Αποκρυφισμός ΜΕΡΟΣ 1ο: Εννοιολογική προσέγγιση του αποκρυφισμού

Αποκρυφισμός ΜΕΡΟΣ 1ο: Εννοιολογική προσέγγιση του αποκρυφισμού

Αριστοφάνη Δ. Ζαμπακίδη
Καθηγητού Ανωτέρας Εκκλ. Σχολής Κρήτης

ΕΝΝΟΙΑ, ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ, ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΤΟΥ ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΥ

1. Εννοιολογική προσέγγιση του αποκρυφισμού

Βασική προϋπόθεση στη μελέτη και την έρευνα του θέματός μας αποτελεί η κατανόηση της έννοιας “αποκρυφισμός”. Αν επιχειρήσουμε να κάνουμε σύντομη περιγραφή ή να δώσουμε απλό ορισμό της έννοιας αυτής, δεν θα το επιτύχουμε με ευκολία, διότι ο απο­κρυφισμός σαν φαινόμενο ή σύστημα θρησκευτικών ιδεών περιλαμβάνει διδαχή για «απόκρυφα πράγμα­τα», “απόκρυφες επιστήμες”^[1], μυστικισμό, πνευματι

σμό[2], “απόκρυφες μεθόδους-πρακτικές”[3] και θεοσο­φία[4]. Για το λόγο αυτό ποικίλουν οι ορισμοί τους οποί­ους έδωσαν κατά καιρούς όσοι ασχολήθηκαν συστη­ματικά μ’ αυτόν.

Ορισμένοι ερευνητές θεωρούν ότι ο αποκρυφισμός “είναι συνονθύλευμα μυστικιστικών εμπειριών και συνδυασμός μυστηριακών διδασκαλιών των Γνωστι­κών, τουπνευματισμού και της μαγείας”[5] και άλλοι ότι πρόκειται για μία απόρρητη διδασκαλία, σε ποικίλες μορφές, που μεταδίδεται μυστικά από γενιά σε γενιά μόνο στους μυημένους.

Οι αποκρυφιστές υποστηρίζουν ότι ο αποκρυφισμός δεν είναι απλά μία επιστήμη ή μία φιλοσοφία, αλλά η Επιστήμη, η Φιλοσοφία, η Ηθική και η Θρησκεία[6].

Σε φιλοσοφικό λεξικό δίδεται ο ακόλουθος ορισμός: “Αποκρυφισμός είναι διάφορες διδασκαλίες, που παραδέχονται πως υπάρχουν στον κόσμο υπερφυσικές, απρόσιτες στην επιστημονική έρευνα, δυνάμεις και φαινόμενα και επεξεργάζονται πρακτικούς τρόπους για να μπορούν να επικοινωνούν οι άνθρωποι με τις δυνάμεις αυτές (μαγεία, πνευματισμός κ.λπ.). Στα πλαίσια της θεοσοφίας, τις αποκρυφιστικές ιδέες τις προπαγάνδισε με ιδιαίτερη δραστηριότητα ο Ρ. Στάινερ, ο οποίος ισχυριζόταν πως η μυστικολογία είναι θετική πειραματική επιστήμη. Στην πραγματικότητα ο αποκρυφισμός, παρ’ όλο που διατυπώνει μερικές θέ­σεις του στην γλώσσα της φυσικής, δεν περιέχει ούτε ίχνος επιστημονικότητας”^[7].

Άλλοι μελετητές του φαινομένου δέχονται ότι “ο αποκρυφισμός προσφέρεται φαινομενικά σαν μια διέξο­δος, η οποία φαίνεται να καλύπτει ποικίλες ανάγκες: κοινωνικές, πολιτιστικές, θρησκευτικές, θεραπευτικές, επιμορφωτικές, υπαρξιακές, αποκρύπτοντας αρχικά τη ζοφερή πραγματικότητα που κρύβεται πίσω από όλα αυτά”^[8].

Σύμφωνα με το σχολικό εγχειρίδιο του Μ.Θ. της Β’ Λυκείου “Χριστιανισμός και Θρησκεύματα”, ο αποκρυφισμός είναι “μαγικό σύστημα εκμετάλλευσης των απόκρυφων δυνάμεων της φύσης και του ανθρώπινου πνεύματος”^[9].

Ορισμένοι θρησκειολόγοι υποστηρίζουν ότι ο όρος «χρησιμοποιείται συχνά και για κάποια αποκρυφιστική επιστήμη ή για ορισμένες μορφές μαγείας. Σε όλα τα είδη του αποκρυφισμού οι γνώσεις αποκτώνται με αντιλήψεις έξω από τα αισθητήρια όργανα. Σε αντίθε­ση με τον πνευματισμό (ο αποκρυφισμός) δεν ανάγει τα γεγονότα που συμβαίνουν στην επίδραση των πνευ­μάτων”[10].

Έχει διατυπωθεί και ο ακόλουθος περιγραφικός ορισμός: “Αποκρυφισμός είναι κάθε κίνηση που ασχολείται με τις απόκρυφες δυνάμεις, τις σατανικές πρακτικές και τις παγανιστικές λατρείες και συνήθως προσπαθεί να μιμηθεί τον Χριστιανισμό αδέξια”[11].

Σε επίσημο αποκρυφιστικό έντυπο συναντούμε τον έξης ορισμό: “Αποκρυφισμός είναι η διδασκαλία και η ύπαρξις μιας παγκοσμίου Αδελφότητος και Ιεραρχίας υφισταμένης επί του πλανήτου μας από καταβο­λής Κόσμου, αποτελουμένης από άνδρας και γυναίκας έπιτελέσαντας τον επί της Γης προορισμόν του ανθρώπου, όστις συνίσταται εις την απαλλαγήν των δεσμών του τροχού των γεννήσεων και των θανάτων, και οι οποίοι κατά τας προβιωτάς των κατώρθωσαν να φθά­σουν εις τα τελικά πεπρωμένα κάθε ανεξαιρέτως ανθρώπου, καταστάντες, ‘υιοί Θεού’ ή επίγειοι Θεοί, ή θείοι άνδρες, ή Άγιοι Θαυματουργοί”^[12].

Ύστερα από την περιγραφή της έννοιας του αποκρυφισμού, την οποία έδωσαν θρησκειολόγοι, φιλόσοφοι, θεολόγοι και γνωστά πρόσωπα αποκρυφιστικών κινημάτων ή ομάδων, θεωρούμε ότι ο αποκρυφισμός περιλαμβάνει όλα όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως. Επί πλέον θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε στην έννοια του αποκρυφισμού γεγονότα και φαινόμενα, τα οποία λαμβάνουν χώρα εκτός του επιστητού, σ’ ένα κόσμο πνευματικό και αόρατο. Τα φαινόμενα αυτά δεν μπορούν να εξετασθούν και να ερευνηθούν με βάση τους φυσικούς νόμους και τα επιστημονικά δεδομένα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο μέλη των λεγο­μένων “απόκρυφων επιστημών” υποστηρίζουν^[13], χω­ρίς να μπορούν να το αποδείξουν, ότι μέσα στον άν­θρωπο και σε ολόκληρο το σύμπαν υπάρχουν τερά­στιες “απόκρυφες δυνάμεις”. Οι δυνάμεις αυτές, σύμφωνα με τους αποκρυφιστές, μπορούν να γίνουν προσιτές στον άνθρωπο με τη μύηση^[14] και τη γνώση^[15].

Για να έχουμε, όμως, ολοκληρωμένη εικόνα της έν­νοιας του αποκρυφισμού, θεωρούμε αναγκαία και τη μελέτη του χαρακτήρα του. Ο αποκρυφισμός, εφόσον ασχολείται με τα περί του Θεού^[16], έχει άποψη περί του ανθρώπου^[17] (ανθρωπολογία) και επιχειρεί να ερμη­νεύσει γεγονότα και φαινόμενα του σύμπαντος^[18], δη­λαδή κοσμολογία, έχει και θρησκευτικό χαρακτήρα.

Πολλοί σήμερα δέχονται^[19] ότι ο αποκρυφισμός προβάλλει σύστημα κοσμοθεωρίας με μεσσιανικές βιοθεωρίες και ότι μέσω των απόκρυφων τεχνικών του επι­διώκει να απαντήσει σε αγωνιώδη μεταφυσικά ερωτήματα του ανθρώπου. Διάφορες ομάδες^[20]και παραθρη­σκευτικά κινήματα^[21], που έχουν σχέση με τον αποκρυ­φισμό, επίμονα διδάσκουν^[22] ότι αποτελούν τη βάση και την ουσία της Θρησκείας, της Επιστήμης, της Φιλοσοφίας και της Ηθικής. Στη διακήρυξη αυτή είχαν προβεί τον προηγούμενο αιώνα δύο βασικά στελέχη του διεθνούς αποκρυφισμού, η Annie Besant^[23], η οποία υπήρξε μέλος αγγλικής θεοσοφικής εταιρίας, και η Helen Blavatsky από τη Ρωσία. Η δεύτερη επιδόθηκε περισσότερο στον Ινδουισμό και έχασε την αίγλη της στο χώρο της θεοσοφίας. Αυτό συνέβη, διότι τα θαύ­ματα της Η. Blavatsky υποβλήθηκαν σε επιστημονική εξέταση από την “Εταιρία Ψυχικών Ερευνών” του Λονδίνου. Εκεί διαπιστώθηκε αγυρτεία και παραπλά­νηση των οπαδών της. Αναφέρθηκε μάλιστα ότι η έκ­θεση της επιτροπής ήταν δυσμενής για τη θεοσοφική εταιρία, όταν δημοσιεύθηκε στα “Proceedings of the So­ciety for Psychical Research” τον Δεκέμβριο του 1884, στις σελίδες 209-401 με τον τίτλο “Report on Phenomena connected with Theosophy”^[24]. Το κύρος της θεοσοφικής εταιρίας υπέστη τότε σοβαρό κλονισμό. Ο θάνατος της Η. Blavatsky έφερε στο προσκήνιο την Α. Besant. Αυτή υπήρξε διάδοχός της στη θεοσοφική εταιρία και έδωσε νέα ώθηση στον αποκρυφισμό.

Η Η. Blavatsky^[25], η οποία θεωρείται κύρια εκπρόσωπος της θεοσοφίας στον ευρωπαϊκό χώρο, είχε κατορ­θώσει με μεγάλη δεξιότητα να συγκεντρώσει όλες τις παραδόσεις του αποκρυφισμού στο σύγγραμμά της “Η Ίσις αποκαλυπτομένη”. Υπήρξε πνευματικός διά­μεσος (medium) από νεαρή ηλικία και πολύ γρήγορα επιδόθηκε στον πνευματισμό και τον αποκρυφισμό.

Αναφερόμαστε στην Α. Besant και την Η. Blavatsky, επειδή αυτές πρωτοπορούν στο χώρο της θεοσοφίας και του αποκρυφισμού τους δύο τελευταίους αιώνες και στις ιδέες αυτών των δύο στηρίζονται οι περισσό­τεροι από τους νεότερους αποκρυφιστές.

Οφείλουμε ακόμη να αναφέρουμε ότι κάθε επί μέ­ρους “απόκρυφη επιστήμη” εφαρμόζει ιδιαίτερες πρα­κτικές και τελετουργικό^[26].

Μέσα από τις τελετουργικές πράξεις του αποκρυφισμού ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή με το “θείον”^[27], όπως οι ίδιοι το αποκαλούν, και γνωρίζει τα μυστήρια της ουσίας και του πνεύματος του. Οι προσπάθειες των αποκρυφιστών κατατείνουν στο να απαλλαγεί ο άν­θρωπος από τις άλλες θρησκείες, να καθαρθεί από τις πλάνες τους και στη θέση τους να τοποθετήσει την απόκρυφη γνώση και σοφία. Ακολουθεί μία ανεξερεύ­νητη πορεία προς τη “νιρβάνα” (σωτηρία, τελείωση του ανθρώπου), ώστε να “διευρυνθεί”^[28] η ανθρώπινη συνείδηση και να ξαναζήσει ο άνθρωπος τη θρησκεία του με την πίστη σε ειδωλολατρικούς φυσικούς θεούς.

Ο βασικότερος στόχος^[29] μιας αποκρυφιστικής κοινότητας είναι η επεξεργασία και η διάδοση της θρησκείας της. Γι’ αυτό και σε πολλές παραφυάδες του αποκρυφισμού διάσπαρτος είναι ο πανθεϊσμός^[30], η νεο-ειδωλολατρεία (Neo-paganismus), η μαγεία και ο σατανισμός[31]. Ο τελευταίος, επιχειρώντας να μιμηθεί τον μυστηριακό χαρακτήρα της Ορθόδοξης Χριστια­νικής Εκκλησίας και τον μυστικισμό της[32], παρουσιά­ζεται να τελεί λατρεία, να χρησιμοποιεί σύμβολα, τα οποία αποτελούν βασικό στοιχείο της λατρείας του, να προβαίνει σε θυσίες[33] και να προβάλλει τις σατανικές πρακτικές και τις παγανιστικές-νεοειδωλολατρικές τελετές[34] του.

Αριστοφάνη Δ. Ζαμπακίδη
Ο ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ
Ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση του προβλήματος
Εκδόσεις Μυγδονία

impantokratoros.gr

[1] Με τον όρο “απόκρυφες επιστήμες” (sciences occultes) οι αποκρυφιστές εννοούν το σύνολο των γνώσεων με τις οποίες καθορίζεται το αόρατο από το ορατό. Το έργο αυτό το έχει αναλάβει η «αποκρυφολογία» με τη μύηση και τις τεχνικές της. Στις απόκρυ­φες επιστήμες ανήκουν η αλχημεία, η μαγεία, ο σατανισμός, η θεο­σοφία, η αστρολογία, ο καββαλισμός, ο υπνωτισμός, ο εσωτερι­σμός, ο διαλογισμός, ο σουφισμός κ.λπ. Ο όρος, όμως, “απόκρυ­φες επιστήμες” είναι αντιφατικός, διότι κάθε τι το επιστημονικό δεν μπορεί να είναι απόκρυφο. Για το λόγο αυτό ένας μελετητής της «αποκρυφολογίας» τον περασμένο αιώνα, ο Papus, χρησιμο­ποιεί τον όρο “occultismus” (αποκρυφολογία) αντί του όρου “από­κρυφες επιστήμες” και αποκαλεί τον αποκρυφισμό “επιστήμη του αοράτου ή του κεκρυμμένου” (scientia occultati) η “άγνωστη και μυστηριώδη επιστήμη” (scientia occultans). (Βλ. Μ.Ε.Ε., τόμ. 5, σσ. 167 κ.έ.). Για το ίδιο θέμα βλ. P. Encausse, Sciences occultes ou Vingt – Cinq Annees d’ occultisme occidental. Papus, sa vie, son oeuvre, Paris 1946-1948.

[2] Η πνευματολογία, η υπνομαντεία, η τηλεπάθεια, η μαγνητική θεραπευτική, η μαντεία και άλλα παρόμοια φαινόμενα ανήκουν στον πρακτικό κλάδο της «αποκρυφολογίας» κατά τον Barlet. (Περί αυτού βλ. περ. «Πυθαγόρας», τόμ. Δ’ τεύχ. 5, Μάιος 1926, σσ. 1248-1251.

[3] Για τις πρακτικές μεθόδους-τεχνικές του αποκρυφισμού θα γίνει ανάλυση στη συνέχεια.  Εδώ να αναφέρουμε μόνο ότι μ’ αυτές επιτυγχάνεται η μύηση των μελών.  Επειδή το φάσμα των αποκρυφιστικών τεχνικών είναι ευρύτατο, τις διαχωρίζουμε σε τέσσερις κατηγορίες, ώστε ο αναγνώστης να γνωρίζει τις σπουδαιότερες απ’ αυτές.

[4]  Για την έννοια, τον χαρακτήρα και την προέλευση της θεοσοφίας βλ. Τρεμπέλα Παν., Θεοσοφία. Μυστηριακή Θρησκεία επηρεασμένη από ανατολικάς θρησκείας, Αθήνα 1984², σσ. 19-26. Πρβλ. α) Fox Robin Lane, Pagans and Christians, New York 1987, σσ. 95, 110, 113, 253, και 404-407, β) Judge William Q., Das Meer der Theosophie, Gesellsch, München 1990, σσ. 17 κ.ε., γ) Diloo Rainer, Was ist unsterblich am Menschen. Eine Einfuhrung in die Theosophie,  Verlag am Goetheanum, München 1995, σσ. 11 κ.ε. και δ) Steiner Rudolf, schenbestimmung, Gesamtausg, München 1994, σσ. 35  κ.ε.

[5]  Σκαλτσή Παν., Γνωστικισμός, “Νέα Εποχή” και Ορθόδοξη Παράδοση, Σέρρες 1994, σ. 29. Βλ. και Παπαλεξανδροπούλου Στ., όπ.π., σσ. 33 κ.ε.

[6]  Βλ. Fortune D., Υγιής αποκρυφισμός, Αθήνα 1984, σσ. 13 κ.ε. και Α.Ε.Α. όπ.π., σσ. 15 κ.ε.  Την ίδια θέση υποστηρίζει και ο Δ. Καλογερόπουλος, ο οποίος γράφει: «Η αποκρυφολοφία πραγματεύεται όχι μόνον περί των ψυχικών φαινομένων, αλλά και περί πάντων των περιέργων και αρχαίων επιστημών…καθόσον η αποκρυφολογία μελετά τα παρελθόντα, τα παρόντα και τα μέλλοντα». (Καλογεροπούλου Δ., Λ. «Αποκρυφολογία», Μ.Μ.Ε., τόμ.5, όπ.π., σσ. 167-169). Πολύς λόγος περί αποκρυφολογίας έγινε τον ΙΗ’ και ΙΘ’ αιώνα στη Γαλλία, Γερμανία και Αγγλία.  Ιδιαίτερα γνωστά είναι τα ονόματα των William Crookes και του Allan Kardek, οι οποίοι ασχολήθηκαν με τον αποκρυφισμό και κυκλοφόρησαν σχετικά συγγράμματα.  Στην «The New Encyclopaedia Britannica” βρίσκουμε την εξής οριοθέτηση του αποκρυφισμού (occultism):  “A general designation for various theories, practices, and rituals based on esoteric knowledge, especially alleged knowledge about the word of spirits and unknown forces of the universe. Devotees of occultism strive to understand and explore these words, often by developing the higher powers of the mind. To this end they frequently study very early writings in the belief that such secrets were known to ancient civilizations and can be repossessed… Occultism covers such diverse subjects as Satanism, astrology, Kabbala, Gnosticism, theosophy, divination, witchcraft, and certain forms of magic”. Πρβλ. Φίλου Σπ., Αποκρυφισμός, μαύρη μαγεία στην επιστημονική μας εποχή, Αθήνα 1987², σ. 10.

[7] Rozenlal Μ., Φιλοσοφικό λεξικό, μτφρ. Βαφειάδη – Καΐλα, Αθήναι ά.χ., σ. 95. Στο “Πλήρες μικρό φιλοσοφικό λεξικό” των Μ. Ροζεντάλ – Π. Γιουντίν, μτφρ. Στεφάνου Π., Αθήναι 1963, σ. 50, δί­δεται ο εξής ορισμός του αποκρυφισμού: “Θεωρία αντιδραστική και αντιεπιστημονική που διακηρύσσει πως υπάρχουν μέσα στη φύση δυνάμεις μυστηριώδεις, ανεξήγητες και υπερφυσικές με τις οποίες μόνο διαλεχτοί άνθρωποι μπορούν να επικοινωνήσουν. Ο αποκρυφισμός είναι η πιο αποκρουστική ποικιλία του ιδεαλιστικού σκοταδισμού, μία επιβίωση των δεισιδαιμονιών του μεσαίωνα”.

[8] Είναι πόρισμα του “Ε’ Σεμιναρίου Πίστεως”, που διοργανώ­θηκε στην Αίγινα, 21-27 Αυγούστου 1993, με θέμα: “Το φρόνημα της αστρολογίας ή το φρόνημα του Χριστού;”. (Βλ. “Ποιμαντική αντιμετώπιση των αιρέσεων και της παραθρησκείας”, όπ.π., σσ. 139 κ.έ.).

[9] Καριώτογλου Αλ. – Κεσοπούλου Αρ. – Παπαευαγγέλου Παν.

[10] Εγκυκλοπαίδεια των Θρησκειών, Αθήνα 1994, τόμ. 1, σ. 41. Βλ. και “Encyclopaedia Universalis”, όπου στο λ. “Occultisme” δίδονται οι εξής διευκρινίσεις περί του αποκρυφισμού: “Dans cette compilation de seconde main furent présentés, en effet, sous les apparences d’ un seul systéme philosophique, des enseignements fort divers par leur origine historique et leur signification mystique et religieuse: pythagoriciens, gnostiques, kabbalistiques, hermétiques, alchimiques, astrologiques et magiqeus, orientaux et occidentaux. Si ces doctrines avaient en commun le caractére esotérique et initiatique de leur enseignement intérieur et traditionnel, elles n’ étaient “occultes” ou “cachées” qu’ au sens mme où toute connaissance d’ accés difficile peut l’ être à des non-inities et où toute verité d’ ordre essentiellement intérieur le demeure à l’ homme extérieur qui ne sait point l’ observer ni la contempler”. (Encyclopaedia Universalis France, τόμ. 2, Paris ά.χ., σ. 1030.

[11]   Καταστροφικές “Λατρείες”. Μία απειλή για τον Άνθρωπο, την Κοινωνία και τον Πολιτισμό μας, Αθήνα 1994, σ. 55.

[12] Α.Ε.Α., όπ.π., σ. 15. (Οι παραπομπές παρατίθενται αυτού­σιες, αν και υπάρχουν γραμματικά και συντακτικά λάθη σε ορι­σμένα αποκρυφιστικά έντυπα). Πρβλ. Fortune Dion, όπ.π., σσ. 16-19 και Amadou R., L’ Occultisme. Esquisse do un monde vivant, Paris 1950, σσ. 16 κ.ε.

[13] Πρβλ. Gerin Ricard L., Historie de l’ occultisme, Paris 1939, σσ. 11 κ.έ. και Maple Eric, Η αρχαία τέχνη της απόκρυφης θεραπείας, μτφρ. Μωραΐτη Μ., Αθήνα 1980, σσ. 69 κ.ε.

[14] Ο όρος “μύηση” (Initiation) είναι όρος-κλειδί στην αποκρυφιστική τελετουργία και στις “τελετές εφηβείας” (puberti rites), για τις οποίες θα γίνει ειδικός λόγος στο Γ’ και Δ’ κεφάλαιο. Θεωρούμε, όμως, σκόπιμο στο σημείο αυτό να αναφέρουμε απόψεις επιστημόνων, οι οποίοι κάνουν την εξής περιγραφή του συγκεκρι­μένου όρου: “Ο όρος μύηση αναφέρεται στις τελετουργίες που πανηγυρίζουν τη μετάβαση (ή “διάβαση”) ενός ατόμου στη νομι­κή ενηλικίωση, στην είσοδο σε αδελφότητα ή σε μυστική εταιρία ή την απόκτηση ενός ειδικού -και συχνά θρησκευτικού- επαγγέλμα­τος”. (Frank Miller, Λ. “Μύηση”, Λ.Κ.Ε., τόμ. 2, Αθήναι 1972, σ. 587).

[15] Η “γνώση” είναι το δεύτερο βασικό κλειδί στον αποκρυφι­σμό. Χωρίς αυτό είναι αδύνατο να προσχωρήσει κάποιος και να ενταχθεί σε ομάδα του αποκρυφισμού. Είναι “θεία λέξη” και “δρόμος σωτηρίας”, κατά τους αποκρυφιστές. Βασίζεται κυρίως στις θετικές επιστήμες. Πρβλ. Πλάνα Γ., Θεμελιώσεις του Εσω­τερισμού, τόμ. 2, Αθήνα 1989, σσ. 12 κ.ε. και Gilbert Oacley, Η δύναμη της θετικής σκέψης, το κλειδί της γνώσης, πώς να βελτιώ­σετε τον εαυτό σας, μτφρ. Αρβανιτίδου Χ., London 1989, σσ. 13 κ.ε.

[16] Πρβλ. α) Σαραϊνταριάν Χ., Διάλογος με τον Χριστό, Αθήνα 1987, σσ. 1 κ.ε., β) Πιζάνη Γ., όπ. π., σσ. 66-72, 98-101, 110-112 και 121-122, γ) Σιέττου Γ., Χριστιανικά μυστήρια, μελέτη-ανάλυση-συγκριτική μυστηρίων, Αθήνα 1989, σσ. 13 κ.ε., δ) Haraldsson Ε; Houtkooper JM Traditional Christian Beliefs, Spirtualism, and the Paranormal: An Icelandic-American Comparison, in “The International Journal for the Psychology of Religion”: 1996, 6, 1, σσ. 51-64 και ε) Gerard Encausse, Αποκρυφισμός. Μύηση στη μελέτη του Ερμη­τικού εσωτερισμού, μτφρ. Κωσταλένου Δ., Αθήνα 1992, σσ. 200-223.

[17] Πρβλ. Πλάνα Γ., Θεμελιώσεις του εσωτερισμού, όπ. π., σσ. 29-95 (τόμ. 1ος), σσ. 99-175 (τόμ. 2ος) και Gerard Encausse, όπ. π., σσ. 248-283.

[18] Πρβλ. Α.Ε.Α., όπ.π., σσ. 378-479. Είναι κεφάλαια αφιερω­μένα στην αστρολογία, τις πλανητικές επιδράσεις, το ζωδιακό κύ­κλο και σε άλλα συμπαντικά φαινόμενα. Επίσης πρβλ. α) Adorno Tweodor W., Adorno: The stars Down to Earth and other Essays on the Irrational in Calture, Australia 1994 (είναι τέσσερα κείμενα που γρά­φτηκαν από τον Γερμανό κοινωνιολόγο Theodor W. Adorno από το 1930-1950 και ανατυπώθηκαν από τον Stephen Crook στην Αυστραλία το 1994), β) Καραμηνά Περ., Αστρολογία, τα δώδεκα ζώδια ιδανικός σύντροφος, αρ. 4, Αθήνα ά.χ., σσ. 9 κ.ε. και γ) Ward Mc Afee, Τα πέντε μεγάλα ζωντανά θρησκεύματα, μτφρ. Αγουρίδη Σ., Αθήνα 1990, σσ. 73-175 και 246-253.

[19] Πρβλ. Λ. “Μαγεία”, Ε.Θ., τόμ. 3, σσ. 274-276 και Seligman Kurt, The History of Magic and the Occult, New York 1975, σσ. 48, 286-311.

[20] Ο αποκρυφισμός τις περισσότερες φορές εκφράζεται μέσω κάποιων ομάδων, οι οποίες υποστηρίζουν παραπλήσιες ή και αντιφατικές ακόμη απόψεις μεταξύ τους. Η ομάδα καλλιεργεί στα μέλη της ιδιάζουσα ψυχολογία και παρουσιάζει ενδιαφέρον από κοινω­νιολογικής πλευράς. Με το φαινόμενο των “κοινωνικών ομάδων” (social groups) έχει ασχοληθεί ο Γάλλος κοινωνιολόγος G. Gurvitch και τις ταξινόμησε με βάση ορισμένα κριτήρια: κριτήριο περιεχο­μένου, μεγέθους, διάρκειας, ρυθμού, βάσης σχηματισμού κ.λπ. (Λε­πτομέρειες για την “κοινωνική ομάδα” βλ. Καραμπατζάκη Ελ., λ. “Ομάδα κοινωνική”, Π.Ψ.Ε.Λ., τόμ. 6, σσ. 3469-3470). Η ομάδα παρουσιάζει και μια δυναμική, η οποία Στην περίπτωση τού αποκρυφισμού πρέπει να ερευνηθεί και να αξιολογηθεί. (Βλ. Γεώργα Δ., Λ. “Δυναμική τής ομάδας”, Π.Ψ.Ε.Λ., τόμ. 3, όπ. π., σσ. 1568-1572, καθώς και τη βιβλιογραφία). Η ομάδα, ως προς τη διαμόρφωση, την ψυχολογία, τη δυναμική, τον χαρακτήρα, την οργάνωση και το τελετουργικό της, από την πλευρά της Κοινω­νιολογίας της Θρησκείας, παρουσιάζει ιδιομορφία και ανάλογο ενδιαφέρον. Σχετική ανάλυση βλ. Γιούλτση Β., Κοινωνιολογία της Θρησκείας, όπ. π., σσ. 183-192 και Sprott W. J. Η., Human Groups, Pelican 1958, σσ. 14 κ.ε.

[21] Για την παραθρησκεία ή τα παραθρησκευτικά κινήματα βλ. Παπαδοπούλου Αντ., Σύγχρονες αιρέσεις και “Θρησκευτικά” κι­νήματα στην Ελλάδα, Θεσσαλονίκη 1987, σσ. 219 κ.ε. Ειδική ανα­φορά κάνει ο καθηγητής Β. Γιούλτσης, εξετάζοντάς τα από κοι­νωνιολογικής πλευράς. Γράφει δε μεταξύ άλλων: “…Παραθρησκείες εμφανίζονται σε εποχές πολιτιστικού πλουραλισμού, όταν παρατηρείται κρίση των θεσμών και εκφυλισμός των αιρέσεων ή σε εποχές σκοταδισμού, αμάθειας και προλήψεων. Έρχονται ως μορφή διαμαρτυρήσεως ή ως απάντηση στα ερωτήματα, που δε βρήκαν απάντηση. Συνήθως για να αποφύγουν τον έλεγχο της νομιμότητας ή της ορθότητας των απόψεών τους, αναπτύσσουν κλειστά συστήματα ιεραρχίας και μαχητικές ομάδες κρούσεως. Οι οπαδοί τους διακρίνονται για το φανατισμό, την έμμονη στις από­ψεις τους και μια έντονη διάθεση για την διάδοσή τους. Συχνά οι παρα-επιστήμες και οι παρα-θρησκείες, για την εξασφάλιση εντυ­πωσιασμών και θαυμάτων, συνδέονται και επιδίδονται σε απο­κρυφισμούς και μαγείες. Παρα-επιστήμες και παραθρησκείες εμ­φανίσθηκαν ιδιαίτερα κατά την περίοδο του Μεσαίωνα, αλλά δεν έλειψαν και από τους νεότερους χρόνους και από τη σύγχρονη περίοδο της ιστορίας. Εκφράζουν συνήθως την εσωτερική τάση του ανθρώπου να γνωρίσει το άγνωστο, και ταυτόχρονα την επανάστασή του ενάντια στο δεδομένο, το παραδοσιακό, αυτό που αποδέχονται οι πολλοί. Γι’ αυτό και έμειναν με ελάχιστους οπα­δούς, μακριά από τα μεγάλα πλήθη ή σύντομα εκφυλίσθηκαν ως περιοδικές εκτροπές της κανονικότητας”. (Κοινωνιολογία της Θρησκείας, όπ. π., σχόλιο 18 στη σ. 69).

[22] Πρβλ. α) Πλάνα Γ., Επιλογή ομιλιών στην Νέα Ακρόπολη, Αθήνα 1988², σσ. 43 κ.ε. και β) Gerard Encausse, Η επιστήμη των μάγων, οι θεωρητικές και πρακτικές εφαρμογές της, μτφρ. Κωσταλένου Δ., Αθήνα 1994, σσ. 121 κ.ε.

[23] Η Annie Besant έτυχε θρησκευτικής ανατροφής (σε προτεσταντικούς κύκλους) και ο πρώτος εκ των συζύγων της, ο Frank Besant, ήταν αγγλικανός πάστορας. Αφού διαζεύχθηκε μ’ αυτόν, διέκοψε κάθε σχέση με τη χριστιανική πίστη και υποστήριζε υλι­στικές θεωρίες. Μετά από διάστημα δέκα ετών γνώρισε τη Ρωσίδα Helen Blavatsky και εργάσθηκε με ζήλο υπέρ της θεοσοφικής εται­ρίας, στην οποία πρωτοστατούσε η Η. Blavatsky. Εγκατέλειψε όμως και τη θεοσοφία, προσχώρησε στο μασσωνισμό και έγινε μέλος του μικτού Τεκτονικού Τάγματος “Le Droit Humain”. Στη συνέχεια συνεργάσθηκε με τον αποκρυφιστή C. W. Leadbeater. Μετά από περιπέτειες και παλινδρομήσεις, η Α. Besant συνδέθηκε με τον Ινδουιστή αποκρυφιστή Krishnamurti, ο οποίος ήταν και ένθερμος υποστηρικτής της θεωρίας της μετενσάρκωσης, αφού και ο ίδιος, όπως υποστήριζε, υπέστη τριάντα δύο διαδοχικές μετενσαρκώ­σεις(!). Σήμερα στην Ελλάδα κυκλοφορούν πολλά βιβλία της Α. Besant. Πρβλ. α) Besant Α., Προς την μύησιν, μτφρ. εκ του αγγλι­κού, Αθήναι 1930, σσ. 118-130, β) Της ιδίας, Η αρχαία σοφία, μτφρ. από την αγγλική έκδοση του 1922, εν Αθήναις 1925, σσ. 7 κ.ε. και γ) Besant Α., The Key Theosophy, London 1893, σσ. 1-5 και 40-46. (Βλ. και ετήσιο βιβλιογραφικό οδηγό “Βιβλίο 96″, σσ. 52-56).

[24] Βλ. Τρεμπέλα Παν., Θεοσοφία, όπ.π., σχόλιο στη σ. 11. (Η Η. Blavatsky  μυήθηκε στις απόκρυφες επιστήμες στην Ινδία και στο Θιβέτ από αυτόχθονες δασκάλους, μύστες της Ινδικής φιλο­σοφίας. Αργότερα, το 1875, ίδρυσε στην Αμερική θεοσοφική εται­ρία. Εκεί, αφού εργάσθηκε με πολύ ζήλο, κατόρθωσε να συγκε­ντρώσει μέχρι το 1907 όλες τις μέχρι τότε παραδόσεις του αποκρυφισμού. Στο σύγγραμμά της “Η Ίσις αποκαλυπτομένη” εμφανί­ζονται όλα τα στοιχεία, τα οποία δανείσθηκε από τη μυθολογία της κλασικής αρχαιότητας, από τη μαγεία και τον Γνωστικισμό, σε συνδυασμό με διδασκαλίες και θεωρίες ινδουϊστικών θρησκειών και φιλοσοφημάτων).

[25] Σχετικά με τη ζωή, τη δράση και την κοσμοθεωρία της Η. Blavatsky  βλ. Τρεμπέλα Παν., Θεοσοφία, όπ. π., σσ. 9 κ.ε.

[26] Οι όροι “τελετουργικό” ή “τελετουργία” (στα αγγλικά ritual) έχουν ιδιαίτερη σημασία για τον αποκρυφισμό, αλλά και για κάθε ομάδα του χωριστά. Τελετουργικό είναι το “τυπικό”, βάσει του οποίου τελούνται οι “μαγικές” (magical) τελετουργικές πράξεις. Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των μυστικιστικών ομά­δων είναι η μυστική οργάνωση αφενός, και αφετέρου το ιδιόμορ­φο τελετουργικό τυπικό, το οποίο περιορίζεται σε κλειστό επίπε­δο, ανάλογα με τη διαβάθμιση των οπαδών (μύηση, βαθμοί μύη­σης, αποκρυφισμός). Οι τελετουργικές πράξεις στον αποκρυφισμό είναι “συμβολικές” (symbolic) και η τελετουργία του υπονοεί πίστη στην επενέργεια υπερφυσικών οργάνων ή δυνάμεων. (Περί αυτού βλ. α) Routledge and Kegan Paul, Notes and Queries on Anthropology, 6η έκδοση, London 1951, σσ. 175 κ.ε., β) Fenoglio Maria, Το μεγάλο βιβλίο της μαγείας, (Μυστήρια – Πρακτική – Τελετουργικό), μτφρ. Γλυκοφρύδη Κ., Αθήνα ά.χ., σσ. 167 κ.ε., γ) Γιούλτση Β., Κοινω­νιολογία της Θρησκείας, όπ. π., σσ. 77-79 και 178 κ.ε., δ) Leach Ε. R., Λ. “Τελετουργία”, Λ.Κ.Ε., τόμ. 3, σσ. 967-968, ε) Bastide R., Elements de sociologie religieuse, Paris 1935, σσ. 14-15 και στ) Eliade Μ., Birth and Rebirth: The Religious Meanings of Initiation in Human Culture, New York 1958. (Στο έργο αυτό ο Mircea Eliade διακρίνει τρεις κατηγορίες μυήσεων και τελετουργικού: α) τις συλλογικές τελετουργίες με τις οποίες πραγματοποιείται η μετάβαση από την παιδική ή την εφηβική ηλικία στην ενηλικότητα, β) τις τελετουρ­γίες οι οποίες επισφραγίζουν την είσοδο ατόμων σε μία αδελφό­τητα (fraternity) ή σε μυστική εταιρία (secret society) και γ) τις τελετές οι οποίες συνοδεύουν την “αφιέρωση” σε μία “μυστικιστική κλήση” (mystical vocation).

[27] Πρβλ. Πιζάνη Γ., όπ. π., σσ. 10-11.

[28] Πρβλ. Η Μπαγκαβάντ-γκιτά, έτσι όπως είναι, η Αυτού Θεία Χάρη Α. Τσ. Μπακτιβεντάντα Σουάμι Πραμπουπάντα, μτφρ. εκ του αγγλικού, Αθήναι 1980, σσ. 418 κ.ε.

[29] Πρβλ. α) Eileen Caddy, Ο Θεός μού μίλησε, Θεσσαλονίκη ά.χ, σσ. 15-35, β) Αλεβιζοπούλου Αντ., Αποκρυφισμός, όπ.π., σ. 7 και γ) Gerard Encausse, όπ.π., σσ. 207-208.

[30] Εξ αίτιας του πανθεϊσμού, του μυστηριακού χαρακτήρα και της επίδρασής του από τα Ορφικά και Ελευσίνια μυστήρια, ορισμένοι εντάσσουν τον μασσωνισμό και τον ροταριανισμό στον αποκρυφισμό. Περί αυτού βλ. α) Τρεμπέλα Παν., Μασσωνισμός, Αθήναι 1990, σσ. 85-120, β) Αμβροσίου Λενή, Τεκτονισμός και Φιλική Εταιρεία, Αθήναι 1989², σσ. 71-75, γ) Υπόμνημα του Μητροπολίτου Πατρών κ. Νικόδημου προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, περ. “Μαχητής”, αρ. φύλ. 114, Νοέμ­ βριος-Δεκέμβριος 1995, σ. 75, δ) Θεοδωροπούλου Έπ., Η μασωνία υπό το φως της αληθείας, εν Αθήναις 1973, σσ. 72-94, ε) Λ. “Τεκτονισμός”, Θ.Η.Ε., τόμ. 11, σσ. 703-708, καθώς και την τελευταία διακήρυξη όλων των Αρχιερέων της Εκκλησίας της Ελλά­δος περί του Μασσωνισμού, περ. “Εκκλησία”, αρ. φύλ. 15, 15 Οκτωβρίου 1996, σσ. 673-674.

[31] Βλ. α) Murry Hope, Πρακτική ελληνική μαγεία, μτφρ. Λένου Δ., Αθήνα 1989, σσ. 15 κ.ε.  β) Gabriel K., Where Angels Tread: Renaissance of Religiosity in the Unfolding Modern? Wo Engel zogern: Renaissance des Religiosen in der entfalteten Moderne? In “Soziologische Revue”, 1996, 19, 1, Jan, σσ. 63-71 και  γ) Καταστροφικές  “Λατρείες”, όπ.π., σ. 55.

[32]  Βλ. περ. “Τρίτο Μάτι”, τεύχ. 44, Μάρτιος 1995, σσ. 16-37.

[33]  Πρβλ. Τσαούση Δ., Η κοινωνία του ανθρώπου. Εισαγωγή στην Κοινωνιολογία, Αθήνα 1983, σ. 520.

[34]  Πρβλ. Sean Sellers, Ο σατανισμός της Νέας Εποχής, Αθήνα 1992, σσ. 26-27.  Βλ. επίσης Μπέϊλυ Αλ., Θυμαπάτη: ένα παγκόσμιο πρόβλημα, Αθήναι 1977, σσ. 161-158 και Fenoglio Maria, Το μεγάλο βιβλίο της μαγείας, όπ.π., σσ. 167-237.

ΠΗΓΗ: http://mysatelite.wordpress.com/2012/01/11/%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BA%