Η επίθεση του Βύρωνα στον Έλγιν για την αρπαγή των γλυπτών του Παρθενώνα
Ο Έλγιν και ο Αμπερντήν ας κυνηγάνε τώρα
Της φήμης τη σκιά μεσ΄απο των φιλότεχνων τη χώρα.
Χιλιάδες άχρηστα λεφτά για τα καπρίτσια να πετάνε του Φειδία,
Για τα σπασμένα αγάλματα, για τα κακοφτιαγμένα τα μνημεία.
Δημοπρασίας αίθουσα ας κάνουνε τα μεγαλόπρεπά τους τα σαλόνια
Για κάθε τέχνης αντικείμενα κολοβωμένα απο τα χρόνια.
(Βύρων, Εγγλέζοι Βάρδοι και Σκοτσέζοι κριτικοί)
Ο Λόρδος Έλγιν έχει γίνει ο πιο διαβόητος απο όσους λαφυραγώγησαν ελληνικά μνημεία για να στολίσουν τις κατοικίες τους ή να δοξάσουν το έθνος τους. Το λάφυρό του όντως ήταν το πιο μεγαλόπρεπο απ΄όλα, και το μόνο που αποσπάστηκε λιθάρι λιθάρι απο ένα μνημείο που κατα μέγα μέρος στεκόταν ακόμη. Δεν θα έπρεπε όμως να αμαυρωθεί το όνομά του αφήνοντας σχεδόν ανέγγιχτους τους σύγχρονούς του. Γιατί ποιός απο τους Άγγλους περιηγητές στην Ελλάδα θα απαρνιόταν την ευκαιρία να αποκτήσει κάποιο όμορφο ενθύμιο απο το ταξίδι του στη χώρα του Ιδεώδους; Πράγματι, λίγοι ήταν εκείνοι που επέστρεψαν με τελείως άδεια χέρια.
Στην εχθρότητα αυτή προστέθηκε και η δημόσια αγανάκτηση του Βύρωνα, ο οποίος, με την έκδοση του Τσάιλντ Χάρολντ τον Μάρτιο του 1812 είχε γίνει ο αγαπημένος του βρετανικού κοινού. Είχε ήδη καταδικάσει τον Έλγιν πριν καν δει την Αθήνα (βλ. τους στίχους στην αρχή) και τώρα επανερχόταν στην επίθεση. Πέντε στροφές του Τσάιλντ Χάρολντ ήταν αφιερωμένες στο έγκλημα του Έλγιν. Η πιο γερή επίθεση για την πράξη αυτή του Έλγιν έγινε με τηνΚατάρα της Αθηνάς (The Curse of Minerva), που γράφτηκε όπως και ο Τσάιλντ Χάρολντ στην Αθήνα το 1811, αλλά εκδόθηκε λίγο αργότερα. Εδώ στιγματιζόταν όχι μόνο η βεβήλωση του Έλγιν, αλλά και η υποτιθέμενη ευπιστία και ανοησία των θαυμαστών των μαρμάρων.
Στις κοσμοπλημμυρισμένες πόρτες σαν να μελετούνε
Χασομέρηδες κοιτάζουν, στέκουνε και φλυαρούνε.
Πιο κει κόρη χλωμή βλέπει, και στενάζει λες σιμά των
Απο πόθο, για τις κόψες των γιγάντιων αγαλμάτων,
Κι αν στην αίθουσα η ματιά της δείχνει νάνε αφηρημένη
Είνε ψέμα, καλοβλέπει πόδι ή ράχη αντρειωμένη,
Και των σημερινών μ΄εκείνων κάνοντας τη διαφορά,
Λέγει, «οι Έλληνες στ΄αλήθεια παλληκάρια μια φορά».
Κι όσο τα θωρεί μ΄αγάπη λαχταράει αντρίκια κι ώρια
και ζουλεύει τη Λαϊδα για της Αττικής τα αγόρια.
Πότε σημερνή κοπέλα τέτοιους εραστές θα πιάση,
Α, δε γίνεται ο Σιρ Χάρης με τον Ηρακλή να μοιάση.
Μα στερνός, στο σαστισμένο πλήθος, κάπου σε μια άκρη,
Ένας που ήσυχα κοιτάζει βουρκωμένος απ΄το δάκρυ,
Μ΄άλαλο θυμό και πόνο μια αυτά πούκλεψαν θαυμάζει,
Μια σιχαίνεται τον κλέφτη σύψυχα και ανατριχιάζει.
Ω! που ζώντας και που σκόνη, δίχως σχώριο να γροικίση,
Ν΄ακλουθιέται η αχορτασιά του η ιερόσυλη με μίση,
Και σε φύλλα λεκιασμένα και γραμμές που καίνε ας γίνη
Ατελείωνα να στράφτουν εμπρηστές ναών κι Ελγίνοι,
Καταδικασμένοι αιώνια στο ίδιο ανάθεμα κ΄οι δυό τους,
Που ίσως στο στερνό θε νάβρης και τον πιο χειρότερό τους,
Έτσι ας στέκουν, να τους βλέπουν τα μελλούμενα τα χρόνια,
Άγαλμα άσειστο, με βάση μοναχή την καταφρόνια
[μτφρ. Στεφάνου Μύρτα]
Το τελικό αποτέλεσμα ήταν η ατίμωση για τον Έλγιν. Όπως γράφει ο Σαίντ Κλαίρ (σ.202):
''Έπεσε, ανυπεράσπιστος, απο την επίθεση του Βύρωνα. Άν δεν ήταν ο Βύρων, η φιλοδοξία του να βελτιώσει τη βρετανική καλαισθησία θα μπορούσε να είχε εκπληρωθεί ήσυχα και οι τιμές που τόσο διακαώς επιθυμούσε θα του είχαν ίσως απονεμηθεί. Οι σημερινοί Έλληνες θα μπορούσαν να παθιάζονται τόσο λίγο που τα Μάρμαρα του Παρθενώνα είναι στο Λονδίνο όσο και για το ότι η Αφροδίτη της Μήλου είναι στο Παρίσι. Φυσικά, την εποχή εκείνη τέτοιες σκέψεις πολύ μικρή παρηγοριά ήταν ικανές να προσφέρουν''.
O Έλγιν αποσύρθηκε σε μια μετρημένη ζωή σε μια πτέρυγα του Μπρούμχωλ, ενώ τα γλυπτά του, που είχαν πλέον μεταφερθεί απο το Παρκ Λέιν, στήθηκαν στο Μέγαρο Μπέρλιγκτον, πολλά απο αυτά στην υπαίθρια αυλή. Στο μεταξύ ο Λουζιέρι ήταν ακόμη απασχολήμένος στην Αθήνα, και μάλιστα εξασφάλισε μια συμφωνία με τον Βελή Πασά, σύμφωνα με την οποία μπορούσε να σκάψει την Ολυμπία. Ο Έλγιν όμως δεν είχε περισσευούμενα χρήματα και δεν ήταν διατεθειμένος να κοπιάσει μάταια για δεύτερη φορά. Το μόνο που μπορούσε να πληρώσει ήταν μια αποζημίωση για την πόλη της Αθήνας, υπο τη μορφή ενός ρολογιού που τοποθετήθηκε σε βάθρο κοντα στους Αέρηδες και επέζησε για λιγότερο απο δέκα χρόνια, ώσπου καταστράφηκε κατα την Ελληνική Επανάσταση. (Ο Έντμον Αμπού προσφυώς περιέγραψε την ανταλλαγή ως «ένα γυάλινο κολιέ για μια ράβδο χρυσού».) Ο ίδιος ο Λουζιέρι παρέμεινε υπάλληλος του Έλγιν ως το θάνατό του το 1821. Σ΄όλο αυτό το διάστημα ολοκλήρωσε δυο σχέδια. Θάφτηκε στο μοναστήρι των Καπουτσίνων στην Αθήνα.
Πηγή κειμένου: Ρίτσαρντ Στόουνμαν, ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ, σελ.267-269
Της φήμης τη σκιά μεσ΄απο των φιλότεχνων τη χώρα.
Χιλιάδες άχρηστα λεφτά για τα καπρίτσια να πετάνε του Φειδία,
Για τα σπασμένα αγάλματα, για τα κακοφτιαγμένα τα μνημεία.
Δημοπρασίας αίθουσα ας κάνουνε τα μεγαλόπρεπά τους τα σαλόνια
Για κάθε τέχνης αντικείμενα κολοβωμένα απο τα χρόνια.
(Βύρων, Εγγλέζοι Βάρδοι και Σκοτσέζοι κριτικοί)
Ο Λόρδος Έλγιν έχει γίνει ο πιο διαβόητος απο όσους λαφυραγώγησαν ελληνικά μνημεία για να στολίσουν τις κατοικίες τους ή να δοξάσουν το έθνος τους. Το λάφυρό του όντως ήταν το πιο μεγαλόπρεπο απ΄όλα, και το μόνο που αποσπάστηκε λιθάρι λιθάρι απο ένα μνημείο που κατα μέγα μέρος στεκόταν ακόμη. Δεν θα έπρεπε όμως να αμαυρωθεί το όνομά του αφήνοντας σχεδόν ανέγγιχτους τους σύγχρονούς του. Γιατί ποιός απο τους Άγγλους περιηγητές στην Ελλάδα θα απαρνιόταν την ευκαιρία να αποκτήσει κάποιο όμορφο ενθύμιο απο το ταξίδι του στη χώρα του Ιδεώδους; Πράγματι, λίγοι ήταν εκείνοι που επέστρεψαν με τελείως άδεια χέρια.
Στην εχθρότητα αυτή προστέθηκε και η δημόσια αγανάκτηση του Βύρωνα, ο οποίος, με την έκδοση του Τσάιλντ Χάρολντ τον Μάρτιο του 1812 είχε γίνει ο αγαπημένος του βρετανικού κοινού. Είχε ήδη καταδικάσει τον Έλγιν πριν καν δει την Αθήνα (βλ. τους στίχους στην αρχή) και τώρα επανερχόταν στην επίθεση. Πέντε στροφές του Τσάιλντ Χάρολντ ήταν αφιερωμένες στο έγκλημα του Έλγιν. Η πιο γερή επίθεση για την πράξη αυτή του Έλγιν έγινε με τηνΚατάρα της Αθηνάς (The Curse of Minerva), που γράφτηκε όπως και ο Τσάιλντ Χάρολντ στην Αθήνα το 1811, αλλά εκδόθηκε λίγο αργότερα. Εδώ στιγματιζόταν όχι μόνο η βεβήλωση του Έλγιν, αλλά και η υποτιθέμενη ευπιστία και ανοησία των θαυμαστών των μαρμάρων.
Στις κοσμοπλημμυρισμένες πόρτες σαν να μελετούνε
 |
| Πορτραίτο του Λόρδου Βύρωνα ντυμένος με αλβανική φορεσιά, έργο του Thoman Phillips, National Portrait Gallery, Λονδίνο |
Πιο κει κόρη χλωμή βλέπει, και στενάζει λες σιμά των
Απο πόθο, για τις κόψες των γιγάντιων αγαλμάτων,
Κι αν στην αίθουσα η ματιά της δείχνει νάνε αφηρημένη
Είνε ψέμα, καλοβλέπει πόδι ή ράχη αντρειωμένη,
Και των σημερινών μ΄εκείνων κάνοντας τη διαφορά,
Λέγει, «οι Έλληνες στ΄αλήθεια παλληκάρια μια φορά».
Κι όσο τα θωρεί μ΄αγάπη λαχταράει αντρίκια κι ώρια
και ζουλεύει τη Λαϊδα για της Αττικής τα αγόρια.
Πότε σημερνή κοπέλα τέτοιους εραστές θα πιάση,
Α, δε γίνεται ο Σιρ Χάρης με τον Ηρακλή να μοιάση.
Μα στερνός, στο σαστισμένο πλήθος, κάπου σε μια άκρη,
Ένας που ήσυχα κοιτάζει βουρκωμένος απ΄το δάκρυ,
Μ΄άλαλο θυμό και πόνο μια αυτά πούκλεψαν θαυμάζει,
Μια σιχαίνεται τον κλέφτη σύψυχα και ανατριχιάζει.
Ω! που ζώντας και που σκόνη, δίχως σχώριο να γροικίση,
Ν΄ακλουθιέται η αχορτασιά του η ιερόσυλη με μίση,
Και σε φύλλα λεκιασμένα και γραμμές που καίνε ας γίνη
Ατελείωνα να στράφτουν εμπρηστές ναών κι Ελγίνοι,
Καταδικασμένοι αιώνια στο ίδιο ανάθεμα κ΄οι δυό τους,
Που ίσως στο στερνό θε νάβρης και τον πιο χειρότερό τους,
Έτσι ας στέκουν, να τους βλέπουν τα μελλούμενα τα χρόνια,
Άγαλμα άσειστο, με βάση μοναχή την καταφρόνια
[μτφρ. Στεφάνου Μύρτα]
Το τελικό αποτέλεσμα ήταν η ατίμωση για τον Έλγιν. Όπως γράφει ο Σαίντ Κλαίρ (σ.202):
''Έπεσε, ανυπεράσπιστος, απο την επίθεση του Βύρωνα. Άν δεν ήταν ο Βύρων, η φιλοδοξία του να βελτιώσει τη βρετανική καλαισθησία θα μπορούσε να είχε εκπληρωθεί ήσυχα και οι τιμές που τόσο διακαώς επιθυμούσε θα του είχαν ίσως απονεμηθεί. Οι σημερινοί Έλληνες θα μπορούσαν να παθιάζονται τόσο λίγο που τα Μάρμαρα του Παρθενώνα είναι στο Λονδίνο όσο και για το ότι η Αφροδίτη της Μήλου είναι στο Παρίσι. Φυσικά, την εποχή εκείνη τέτοιες σκέψεις πολύ μικρή παρηγοριά ήταν ικανές να προσφέρουν''.
O Έλγιν αποσύρθηκε σε μια μετρημένη ζωή σε μια πτέρυγα του Μπρούμχωλ, ενώ τα γλυπτά του, που είχαν πλέον μεταφερθεί απο το Παρκ Λέιν, στήθηκαν στο Μέγαρο Μπέρλιγκτον, πολλά απο αυτά στην υπαίθρια αυλή. Στο μεταξύ ο Λουζιέρι ήταν ακόμη απασχολήμένος στην Αθήνα, και μάλιστα εξασφάλισε μια συμφωνία με τον Βελή Πασά, σύμφωνα με την οποία μπορούσε να σκάψει την Ολυμπία. Ο Έλγιν όμως δεν είχε περισσευούμενα χρήματα και δεν ήταν διατεθειμένος να κοπιάσει μάταια για δεύτερη φορά. Το μόνο που μπορούσε να πληρώσει ήταν μια αποζημίωση για την πόλη της Αθήνας, υπο τη μορφή ενός ρολογιού που τοποθετήθηκε σε βάθρο κοντα στους Αέρηδες και επέζησε για λιγότερο απο δέκα χρόνια, ώσπου καταστράφηκε κατα την Ελληνική Επανάσταση. (Ο Έντμον Αμπού προσφυώς περιέγραψε την ανταλλαγή ως «ένα γυάλινο κολιέ για μια ράβδο χρυσού».) Ο ίδιος ο Λουζιέρι παρέμεινε υπάλληλος του Έλγιν ως το θάνατό του το 1821. Σ΄όλο αυτό το διάστημα ολοκλήρωσε δυο σχέδια. Θάφτηκε στο μοναστήρι των Καπουτσίνων στην Αθήνα.
Πηγή κειμένου: Ρίτσαρντ Στόουνμαν, ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ, σελ.267-269
 |
| Η πρώτη εγκατάσταση των κλοπιμαίων του Έλγιν στο βρετανικό μουσείο το 1817 |
 |
| Aγγλοι συγκεντρωμένοι μπροστα στα μάρμαρα του απέσπασε ο Έλγιν τα οποία ειναι προσωρινά στοιβαγμένα... |
ΠΗΓΗ: http://stigmesstinistoria.blogspot.gr/2014/02/blog-post_4673.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
αβαγνον