Φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ - Σύλληψη του Τιμίου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου (23 Σεπτεμβρίου)

«Φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ» (Ἠσ. μ΄,3)

Ἀνδρὶ Προφήτῃ χρησμὸς ἐξ Ἀρχαγγέλου,

Τεκεῖν προφήτην, καὶ Προφήτου τι πλέον.

Εἰκάδῃ τῇ τριτάτῃ γαστὴρ λαβὲ Πρόδρομον εἴσω.

Γράφει η Ελένη Δραμπάλα

Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, μετονομαζόμενος και Πρόδρομος, ήταν γιός ιερέα ονόματι Ζαχαρία και προήρχετο από την τάξη των λειτουργών του ναού, η οποία (τάξη) κατήγετο από τον ιερέα Αβιά. Και η Ελισσάβετ, όμως, η σύζυγός του προήρχετο από τους απογόνους του Ααρών (ααρωνικό ιερατείο). Έζησαν κατά τις ημέρες του Ηρώδη βασιλιά της Ιουδαίας (εκεί κατοικούσε η φυλή του Ιούδα) και δεν είχαν αποκτήσει παιδιά, ενώ και οι δύο ήταν προχωρημένης ηλικίας. Οι επανειλημμένες παρακλήσεις του Ζαχαρία εισακούσθηκαν από τον Θεό και φανερώθηκε σ’ αυτόν άγγελος Κυρίου, ο οποίος του ανακοίνωσε ότι η γυναίκα του θα γεννήσει παιδί. Ο Ζαχαρίας ταράχτηκε και τον κυρίευσε φόβος, όμως ο άγγελος τον καθησύχασε λέγοντάς του ότι θα δοκιμάσει μεγάλη χαρά και αγγαλίαση διότι το παιδί αυτό θα είναι προικισμένο με πολλά χαρίσματα, θα προπορευθεί του Θεανθρώπου – Μεσσία και θα έχει προφητικό χάρισμα, με σκοπό να προετοιμάσει τον λαό να υποδεχθεί τον Σωτήρα. Όταν η Ελισσάβετ βρισκόταν στον έκτο μήνα της εγκυμοσύνης της, έλαβε χώρα ο ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Η Μαρία επισκέφθηκε την Ελισσάβετ, η οποία εξαιτίας της μεγάλης χαράς της φώναξε δυνατά «εὐλογημένη σύ ἐν γυναιξί καί εὐλογημένος ὁ καρπός τῆς κοιλίας σου» (Λουκ. κεφ. α, 42). Με τη συμπλήρωση του χρόνου η Ελισσάβετ γέννησε τον Ιωάννη και ο Ζαχαρίας μέσω του Αγίου Πνεύματος προφήτευσε την έλευση του Μεσσία («... καί σύ, παιδίον, προφήτης ὑψίστου κληθήσῃ, προπορεύσῃ γάρ πρό προσώπου Κυρίου ἑτοιμάσαι ὁδούς αὐτοῦ ...» (Ωδή Ζαχαρίου, Λουκ. κεφ. α, 67-80). 

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ

Το 15ο έτος της αυτοκρατορίας του Τιβερίου Καίσαρος, ηγεμόνας της Ιουδαίας ήταν ο Πόντιος Πιλάτος και τετράρχης στη Γαλιλαία ο Ηρώδης Αντίπας, ενώ ο Φίλιππος ο αδελφός του ήταν τετράρχης της Ιτουραίας και της Τραχωνίτιδος, ο Λυσανίας δε, τετράρχης της Αβιληνής, και αρχιερείς ο Άννας και ο Καϊάφας. Τότε «ἐγένετο ρῆμα Θεοῦ» στον Ιωάννη, ο οποίος έμενε στην έρημο («φωνή βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ», σύμφωνα με τον Ησαΐα), να μεταβεί σ’ όλα τα περίχωρα του Ιορδάνη και με το κήρυγμά του να προτρέψει τον λαό να βαπτισθεί, προκειμένου να εξαγνισθεί για να δεχθεί τον Μεσσία. Έσπευδαν, λοιπόν, όλοι να βαπτισθούν θεωρώντας ότι με μόνο το βάπτισμα θα εξασφάλιζαν τη σωτηρία τους. 

Ο Ιωάννης, επειδή γνώριζε πολύ καλά ότι ο λαός ευρίσκετο σε πνευματική αθλιότητα, κήρυττε ότι το βάπτισμα από μόνο του δεν ωφελεί ούτε οδηγεί στη σωτηρία, όταν η έλλειψη ειλικρίνειας και αρετής γεννάει ηθικό χάσμα στις ψυχές και κάθε εγωισμός και αλαζονεία υψώνεται σαν βουνό στις καρδιές των ανθρώπων, αλλά και οποιαδήποτε ανωμαλία και δυστροπία προέρχεται από τα πάθη. 

Τους αποκαλούσε, λοιπόν, απογόνους φαρμακερών οχιών, επωάζοντας την κακία, λόγω του ότι οι πρόγονοί τους ήταν γεμάτοι με το δηλητήριο της πονηρίας και της μοχθηρίας («... γεννήματα ἐχιδνῶν, τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπό τῆς μελλούσης ὀργής; ...», Λουκ. κεφ. γ΄, 7). 

Το κήρυγμα του Ιωάννη είχε τη δυναμική ενός καταπέλτη, στην προσπάθειά του να μεταστρέψει την τότε κοινωνία από «γεννήματα ἐχιδνῶν» σε «κοινωνία προσώπων», κάνοντας αγαθά έργα που αποδίδουν καρπούς: «ὁ ἔχων δύο χιτῶνας μεταδότω τῷ μή ἔχοντι καί ὁ ἔχων βρώματα ὁμοίως ποιείτω ... μηδέ διασείσητε, καί ἀρκεῖσθε τοῖς ὀψωνίοις ὑμῶν ...» (Λουκ. κεφ. γ΄, 10-13). 

Τους επέπληττε, επίσης, για το ότι πίστευαν ότι επειδή έχουν πατέρα τον Αβραάμ, δηλ. ήταν απόγονοί του, δεν θα είχαν πρόβλημα ως προς τη σωτηρία τους, και χρησιμοποιώντας την αλληγορία τούς έλεγε ότι ο πέλεκυς της θείας κρίσης και οργής βρίσκεται πολύ κοντά στη ρίζα των δέντρων, πανέτοιμος να κόψει σύρριζα κάθε άνθρωπο που προσομοιάζει με άκαρπο δέντρο, δηλ. τον άνθρωπο που δεν παράγει ή δεν θέλει να παράγει καρπούς αρετής. 

Και ενώ ο λαός προσδοκούσε την έλευση του Μεσσία, άρχισαν να συλλογίζονται μήπως ήταν ο Ιωάννης ο αναμενόμενος Χριστός, όμως εκείνος τους απάντησε, λέγοντας «... ἐγώ μέν ὕδατι βαπτίζω ὑμᾶς· ἔρχεται δε ὁ ἰσχυρότερός μου, οὗ οὐκ εἰμί ἱκανός λῦσαι τόν ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων αὐτοῦ· αὐτός ὑμᾶς βαπτίσει ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καί πυρί ...» (Λουκ. κεφ. γ΄, 16). Αλλά και ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής αναφέρει ότι «οὐκ εἰμί ἐγώ ὁ Χριστός, ἀλλ’ ὅτι ἀπεσταλμένος εἰμί ἔμπροσθεν ἐκείνου» (Ιω. κεφ. γ΄, 28). 

Προ της φυλάκισής του ο Ιωάννης είχε βαπτίσει τον Ιησού και το σύνολο του λαού. Για την βάπτιση του Ιησού, μαρτυρεί στο Ευαγγέλιό του ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής, λέγοντας, «Τῇ ἐπαύριον βλέπει ὁ Ἰωάννης τόν Ἰησοῦν ἐρχόμενον πρός αὐτόν καί λέγει· ἴδε ὁ ἀμνός τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου. οὗτός ἐστι περί οὗ ἐγώ εἶπον· ὀπίσω μου ἔρχεται ἀνήρ ὅς ἔμπροσθέν μου γέγονεν, ὅτι πρῶτός μου ἦν» (Ιω. κεφ. α΄, 29). 

Το κήρυγμα του Ιωάννη άλλοτε ήταν σε μορφή επίπληξης, άλλοτε προτροπής, άλλοτε παρηγοριάς, αλλά το πιό σπουδαίο ήταν η χαρμόσυνη είδηση για την έλευση του Σωτήρα. Σημαντικό, επίσης, ρόλο διεδραμάτισε με τον έλεγχο που ασκούσε στην εξουσία, στον τότε τετράρχη Ηρώδη, αφ’ ενός μεν εξαιτίας του ότι συζούσε με την Ηρωδιάδα την γυναίκα του αδελφού του Φιλίππου, αφ’ ετέρου δε για όλα τα παράνομα έργα και εγκλήματα που είχε διαπράξει σε βάρος του λαού. Έτσι, ο Ηρώδης διέταξε να συλληφθεί και να φυλακισθεί ο Ιωάννης, προσθέτοντας ένα ακόμη στυγνό έγκλημα κατά τη διάρκεια της βασιλείας του.

Ελένη Δραμπάλα 

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ἡ πρῴην οὐ τίκτουσα, στεῖρα εὐφράνθητι. Ἰδοὺ γὰρ συνέλαβες, Ἡλίου λύχνον σαφῶς, φωτίζειν τὸν μέλλοντα, πᾶσαν τὴν οἰκουμένην, ἀβλεψίᾳ νοσοῦσαν. Χόρευε Ζαχαρία, ἐκβοῶν παρρησίᾳ· Προφήτης τοῦ Ὑψίστου, ἐστὶν ὁ μέλλων τίκτεσθαι.

Κοντάκιον. Ἦχος α’. Χορὸς Ἀγγελικός.
Εὐφραίνεται λαμπρῶς, Ζαχαρίας ὁ μέγας, καὶ ἡ πανευκλεής, Ἐλισάβετ ἡ σύζυξ, ἀξίως συλλαμβάνουσα, Ἰωάννην τὸν Πρόδρομον, ὃν Ἀρχάγγελος, εὐηγγελίσατο χαίρων, καὶ οἱ ἄνθρωποι, ἀξιοχρέως τιμῶμεν, ὡς μύστην τῆς χάριτος.

Μεγαλυνάριον.
Στεῖρα καὶ πρεσβῦτις θείᾳ βουλῇ, καρπὸν συλλαμβάνει, τὸν ὑπέρτερον Προφητῶν, τὸν τὴν ἀκαρπίαν, ψυχῶν μέλλοντα τέμνειν, ἀξίνῃ μετανοίας· ὃν μεγαλύνομεν.