκτικής και για τυχόν κοιτάσματα πετρελαίου.
Η Ανταρκτική όπως είναι γνωστό, δεν ανήκει προς το παρόν σε κανένα κράτος.
Όμως πολλά κράτη, γύρω στα δώδεκα (Αμερική, Ρωσία, Πολωνία, Αγγλία, Γερμανία, Αργεντινή, Χιλή, Βραζιλία, Κίνα, Ιαπωνία, Αυστραλία, κλπ) έχουν ιδρύσει εδώ και πολύ καιρό επανδρωμένους σταθμούς με σκοπό να μελετήσουν τον ορυκτό πλούτο της Ανταρκτικής.Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών μου στην περιοχή, συναντήθηκα με αρκετούς επιστήμονες των παραπάνω χωρών και συνομίλησα μαζί τους.
Με πληροφόρησαν ότι παραμένουν στις βάσεις οκτώ με δέκα μήνες το χρόνο και στη συνέχεια επιστρέφουν με άδεια στην πατρίδα τους, αφού αντικατασταθούν από άλλους, προς συνέχιση των επιστημονικών τους ερευνών, των οποίων –να σημειωθεί– όσο και αν προσπάθησα, δεν κατάφερα να μάθω τα αποτελέσματα.
Με πληροφόρησαν ότι αισθάνονται ευτυχείς στην ηρεμία που προσφέρει η Ανταρκτική.
Όπως προανάφερα η ήπειρος αυτή δεν ανήκει σε κανέναν, όμως σε κάθε βάση υψώνεται η σημαία της χώρας στην οποία ανήκει και οι ένοικοί της θεωρούν την περιοχή δικό τους έδαφος. Στις ερωτήσεις μου γιατί, δεν έλαβα απάντηση...
Τότε μου δημιουργήθηκαν τα πιο κάτω ερωτήματα.
Τι άραγε να κρύβει η Ανταρκτική εκτός από μεταλλεύματα; Γιατί το ενδιαφέρον τόσων κρατών, ώστε να έχουν εγκαταστήσει βάσεις;
Γιατί η απαγόρευση της επισκέψεως στο Arctowski;
Πρέπει να υπάρχουν πολλά και με ενδιαφέρον μελλοντικά συμφέροντα που ήδη μερικά τα γνωρίζουν αυτοί που έχουν επανδρώσει σταθμούς εδώ.
Όμως πρέπει να υπογραμμίσω ότι και από τουριστικής πλευράς το ενδιαφέρον ολοένα μεγαλώνει και γίνονται πλέον περιζήτητα τα ταξίδια στην Ανταρκτική.Υπό την επήρεια των προαναφερόμενων γεγονότων και από όσα γενικά έζησα σαν Έλληνας έκανα τη σκέψη μήπως η χώρα μας θα ήταν σκόπιμο να ενδιαφερθεί όσο είναι ακόμη καιρός για έναν επανδρωμένο σταθμό στην εκεί περιοχή. Είναι μία σκέψη που την έχω ξαναγράψει παλαιότερα στην «Πλοιαρχική Ηχώ» και στο «Ναυτέλληνα» και την επαναλαμβάνω και σήμερα (αν και γνωρίζω τη δύσκολη οικονομική κατάσταση της χώρας μας).
Οι προοπτικές και τα ενδιαφέροντα είναι μεγάλα για την περιοχή.
Καθ’ όλη τη διάρκεια των κρουαζιέρων μας στην Ανταρκτική κυματίζει υπερήφανη η Ελληνική Σημαία στο πιο ψηλό κατάρτι του πλοίου μας.
Οι αξιωματικοί και το πλήρωμα, όλοι Έλληνες, είμαστε γεμάτοι περηφάνια που βρεθήκαμε στο πρώτο Ελληνικό κρουαζιερόπλοιο που μετά το SPITZERGEN και τη Γροιλανδία (Νanortalik) φθάσαμε πρώτοι στην Ανταρκτική.
Σίγουρα όμως θα ήταν πολύ ενδιαφέρον αν και η δική μας Σημαία αποκτούσε τη δική της μόνιμη βάση στη μακρινή και μυστηριώδη Ανταρκτική.
http://perialos.blogspot.gr/2014/06/blog-post_6.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
αβαγνον