Σε λίγες ώρες ξημερώνει η μέρα του εορτασμού της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού και επειδή υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις αφορώσες στο απολυτίκιο και στο κοντάκιο, που θα μπορούσαμε να γράψουμε δεκάδες σελίδων για την ερμηνεία των όρων "βασιλείς", "βάρβαροι" κ.λπ., θεώρησα λίαν αναγκαίο, προκειμένου να δοθεί μία σύντομη απάντηση στα ερωτηματικά, να αναδημοσιεύσω την ερμηνεία που δίνει στο επίμαχο θέμα ο πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου.
Απολυτίκιο.
Σῶσον, Κύριε, τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου, νίκας τοῖς βασιλεῦσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος, καὶ τὸ σὸν φυλάττων διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα
Κοντάκιο.
Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ ἑκουσίως, τῇ ἐπωνύμῳ σου καινῇ πολιτείᾳ, τοὺς οἰκτιρμούς σου δώρησαι, Χριστὲ ὁ Θεός. Εὔφρανον ἐν τῇ δυνάμει σου, τοὺς πιστοὺς βασιλεῖς ἡμῶν, νίκας χορηγῶν αὐτοῖς, κατὰ τῶν πολεμίων· τὴν συμμαχίαν ἔχοιεν τὴν σήν, ὅπλον εἰρήνης, ἀήττητον τρόπαιον.
Τα παραπάνω τροπάρια της Υψώσεως του Σταυρού (Απολυτίκιο και Κοντάκιο) είναι δημιουργήματα μιας άλλης εποχής. Τότε που ο πρώτος πολίτης του κράτους, ο άρχοντας,ο Κυβερνήτης, είχε τον τίτλο «βασιλεύς». Επίσης την ίδια εποχή, όπως μας λέει η ιστορία, ο χριστιανικός λαός του Βυζαντίου είχε να αντιπαλέψει με λαούς που επιβουλεύονταν την χριστιανική πίστη. Από την άποψη αυτή αν εξετάσουμε το θέμα, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι δικαιολογημένα χρησιμοποιούνται αυτοί οι όροι .
Όμως οι όροι «βάρβαροι» και «βασιλείς» σκανδαλίζουν πολλούς πιστούς, επειδή ο θεσμός της βασιλείας έχει εκλείψει σχεδόν στις σύγχρονες δημοκρατικές πολιτείες και βάρβαροι λαοί αντικειμενικά δεν υπάρχουν.
Έτσι έγινε προσπάθεια αντικατάστασης των λέξεων «τοις βασιλεύσι» και «κατά βαρβάρων» με τις αντίστοιχες «τοις ευσεβέσι» και «κατ΄εναντίων».
Όμως η αυθαίρετη αυτή αντικατάσταση δημιουργεί την ανάγκη να αντικατασταθούν και παρόμοιες λέξεις και σε άλλα τροπάρια της εκκλησιαστικής υμνογραφίας, όπως π.χ .στα πολυσυνηθισμένα κοντάκια της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού ("… εὔφρανον ἐν τῇ δυνάμει σου τούς πιστούς βασιλεῖς ἡμῶν, νίκας χορηγών αὐτοῖς κατά τῶν πολεμίων") και της Υπαπαντής ("... καί κραταίωσον βασιλεῖς οὕς ἠγάπησας") καθώς και από ευχές της Θείας Λειτουργίας ("…Ἔτι προσφέρομέν σοι τήν λογικήν ταύτην λατρείαν ὑπέρ τῆς οἰκουμένης, ὑπέρ τῆς ἁγίας σου Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, ὑπέρ τῶν ἐν ἁγνείᾳ καί σεμνῇ πολιτείᾳ διαγόντων, ὑπέρ τῶν πιστωτάτων καί φιλοχρίστων ἡμῶν Βασιλέων, παντός τοῦ παλατίου καί τοῦ στρατοπέδου αὐτῶν. Δός αὐτοῖς, Κύριε, εἰρηνικόν τό Βασίλειον, ἵνα καί ἡμεῖς, ἐν τῇ γαλήνῃ αὐτῶν, ἤρεμον και ἡσύχιον βίον διάγωμεν, ἐν πάσῃ εὐσεβείᾳ καί σεμνότητι")
Αλλά, "βασιλείς", με την ευρύτερη σημασία της λέξεως, είναι όλοι όσοι έχουν εξουσία στα χέρια τους και ασκούν διοίκηση και διακυβέρνηση μικρής ή μεγάλης ομάδας ανθρώπων. Βασιλέας ακόμη, μπορούμε να πούμε ότι είναι ο κάθε άνθρωπος, που έχει να αντιπαλέψει προς τις συνεχείς επιβουλές και επιθέσεις του διαβόλου, ο οποίος είναι ο κατεξοχήν αντίπαλος και ο ασίγαστος «πολεμήτωρ» του κάθε πιστού, ο πιο άγριος, αλλαζονικός και βάρβαρος εχθρός του. Τέλος, σημειώνουμε ότι ο βασιλικός χαρακτήρας του ανθρώπου, ως κυρίαρχου στη φύση δημιουργήματος του Θεού, μαρτυρείται από την ίδια την Αγία Γραφή.
Στην Π.Δ., π.χ ο Θεός ευλογώντας τους πρωτοπλάστους λέγει χαρακτηριστικά:
"Αὐξάνεσθε καί πληθύνεσθε καί πληρώσατε τήν γῆν καί κατακυριεύσατε αὐτῆς καί ἄρχετε τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης καί τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ καί πάντων τῶν κτηνῶν καί πάσης τῆς γῆς καί πάντων τῶν ἑρπετῶν τῶν ἑρπόντων ἐπί τῆς γῆς" (Γεν. 1,28).
Στην Καινή Διαθήκη, εξάλλου, ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στην Αποκάλυψη, γράφει τα εξής για την βασιλική ιδιότητα του ανθρώπου την οποία απέκτησε μετά την πτώση του με την «επιφάνεια της Χάριτος του Θεού»:
«Καί ἐποίησεν ἡμᾶς βασιλείαν …» (α,6) «καί ἐποίησας αὐτούς … βασιλεῖς … καί βασιλεύσουσι ἐπί τῆς γῆς» (ε,10).
«Κύριος ὁ Θεός φωτιεῖ αὐτούς καί βασιλεύσουσιν εἰς τούς αἰῶνας τῶν αιώνων» (κβ,5).
πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου
ΠΗΓΗ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΘΗΣΑΥΡΙΣΜΑΤΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
αβαγνον