Η καταστροφή της Σμύρνης και ο ξεριζωμός του Μικρασιατικού Ελληνισμού: ΜΕΡΟΣ Α΄

Γράφει η Ελένη Δραμπάλα

Προ της εισόδου των κεμαλικών στρατευμάτων

Πριν ακόμη καταρρεύσει το μέτωπο, τον Αύγουστο του 1922, είχαν αρχίσει οι διωγμοί και οι βιαιοπραγίες από τους Τούρκους στους ελληνικούς πληθυσμούς σε πολλές περιοχές της Μικράς Ασίας και οι κάτοικοι εγκατέλειπαν πόλεις και χωριά. Χαρακτηριστικές δε, είναι οι δηλώσεις του στρατηγού Νικολάου Τρικούπη, την 9^η Απριλίου 1921, στον απεσταλμένο της εφημερίδας «ΕΜΠΡΟΣ»: «οἱ ἑλληνικοί πληθυσμοί τῶν παραμενόντων ὑπό τόν Κεμάλ μερῶν ὑφίστανται τελειωτικόν και φρικῶδες τό ἔργον τῆς ἐξοντώσεως». Όταν αποχώρησαν οι Γάλλοι από την Κιλικία τον Οκτώβρη του 1921, υπήρξε νέος κίνδυνος για βιαιοπραγίες και έξοδο χριστιανικών πληθυσμών. Και για του λόγου το αληθές, την 6^η Μαρτίου του 1922, μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της Ελληνικής Μικρασιατικής Άμυνας είχε γράψει ότι «ὁ φόβος νέων ἑκατομβῶν ἔφερεν εἰς Κιλικίαν τόν πανικόν καί τήν ἔξοδον», ενώ ένα άλλο μέλος, την 16^η Απριλίου ανέφερε στην ελληνική κυβέρνηση ότι «φόβος συνέχει τόν μικρασιατικόν ἑλληνισμόν». Κατά τους τελευταίους δε μήνες προ της κατάρρευσης, επικρατούσε μεγάλο χάος στη Μικρά Ασία και όπως μας παραδίδει μέσω των γραπτών του ο Μ.Ροδάς, ο Αρ. Στεργιάδης που ήταν ύπατος αρμοστής Σμύρνης λέγει ότι «ἀπό τοῦ Φεβρουαρίου 1922 εἶχε προσχωρήσει εἰς τήν ἰδέαν τῆς ἀποχωρήσεως ἐκ Μικρᾶς Ἀσίας».

Η κατάσταση στη Σμύρνη άρχισε απότομα να επιδεινώνεται. Την 15^η Αυγούστου, μόλις ένα διήμερο μετά την τουρκική επίθεση, ανακοινώθηκε ότι ο ελληνικός στρατός αποχώρησε από το Αφιόν Καραχισάρ και κυκλοφορούσαν φήμες για καταστροφή σ’ όλη την πόλη, ενώ ανησυχία υπήρχε και στον πληθυσμό και στο επιτελείο, ιδιαίτερα δε στον ύπατο αρμοστή Στεργιάδη, ο οποίος διέταξε την 19^η Αυγούστου τους αντιπροσώπους της ύπατης αρμοστίας, που ευρίσκοντο στις πόλεις Σόμα, Αδραμύττιο, Πάνορμο, Αρτάκη, Μουδανιά, Κίο, Μπάλια, Σαλιχλί και Φιλαδέλφεια, «νά συσκευάσουν τά ἀρχεῖα καί πάντες οἱ δημόσιοι ὑπάλληλοι νά εἶναι ἕτοιμοι πρός ἀναχώρησιν», ενώ ρητά ανέφερε ότι πρέπει να τηρηθεί απόλυτη μυστικότητα από τον πληθυσμό. Επιπλέον δε, ανέφερε στον αντιπρόσωπο της Κίου που ήταν πανικόβλητος «νά φροντίσητε νά ἐνθαρρύνηθτε κατοίκους, παρεμποδίζοντας ἀναχώρησιν τούτων».

Στη Σμύρνη, όμως, η ένταση και η ανησυχία κορυφωνόταν, αφού από το εσωτερικό της Μικράς Ασίας κατέφθαναν τραίνα γεμάτα πρόσφυγες και στρατιώτες, που καθημερινά υπολογίζονταν σε 30.000, βρίσκοντας καταφύγιο σε εκκλησίες, νεκροταφεία ή ύπαιθρο. Οι περιγραφές των αυτοπτών μαρτύρων είναι ατελείωτες, το θέαμα συγκινητικό, ο φόβος των προσφύγων ζωγραφισμένος στα πρόσωπά τους, ήθελαν να φύγουν όσο το δυνατόν συντομότερα από τη Μικρά Ασία. Ο Μ.Ροδάς περιγράφει: «Εφ’ ὅσον παρήρχοντο αἱ ὧραι καί αἱ στιγμαί ὅλοι ἀντελαμβάνοντο ὅτι τό ἑλληνικόν κράτος ἔπαψε νά ὑφίσταται ἐν Σμύρνῃ. Ἁρμοστεία δέ καί στρατιά ἀπετέλουν τά ράκη τῆς ἑλληνικῆς κυριαρχίας. Οἱ δημόσιοι ὑπάλληλοι ἤρχισαν νά ἀναχωροῦν τμηματικῶς. Οἱ ἀξιωματικοί ἀπέστελλον τάς οἰκογενείας των πρός τάς νήσους καί τόν Πειραιᾶ ...».

Όλοι γνώριζαν ότι σύντομα θα κατέφθαναν οι Τούρκοι, γι’ αυτό και οι Μεγάλες Δυνάμεις έστειλαν πλοία στη Σμύρνη για προστασία, οι δε πρόξενοι Αγγλίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Η.Π.Α. θέλησαν να πληροφορηθούν από τον Χατζανέστη τα μέτρα προς εξασφάλιση της τάξης στη πόλη, ο οποίος καθησυχάζοντάς τους, τους είπε ότι θα έλθει στρατός από τη Θράκη, όπως και έγινε. Την 23^η Αυγούστου, έφθασαν οι στρατιωτικές δυνάμεις από την Ανδριανούπολη με πλοίο, όμως οι περισσότεροι, λόγω πανικού και ηττοπάθειας, αρνήθηκαν να αποβιβασθούν στην πόλη. Η στάση του Χατζανέστη προκαλεί πολλά ερωτηματικά, διότι απ’ όσα φάνηκαν δεν ήταν σε θέση να αντιληφθεί την κρισιμότητα της κατάστασης, αφού πίστευε ότι οι Τούρκοι δεν θα μπορέσουν να εισέλθουν στη Σμύρνη.

Αντιθέτως, ο μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, ανησυχούσε πολύ για τους κατοίκους και ζήτησε τη μεσολάβηση της αγγλικής κυβέρνησης με επιστολή του στον αρχιεπίσκοπο του Canterbury. Την 23^η Αυγούστου έγραψε στον Οικουμενικό Πατριάρχη ότι δεν μπορούσε «διά χάρτου και μέλανος» να του περιγράψει «τήν ἀφαντάστως κρίσιμον καί ὀδυνηράν κατάστασιν» και «ἄν εἶναι δυνατόν νά γίνει τί διά τήν δυνατήν θεραπείαν τῆς καταστροφῆς». Παράλληλα, την ίδια ημέρα, μία επιτροπή από πολίτες και αξιωματικούς μετέβησαν στην Μαγνησία και το Σαλιχλί, προκειμένου να ενημερωθούν για την αποχώρηση του πληθυσμού, ενώ δύο τάγματα «προωθήθησαν εἰς τήν Μαινεμένην, διά ν’ ἀνακόψουν τό κῦμα τῶν κατερχομένων εἰς τήν Σμύρνην». Όπως μας αναφέρει ο Σπ.Λοβέρδος, την 25^η Αυγούστου, η προσπάθεια των προσφύγων ήταν αγωνιώδης προκειμένου να επιβιβαστούν στα πλοία. «Ὁ ἀρχιστράτηγος μεταφέρει ἐπί πλοίου τό ἀρχηγεῖον. Συμπλήρωσις στρατιωτικῆς ἐκκενώσεως. Ἡ πόλις ἀνυπεράσπιστος». Την ίδια ημέρα, ο Χρυσόστομος, σε μία ύστατη προσπάθεια, στέλνει επιστολή στον Βενιζέλο, αναφέροντας «Ὁ ἑλληνισμός τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τό ἑλληνικόν κράτος, ἀλλά καί σύμπαν τό ἑλληνικόν Ἔθνος καταβαίνει πλέον εἰς τόν Ἅδην ἀπό τοῦ ὁποίου καμμία πλέον δύναμις δέν θά δυνηθῇ νά τό ἀναβιβάσῃ καί τό σώσῃ. Τῆς ἀφαντάστου ταύτης καταστροφῆς βεβαίως αἴτιοι εἶναι οἱ πολιτικοί καί προσωπικοί Σας ἐχθροί, πλήν καί Ὑμεῖς φέρετε μέγιστον τῆς εὐθύνης βάρος», ΕΝΩ ΖΗΤΟΥΣΕ «τήν ἄμεσον ἐντεῦθεν ἐκδίωξιν Στεργιάδου καί Χατζανέστη». Εν τω μεταξύ, ο Χ.Ε.Αγγελομάτης αναφέρει «οἱ δρόμοι τῆς Σμύρνης ἦσαν μαῦροι ἀπό τούς κατερχομένους ἀπό τό ἐσωτερικόν πολίτας καί στρατιώτας» ... ὅλοι ἔσπευδαν πρός τήν προκυμαίαν, μέ τήν ἰδέαν ὅτι θά εὕρισκαν ἐκεῖ τά πλοῖα τῆς σωτηρίας». Ο αριθμός αυτών των προσφύγων δεν υπολογίζεται εύκολα, διότι είχαν προστεθεί στους 200.000 Έλληνες της Σμύρνης. Την 25^η Αυγούστου, στα επίτακτα πλοία «Αδριατικός» και «Ατρόμητος» επιβιβάστηκαν οι κατώτεροι υπάλληλοι, ενώ εκείνη ήταν και η τελευταία παρουσία των ελληνικών αρχών στη Σμύρνη. Πριν καλά-καλά νυχτώσει, ερήμωσαν τα πάντα, βούλιαξαν μέσα στο σκοτάδι, αφού είχε διακοπεί το ηλεκτρικό ρεύμα, ενώ ακουγόταν μόνον ο στρατός και κάποιοι πρόσφυγες που πήγαιναν προς το Τσεσμέ. Χωροφύλακες, Έλληνες και Αρμένιοι κυκλοφορούσαν στην πόλη. Όλο αυτό συνεχίστηκε και την επόμενη ημέρα.

Ο Αγγελομάτης, μας παραδίδει ότι «Ἀπό κάθε δρόμον, ἀπό κάθε στενόν προέβαλλαν στρατιῶται συντεταγμένοι καί μη. Ἔφθαναν ἀπό τό ἐσωτερικόν, σέρνοντας τά ματωμένα των πόδια εἰς τό πλακόστρωτον, πολλοί ἔνοπλοι, ἄλλοι ὄχι. Ἔπαιρναν ὅλοι τόν δρόμον τῆς Ἐρυθραίας πού ἀπεῖχε δεκάδες χιλιομέτρων», ενώ ο George Horton, Αμερικανός πρόξενος στη Σμύρνη, λέει χαρακτηριστικά ότι οι Έλληνες στρατιώτες που έφθαναν στην πόλη προχωρούσαν αμίλητοι σαν φαντάσματα, με το βλέμμα καρφωμένο ίσια μπροστά τους, χωρίς να κυττάζουν ούτε δεξιά ούτε αριστερά, σαν άνθρωποι που περπατούν στον ύπνο τους. Την 26^η Αυγούστου εκκενώθηκαν τα πάντα, ενώ όλοι μαζεύονταν στην προκυμαία, με την ελπίδα να μπορέσουν να επιβιβαστούν σε κάποιο πλοίο.

Ο ύπατος αρμοστής Στεργιάδης αναχώρησε τελευταίος στις 7 το απόγευμα, επιβιβαζόμενος σε βάρκα και κατευθυνόμενος στο αγγλικό πολεμικό «Iron Duke», ήταν δε και η τελευταία φορά που πάτησε το πόδι του σε ελληνικό ή σε τουρκικό έδαφος. Ο M.Llewellyn Smith αναφέρει στο βιβλίο του «Ionian Vision», ότι την επόμενη ημέρα έφυγε με ρουμανικό πλοίο μέσω Κωνσταντινούπολης για τη Ρουμανία κι από κει για τη Γαλλία, όπου και παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του.

Είσοδος του τουρκικού στρατού στην πόλη και βιαιοπραγίες κατά των χριστιανών

Από την 27^η Αυγούστου άρχισε η είσοδος των τουρκικών στρατευμάτων, η οποία συνεχίστηκε και την επόμενη ημέρα της 28^ης Αυγούστου. Ο Νουρεντίν είχε ήδη αναλάβει από την προηγούμενη τη διοίκηση της πόλης. Συστηματικά ξεκίνησαν σφαγές και λεηλασίες στην αρμενική και ελληνική συνοικία, στον Φραγκομαχαλά, όπως και στις λαϊκές συνοικίες του Αγ. Βουκόλου, της Αγ. Παρασκευής, του Αγ. Τρύφωνα, του Αγ. Κωνσταντίνου, στα Μορτάκια, στα Γυαλιάδικα, στον Άγ. Γεώργιο, στα Μαλτέζικα και στο Μερσινλί. Την 31^η Αυγούστου, η τρομοκρατία έφθασε στο αποκορύφωμά της, αφού οι περισσότεροι συλληφθέντες φονεύονταν. Οι πυροβολισμοί ήταν ένα συνεχές φαινόμενο, ενώ τα πτώματα γέμιζαν τους δρόμους. Ο αριθμός των προσφύγων κατά την τρίτη ημέρα της εισόδου του τουρκικού στρατού, υπολογίζεται σε 200.000.

Οι αρμένιοι ήταν από τις μειονότητες που δοκιμάσθηκαν περισσότερο: σκοτώθηκαν εκατοντάδες και υπήρξε συστηματική λεηλασία της συνοικίας τους. Οι «Times» της Νέας Υόρκης είχαν δημοσιεύσει ότι «από του Σαββάτου μέχρι της Τετάρτης κανένα αρμενικόν σπίτι δεν έμεινεν άθικτον. Παρεβιάζοντο αι θύραι, ητιμάζοντο αι γυναίκες, εσκοτώνοντο οι άνδρες και τα σπίτια ελεηλατούντο. Οι δρόμοι είναι κατάσπαρτοι από πτώματα φρικωδώς παραμορφωμένα.Τούρκοι στρατιώται του τακτικού στρατού μετέχουν της λεηλασίας ... η σφαγή λαμβάνει τεραστίας διαστάσεις. Την νύκτα της Τρίτης 30 Αυγούστου χιλιάδες Αρμενίων εσφάγησαν».

Στις ελληνικές συνοικίες, η κατάσταση που επικρατεί, είναι περίπου η ίδια, όπως μας πληροφορεί ο Αγγελομάτης «Καί ἐκεῖ ἐσωρεύοντο τά πτώματα καί ἡ ὠργανωμένη λεηλασία ἐπεξετείνετο ... Ἀπό τῆς νυκτός ὅμως τῆς 31^ης Αὐγούστου, πού τό ἔργον τῆς καταστροφῆς διά πυρός καί σιδήρου τῆς ἀρμενικῆς συνοικίας εἶχε τερματισθῆ, οἱ Τούρκοι ἐστράφησαν ἐξ ὁλοκλήρου πρός τάς ἑλληνικάς». Την νύκτα της 31^ης Αυγούστου, σκοτώθηκαν εκατοντάδες άνδρες και γυναικόπαιδα στη συνοικία Τεπετζίκι, άλλοι σκοτώθηκαν στη συνοικία του Αγ. Κωνσταντίνου, άλλοι στο Μερσινλί μέσα στην εκκλησία της Μυρτιδιώτισσας κι άλλοι στη συνοικία του Αγ. Βουκόλου. Ο Αγγελομάτης αναφέρει «Ἐκείνη τήν νύκτα Τοῦρκοι εἰσέδυσαν εἰς τόν Πανιώνιον, ἐλήστευαν καί ἔσφαζαν καί ἀκολούθως ἔσπευσαν νά εἰσβάλουν καί εἰς τό νεκροταφεῖον ... ἔμειναν χιλιάδες Ἑλλήνων ἐπί ὁλόκληρα εἰκοσιτετράωρα κάτω ἀπό τόν ἐφιάλτην τῆς σφαγῆς».

Οι υπόλοιπες ξένες μειονότητες υπέστησαν λιγότερες δοκιμασίες, λίγα και μεμονωμένα περιστατικά δολοφονιών ξένων, όπως η δολοφονία του Murphy, Άγγλου συνταγματάρχη και του Oscar de Jongh, Ολλανδού εμπόρου, που δολοφονήθηκε με τη σύζυγό του σ’ ένα προάστιο της Σμύρνης.

Ο εμπρησμός της Σμύρνης και το μαρτυρικό τέλος του μητροπολίτη Χρυσοστόμου

Τετάρτη, 31^η Αυγούστου πυρπολήθηκε η Σμύρνη, αφού είχε τεθεί σε πλήρη εφαρμογή το σχέδιο του Νουρεντίν, όπως μας πληροφορεί ο Αγγελομάτης «ἀπό τήν πρωΐαν τῆς 31^ης Αὐγούστου εἶχε τεθῆ εἰς πλήρη ἐφαρμογήν τό σχέδιον τοῦ Νουρεντίν. Αἱ φλόγες τοῦ ἐμπρησμοῦ ἀνεπήδων εἰς τήν μίαν καί τήν ἄλλην σμυρναϊκήν συνοικίαν, ὥστε ν’ ἀποτελέσουν ἀληθῆ ἁλυσίδα, ἀπό τήν ὁποίαν ἐλάχιστοι θά ἐξέφευγον κρίκοι. Τά σημεῖα μόνον καί τά κτίρια, πού ἤθελαν οἱ στρατιῶται καί τά ἄλλα ὄργανα τοῦ Νουρεντίν νά διασώσουν, διεσώζοντο. Ἐκεῖ τουρκικά ἀποσπάσματα προέβαιναν εἰς κατεδαφίσεις καί ἐσχημάτιζον κενόν. Κατά τόν τρόπον αὐτόν ἐσώθη τό πελώριον κτίριον τῆς Ἰταλικῆς Σχολῆς. Ἐξάλλου οἱ ἄντρες τοῦ Νουρεντίν φρόντισαν νά μήν ἐπεκταθεῖ ἡ πυρκαϊά πέρα ἀπό τό γαλλικό προξενεῖο. Αἱ πυκνοκατῳκημέναι λαϊκαί συνοικίαι τοῦ Ἁγ. Δημητρίου, τοῦ Ἁγ. Κωνσταντίνου καί τοῦ Ἁγ. Νικολάου ἐγένοντο τήν ἰδίαν στιγμήν παρανάλωμα τοῦ πυρός. Αἱ πρῶται φλόγες πού κατέφαγαν τήν Σμύρνην, ἀνεπήδησαν τήν νύκτα τῆς 30ῆς Αυγούστου, κυρίως ἀπό τήν ἀρμενικήν συνοικίαν πού συνώρευε μέ τήν ἀγοράν τῆς Σμύρνης, τις Μεγάλες Ταβέρνες, καί τήν ἑλληνικήν συνοικίαν τοῦ Ἁγ. Γεωργίου καί δι’ αὐτῆς μέ τήν τῆς Ἁγ. Φωτεινῆς». Αλλά και ο Χρ. Σολομωνίδης αναφέρει ότι σειρά από φωτιές κατευθύνονταν από τα «Σίδερα» του Αγ. Κωνσταντίνου προς τα Μορτάκια, Τερψιθέα, Άγ. Τρύφωνα και συνοικία Αγ. Αικατερίνης, συνοικίες Νέου Κόσμου και Κεντρικού Παρθεναγωγείου, ενώ άλλη φωτιά από το «Φαρδύ» Αγ. Δημητρίου προς τα Σπιτάλια, Καινούργιο Μαχαλά και οδό Ρόδων. Η τελευταία φωτιά στις Μεγάλες Ταβέρνες, συνοικίες Σερβετάδικα, Αγ. Γεωργίου, Αγ. Φωτεινής, Γυαλιάδικα και Φραγκομαχαλά. Ο Ε. Φίσσερ, διευθυντής της ΧΑΝ Σμύρνης, ανέφερε ότι «ἡ πυρκαϊά εἰς δέκα μόνον ὥρας εἶχε ἐξαπλωθῆ εἰς πλάτος δύο μιλίων. Εἰς τήν προκυμαίαν ἕνας ὄγκος πανικοβλήτου πληθυσμοῦ ἀγωνίζεται νά σωθῇ. Μετά τήν τρομεράν σφαγήν, τίποτε άλλο δέν ὑπελείπετο παρά ἡ πυρκαϊά διά να δοκιμασθῇ τόσον σκληρῶς ὁ χριστιανικός πληθυσμός τῆς Σμύρνης». Την 1^η Σεπτεμβρίου τηλεγραφική ανταπόκριση αγγλικής εφημερίδας έλεγε ότι στην προκυμαία ευρίσκεται όγκος πανικόβλητου πληθυσμού που αγωνίζεται να σωθεί μετά την τρομερή σφαγή, ενώ ο χριστιανικός πληθυσμός δοκιμάζεται σκληρά. Άλλος πάλι ανταποκριτής αγγλικής εφημερίδας έγραφε ότι η Σμύρνη καταστράφηκε από τεράστια πυρκαγιά που σάρωσε όλη την πόλη, ενώ φλόγες εξακολουθούν να περιβάλλουν χριστιανικά τμήματα της Σμύρνης, η δε προκυμαία έχει πλημμυρίσει από μυριάδες λαού που κατέφυγαν εκεί για να αποφύγουν τον θάνατο από τους Τούρκους.

Το Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου 1922 (ή 16.9.1922), δηλ. μία εβδομάδα μετά την εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων στη Σμύρνη, ο διοικητής του στρατού Νουρεντίν διέταξε να δημοσιευθεί προκήρυξη, το περιεχόμενο της οποίας έχει ως εξής:

||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||

(1)  Όλοι οι Έλληνες και Αρμένιοι από του 18^ου έτους μέχρι του 45^ου, οι ευρισκόμενοι εις τα απελευθερωθέντα εδάφη από τον στρατόν μας, καθώς και οι Έλληνες και Αρμένιοι οι μεταφερθέντες υπό τον ελληνικόν στρατόν εις τα παράλια προς επιβίβασιν και εγκαταλειφθέντες κατόπιν της ακατασχέτου καταδιώξεως του στρατού μας πρέπει να παραδοθούν πάραυτα. Θα κρατηθούν ως αιχμάλωτοι μέχρι πέρατος των εχθροπραξιών. Το μέτρον τούτο λαμβάνεται εναντίον των διότι έλαβον επισήμως τα όπλα εναντίον της Πατρίδος, διότι κατετάγησαν εις τον εχθρικόν στρατόν, διότι τελευταίως ακόμη επυρπόλησαν πόλεις και χωρία και διέπραξαν ανηκούστους ωμότητας εναντίον του ειρηνικού πληθυσμού και διά να μη προσέλθουν, εάν αφεθούν ελεύθεροι, να ενισχύσουν τον εχθρικόν στρατόν.

(2) Όλοι εκείνοι τους οποίους δεν αφορά το πρώτον άρθρον και γενικώς, όλαι αι σμυρναϊκαί οικογένειαι ή Έλληνες και Αρμένιοι πρόσφυγες, δύνανται να μεταναστεύσουν μέχρι της 30^ης Σεπτεμβρίου 1338. Όσοι, παρελθούσης της προθεσμίας ταύτης, δεν θα έχουν εγκαταλείψει την χώραν και θα κριθούν ύποπτοι απειλής κατά της ασφαλείας του στρατού και της δημοσίας τάξεως, θα οδηγηθούν εκτός της πολεμικής ζώνης.

(3) Επειδή η Μεγάλη Εθνοσυνέλευσις έλαβε μέτρα διά την εκκαθάρισιν από τα λείψανα του ελληνικού στρατού και εκμηδένισιν των καταστρεπτικών οργανώσεων του εχθρού, όλοι οι κάτοικοι άνευ διακρίσεως φυλής και θρησκείας οφείλουν να επιστρέψουν εις τας εστίας των και επαναλάβουν τας ειρηνικάς εργασίας των.

Ο διοικητής του Στρατού

ΝΟΥΡΕΝΤΙΝ

||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||

Μετά την προκήρυξη αυτή, οι λεηλασίες, σφαγές και βιαιοπραγίες εντάθηκαν, ενώ την 10^η Σεπτεμβρίου δημοσιεύθηκε και νέα διαταγή του Νουρεντίν, το περιεχόμενο της οποίας έχει ως εξής:

||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||

(1) Επί τω σκοπώ διαλύσεως αμφιβολιών περί την εφαρμογήν των διατάξεων του υπ’ αριθμ. 5 ανακοινωθέντος μας, εθεωρήσαμεν αναγκαίαν την έκδοσιν πληρεστέρων οδηγιών: α ) Θεωρείται άκυρος η αλλαγή υπηκοότητος εις ην προέβησαν παρά τον Νόμον περί Ιθαγενείας, πάντες οι κεκτημένοι την οθωμανικήν υπηκοότητα από της συνάψεως της ανακωχής του Μεγάλου πολέμου και εντεύθεν, β) Εφ’ όλων των αρχικώς οθωμανών υπηκόων και μετέπειτα αποκτησάντων προστασίαν οιασδήποτε ξένης επικρατείας, θέλουσιν εφαρμοσθή τα διά τους οθωμανούς υπηκόους ισχύοντα, γ) Εκ των ως τα ανωτέρω άρθρα αναφερομένων πάντες οι άγοντες ηλικίαν από 18-45 άρρενες το γένος, θέλουσιν αποσταλή, όπως και οι λοιποί, εις στρατόπεδα αιχμαλώτων.

(2) Επειδή κατά το εις το υπ’ αριθμ. 5 ανακοινωθέν ορισθέντα, όσοοι εκ των ελλήνων οθωμανών και ισραηλιτών, ελλήνων υπηκόων, των καταγομένων εκ των παραλίων της Σμύρνης, δεν ήθελον αναχωρήση διά θαλάσσης μέχρι της εσπέρας της 30^ης Σεπτεμβρίου 1922 (ν.η.) πρόκειται να αποσταλούν εις το εσωτερικόν, επί τω σκοπώ της προετοιμασίας των μέσων μεταφοράς τούτων εις το εσωτερικόν, αναγκαία  δε καθίσταται η γνώσις του αριθμού των, οι αρχηγοί των ελληνικών, αρμενικών και ισραηλιτικών κοινοτήτων καλούνται όπως μέχρι της εσπέρας της 30^ης Σεπτεμβρίου 1338 γνωρίσωσιν εις τας κατά τόπους αρχάς, εκτός των διά θαλάσσης αναχωρησάντων, τους αριθμούς των βουλομένων, να παραμείνωσιν προσώπων.

(3) Οι αποκρύπτοντες όπλα, έλληνας αιχμαλώτους και πρόσωπα τα οποία θεωρούνται επικίνδυνα διά την δημοσίαν τάξιν, θα παραδοθούν εις την στρατιωτικήν εξουσίαν. Μετά παρέλευσιν 48 ωρών, όσοι θέλουσιν αποδειχθή ότι αντιτίθενται εις την παρούσαν διαταγήν, θέλουσιν καταδικασθή εις θάνατον. Επειδή τα εν Σμύρνη και περιχώροις ένεκα της πυρκαϊάς και των στρατιωτικών ενεργειών και της φυγής των ιδιοκτητών των ή δι’οιονδήποτε άλλον λόγον εγκαταλειφθέντα εμπορεύματα αναγκαιούν εις την στρατιωτικήν υπηρεσίαν, και επειδή δεν θέλει επιτραπή η πραγματοποίησις παρανόμων κερδών και οικειοποίησις αυτών, πάντες οι οικειοποιούμενοι τοιαύτα εμπορεύματα, είτε εγκαταλελειμμένα, είτε προερχόμενα εκ κλοπής, οφείλουσι αμέσως να τα παραδώσωσιν εις τας κατά τόπους στρατιωτικάς διοικήσεις.

(4) Πάντες οι παρά την διαταγήν ταύτην οικειοποιούμενοι και κατά οιονδήποτε τρόπον αποκτώντες ούτω τα εγκαταλελειμμένα αντικείμενα, θέλουσι καταδικασθή εις ειρκτήν 10 ετών και χρηματικήν ποινή από 100 μέχρι 5.000 λιρών, αναλόγως της αξίας των οικειοποιηθέντων παρ’ αυτών αντικειμένων.

(5) Απαγορεύεται η αυθαίρετος κατοχή οικιών, καταστημάτων και άλλων οικοδομών. Την τύχην των οικοδομών τούτων θέλει καθορίση η Νομαρχία. Δηλούται ότι πάσα ενέργεια αντίθετος προς την διαταγήν ταύτην θέλει τιμωρηθύ δι’ ειρκτής 10 ετών.

Ο διοικητής του στρατού

Υποστράτηγος ΝΟΥΡΕΝΤΙΝ

||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||

Ο νέος κύκλος μαρτυρίων είχε ήδη αρχίσει, αφού όσοι δεν εξοντώθηκαν, οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα. Από τη δημοσίευση της πρώτης προκήρυξης του Νουρεντίν, οι Τούρκοι άρχισαν να λεηλατούν και να πυρπολούν και τα γύρω χωριά της Σμύρνης, ενώ ακούγονταν κραυγές σφαγιαζομένων ανθρώπων και γύρω από τα πλοία επέπλεαν πτώματα. Ο αγγλικανός ιερέαν Ντόμπσον μαρτυρεί, επίσης, για φόνους.

Τον απόηχο των φρικαλεοτήτων των Τούρκων επισφράγισε και το μαρτυρικό τέλος του μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου, όταν την 27^η Αυγούστου τον κάλεσε ένας Τούρκος υπαστυνόμος για να παρουσιαστεί στον φρούραρχο Σαλή Ζεκή, ο οποίος τον υποχρέωσε να εκδώσει ανακοίνωση ότι οι χριστιανοί έπρεπε να παραμείνουν στα σπίτια τους και παραδώσουν τα όπλα. Την ίδια νύχτα κλήθηκε και από τον Νουρεντίν, μέσω δύο δημογερόντων, του Τσουρουκτσόγλου και του Κλιμάνογλου. Δεν έχουμε πληροφορίες για τη συζήτηση των δύο ανδρών. Πιθανολογείται ότι ο Νουρεντίν εξαπέλυσε κατηγορίες στον Χρυσόστομο για τη στάση του όσον αφορά στην υποστήριξή του στην Μικρασιατική Άμυνα, πράγμα που θεωρείτο προδοσία για την οθωμανική αυτοκρατορία, διότι ο Χρυσόστομος ήταν Τούρκος υπήκοος. Ουσιαστικά, ο Νουρεντίν παρέδωσε τον ιεράρχη στο πλήθος, στον τουρκικό λαό για να τον δικάσουν. Ο Χρυσόστομος κακοποιήθηκε από το φανατισμένο πλήθος και όπως αναφέρεται από έναν μάρτυρα, τον πυροβόλησε ένας Τουρκοκρητικός για να τερματίσει το μαρτύριό του. Πάντως, υπήρξαν πολυάριθμα θύματα του κλήρου κατά την περίοδο εκείνη.  

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΜΕΡΟΣ Β΄ πατώντας τον σύνδεσμο
http://avagnon.blogspot.gr/2014/09/blog-post_1.html

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Νεώτερος Ελληνισμός από 1913 ως 1941, Τόμος ΙΕ.