Η Ύψωση του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου) (VIDEO)

Τὰς ἐν λάρυγγι Σῶτερ ὑψώσεις φέρει,

Ὑψούμενον βλέπουσα τὸν Σταυρὸν κτίσις.

Ὑψώθη δεκάτῃ, Σταυροῦ ξύλον, ἠδὲ τετάρτῃ.

Γράφει η Ελένη Δραμπάλα

Η ύψωση του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού εορτάζεται ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ και είναι από τις σπουδαιότερες εορτές του εκκλησιαστικού έτους. 

Σύμφωνα με την Εκκλησιαστική Ιστορία, η μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, η αγία Ελένη, το 325 μ.Χ. επισκέφθηκε τους Αγίους Τόπους, όπου στην καρδιά της ρωμαϊκής Ιερουσαλήμ της έδειξαν έναν τάφο λαξευτό στο βράχο και της είπαν ότι ήταν ο Πανάγιος Τάφος. Το εύρημα αυτό τράβηξε την προσοχή του Μ.Κωνσταντίνου, ο οποίος εξέδωσε αυτοκρατορική διαταγή στον επίσκοπο της Ιερουσαλήμ να χτίσει στο σημείο αυτό μία «βασιλικήν τῶν ἁπανταχοῦ βελτίονα». 

Από αξιόπιστες πηγές αναφέρεται ότι ο Ζηνόβιος (συριακό όνομα) και ο πρεσβύτερος Ευστάθιος ήταν οι αρχιτέκτονες από την Κωνσταντινούπολη. Η βασιλική, το μαρτύριο, όπως αποκαλείται από τους συγχρόνους της, άρχισε να οικοδομείται το 325/6 και τα εγκαίνια έγιναν το 336 μ.Χ., ενώ χορεία επισκόπων κατέφθασε στην Ιερουσαλήμ από την Τύρο, όπου ευρίσκοντο λόγω μίας συνόδου. 

Ο Άγιος Κωνσταντίνος και η Αγία Ελένη. Εικόνα του 1478.
Σήμερα στο Germanisches Nationalmuseum, Νυρεμβέργη, Γερμανία.

Σκοπός της αγίας Ελένης ήταν η ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού, ο οποίος και βρέθηκε παραπεταμένος σε μία χωματερή, μετά από κοπιώδεις ανασκαφές, ενώ σύμφωνα με την παράδοση, η αγία οδηγήθηκε σ’ αυτό το σημείο λόγω του αρωματικού φυτού, του γνωστού βασιλικού, όπου τελικά βρέθηκαν και οι δύο σταυροί των ληστών. Η βασιλομήτωρ δακρυσμένη παρέδωσε τον Τίμιο Σταυρό στον Πατριάρχη Μακάριο, ο οποίος στις 14 Σεπτεμβρίου του έτους 335 τον ύψωσε στον Γολγοθά και κατόπιν τον τοποθέτησε στον ναό της Αναστάσεως. 

Το πελώριο εκείνο κυκλικό οικοδόμημα του Μ.Κωνσταντίνου, το συγκρότημα, περιελάμβανε τη βασιλική, τον Τάφο και την αυλή, και αποτελούσε το μαρτύριο της Θυσίας και της Ανάστασης του Χριστού· από το σημείο εκείνο είχε αναστηθεί ο Χριστός και από το σχήμα του ονομάστηκε «Κυκλικός Ναός της Ανάστασης», ενώ δεν διασώζεται σήμερα στην αρχική του δομή, παρά μόνον ελάχιστα τμήματά του από τα κτίσματα στον Γολγοθά.

Η δεύτερη ύψωση του Τιμίου Σταυρού ήταν πάλι 14 Σεπτεμβρίου του έτους 626 μ.Χ. από τον Πατριάρχη Ζαχαρία στον ναό της Αναστάσεως. Σύμφωνα με τις πηγές, το 613 μ.Χ. η Παλαιστίνη κυριεύθηκε από τους Πέρσες, οι οποίοι την λεηλάτησαν καταστρέφοντας ιερά προσκυνήματα και παίρνοντας ως λάφυρο τον Τίμιο Σταυρό, τον οποίο μετέφεραν στη χώρα τους. 

Κατά τις παραδόσεις, γίνονταν πολλά θαύματα εκεί. Οι Πέρσες, που ήταν και πυρολάτρες θεωρούσαν ότι το Τίμιο ξύλο είχε μαγικές ιδιότητες, γι’ αυτό το φύλασσαν και το προσκυνούσαν, μη γνωρίζοντας την πραγματική του Δύναμη, ηττήθηκαν δε από τον αυτοκράτορα Ηράκλειο, ο οποίος παρέλαβε τον Τίμιο Σταυρό και τον μετέφερε στην Ιερουσαλήμ. 

Σύμφωνα με τον Παυλίνο (εκκλησιαστικό συγγραφέα), επειδή η εκκλησία των Ιεροσολύμων θεωρούσε ότι ο Σταυρός του Χριστού ανήκει σε όλη την χριστιανοσύνη, αποφάσισε να τεμαχίσει το Τίμιο Ξύλο και να το διανείμει σε όλη την Εκκλησία. Μέχρι σήμερα έχουν διασωθεί πολλά τεμάχια, φυλασσόμενα ως πολύτιμα κειμήλια, και μάλιστα στις ιερές μονές του Αγίου Όρους. Υπάρχει, βέβαια, και μία εσχατολογική προφητεία, η οποία αναφέρει ότι η επανένωση του Τιμίου Σταυρού θα αποτελέσει ένα από τα πιό συγκλονιστικά γεγονότα του τέλους του κόσμου!

ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

Η τιμή του Σταυρού αρχίζει από τους αποστολικούς χρόνους και αυτό διακρίνεται στις επιστολές του αποστόλου Παύλου, όπου μέσα από αυτές ο απόστολος ομιλεί για το καύχημα του Σταυρού του Χριστού, τον σεβασμό και την τιμή προς το ιερό σύμβολο, το οποίο αποτέλεσε το μέσο για την καταλλαγή των ανθρώπων με τον Θεό για το δρόμο της σωτηρίας, έχοντας ως πρότυπον αυταπάρνησης και ταπείνωσης τον Χριστό, ο οποίος «ἑαυτόν ἐκένωσε μορφήν δούλου λαβών, ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος, και σχήματι εὑρεθείς ὡς ἄνθρωπος ἐταπείνωσεν ἑαυτόν γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυροῦ» (Φιλιπ. Κεφ. β΄ 7-8). 

Ακόμη ομιλεί και για τους εχθρούς του Σταυρού του Χριστού «βλέπετε τούς κύνας, βλέπετε τούς κακούς ἐργάτας, βλέπετε την κατατομήν· ἡμεῖς γάρ ἐσμεν ἡ περιτομή, οἱ Πνεύματι Θεοῦ λατρεύοντες και καυχώμενοι ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ καί οὐκ έν σαρκί πεποιθότες» (Φιλιπ. Κεφ. γ΄ 2-3), «πολλοί γάρ περιπατοῦσιν ... τούς ἐχθρούς τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, ὧν τό τέλος ἀπώλεια, ὧν ὁ Θεός ἡ κοιλία καί ἡ δόξα ἐν τῇ αἰσχύνῃ αὐτῶν, οἱ τά ἐπίγεια φρονοῦντες! ἡμῶν γάρ το πολίτευμα ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει, ἐξ οὗ καί σωτῆρα ἀπεκδεχόμεθα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν» (Φιλιπ. Κεφ. γ΄ 18-20). 

Στις κατακόμβες (2ος αι. μ.Χ. παλαιοχριστιανική εποχή), επίσης, ήταν εγχαραγμένοι σταυροί, ενώ ακόμα και την περίοδο της Εικονομαχίας (726-843 μ.Χ.) στη θέση των ιερών εικόνων είχαν τοποθετήσει σταυρούς. 

Την 28η Οκτωβρίου του 312 μ.Χ., ο Μ.Κωνσταντίνος βάδιζε εναντίον του Μαξεντίου στη Ρώμη και το όραμα τού έδειξε το σημείο του σταυρού στον ουρανό σχηματισμένο με αστέρια και ήταν μεσημέρι, με την επιγραφή «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ». Από τότε, με αυτοκρατορική διαταγή, ο σταυρός έγινε το σύμβολο του στρατού, ενώ χαράχτηκε στις στρατιωτικές ασπίδες, στα κράνη, στα λάβαρα κ.λπ., πίστευε δε ότι η δύναμη του Σταυρού του χάρισε τη νίκη κι έτσι το 313 μ.Χ. με το Έδικτο των Μεδιολάνων (ανεξιθρησκεία) ευνόησε ανοιχτά πλέον τον χριστιανισμό αναγνωρίζοντάς τον και επισημοποιώντας τον, ενώ Εκκλησία και Αυτοκρατορία συνδέθηκαν στενά. 

Η θέση και οργάνωση της Εκκλησίας έχει ως άξονα το πρόσωπο του Μ.Κωνσταντίνου, αν και ο ίδιος βαπτίσθηκε λίγο πριν τον θάνατό του. Θεωρούσε δε τον εαυτό του δέκατο τρίτο απόστολο και αντιπρόσωπο του Χριστού στη γη. Πίστευε ότι μία μορφή του θείου ενσαρκωνόταν στο πρόσωπό του, όπως και οι ειδωλολάτρες, ο Αήττητος Ήλιος, η Έδρα της Δικαιοσύνης, αλλά και ότι είχε επιλεγεί από τον Θεό για να οδηγήσει την Εκκλησία του Χριστού στη νίκη. 

Ο κρατικός μηχανισμός χρησιμοποιήθηκε για να εφαρμοστούν οι αποφάσεις των Συνόδων, ενώ η αυτοκρατορική εξουσία εξύψωσε τη θέση της Εκκλησίας με σκοπό να προσελκύσει τον ειδωλολατρικό κόσμο. Πάντως, ο Μ.Κωνσταντίνος παρέμεινε προστάτης και της εθνικής θρησκείας, διατηρώντας τον τίτλο του Μεγάλου Αρχιερέως.

Σήμερα, Μέγας Αρχιερεύς είναι μόνον ο Χριστός.

ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ 

Σύμφωνα με τον Καντ, το αληθινό νόημα της ελευθερίας αποκαλύπτεται μέσω του ηθικού νόμου που υπάρχει μέσα μας. Στην ορθόδοξη πίστη, όμως, το αληθινό νόημα της ελευθερίας αποκαλύπτεται στον Σταυρό του Χριστού. Ο Ιω. Δαμασκηνός λέει: «ἀλλά πάντων ἐστί θαυμαστότερον ὁ τίμιος αὐτοῦ σταυρός ... ὁ θάνατος κατήργηται, ὁ ἅδης ἐσκύλευται, ἡ ἀνάστασις δεδώρηται ... καί κληρονόμοι γεγόναμεν διά τοῦ σταυροῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ». 

Ο Σταυρός του Χριστού είναι ο Σταυρός της Ελευθερίας, είναι το «μέγα θαῦμα», που θεραπεύει το «μέγα τραῦμα», τον άνθρωπο (Δοξαστικό εσπερινού, Παρασκευή εσπέρας μετά του Θωμά). 

Ο σταυρωμένος Χριστός είναι ο σθεναρότερος υπερασπιστής της ανθρώπινης ελευθερίας, μίας ελευθερίας που δεν σταυρώνει, αλλά σταυρώνεται, είναι η εκούσια σταύρωση του ατομισμού και της αυτονομίας μας, η έκφραση της κοινωνίας αγάπης, επειδή ο Θεός είναι αγάπη. 

Αυτή η σταυρωμένη αγάπη δεν εξαναγκάζει κανένα προς αποδοχή της, διότι η αλήθεια του σταυρού γνωρίζεται μόνο ελεύθερα (Ν.Μπερδιάγιεφ, «Το πνεύμα του Ντοστογιέφσκι»). 

Εμείς είμαστε υπεύθυνοι για το αν θα γίνουμε δούλοι ή ελεύθεροι. Και η ελευθερία είναι αληθινή μόνον ως σταυρός. 

Επομένως, την ΑΛΗΘΕΙΑ θα πρέπει να την αναζητήσουμε στο σταυρό, στο σταυρό της αγάπης και της θυσίας, που είναι η πραγματική σωτήρια Δύναμη, και ΟΧΙ στην εξουσία, ούτε στη δυναστεία των σταυρωτών του κόσμου που επικρατεί το δίκαιο του ισχυρότερου. 

Η Θυσία στον Γολγοθά είναι ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ μας.

Ελένη Δραμπάλα

Ἀπολυτίκιον 

Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου, νίκας τοῖς Βασιλεῦσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος καὶ τὸ σὸν φυλάττων διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα.

Κοντάκιον

Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ ἑκουσίως, τῇ ἐπωνύμῳ σου καινὴ πολιτεία, τοὺς οἰκτιρμούς σου δώρησαι, Χριστὲ ὁ Θεός, Εὔφρανον ἐν τῇ δυνάμει σου, τοὺς πιστοὺς Βασιλεῖς ἡμῶν, νίκας χορηγῶν αὐτοῖς, κατὰ τῶν πολεμίων, τὴν συμμαχίαν ἔχοιεν τὴν σήν, ὅπλον εἰρήνης, ἀήττητον τρόπαιον.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ VIDEO ΜΕ ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ