Δευτέρα 8 Σεπτεμβρίου 2014

Τί συμβολίζουν οι ΚΑΡΥΑΤΙΔΕΣ

Τι γνωρίζουμε για τις Καρυάτιδες
Το εντυπωσιακό ταφικό μνημείο στον λόφο Καστά της Αμφίπολης «ξετυλίγει» μέρα με τη μέρα τα μυστικά του. Μόλις χτες έγινε γνωστό, από ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, η ανακάλυψη δύο ακόμα μοναδικών ευρημάτων: Δύο εξαιρετικής τέχνης Καρυάτιδες από θασίτικο μάρμαρο, οι οποίες συμφυείς με πεσσούς στήριζαν το μαρμάρινο επιστύλιο μπροστά από τον δεύτερο διαφραγματικό τοίχο.
Οι πέντε από τις έξι Καρυάτιδες κοσμούν το Μουσείο Ακρόπολης
Οι πέντε από τις έξι Καρυάτιδες κοσμούν το Μουσείο Ακρόπολης
Οι δύο Κόρες, από τις οποίες μόνο η μία σώζει σχεδόν ακέραιο το πρόσωπό της, φέρουν πλούσιους βοστρύχους που καλύπτουν τους ώμους τους, ενώτια και χειριδωτό (με μανίκια) χιτώνα, ενώ υπάρχουν ίχνη κόκκινου και μπλε χρώματος. Μια ακόμα ενδιαφέρουσα παράμετρος είναι τα δυο χέρια τους, το δεξί της μίας και το αριστερό της άλλης, τα οποία, αν και δεν σώζουν το μεγαλύτερο μέρος τους, έχουν φανερή κατεύθυνση: «Ήταν προτεταμμένα, ώστε με την κίνηση τους να αποτρέπουν συμβολικά εκείνους οι οποίοι θα επιχειρούσαν την είσοδο στον τάφο και ήταν ένθετα. Ακολουθείται, δηλαδή, η ίδια τεχνική, όπως στις κεφαλές και στα φτερά των Σφιγγών» πληροφορεί το ΥΠΠΟΑ. Τα τμήματα παλάμης και τα μικρότερα θραύσματα από τα δάκτυλά τους που βρέθηκαν ανάμεσα στα αμμώδη χώματα, αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο να εντοπιστούν κι άλλα μέρη τους.

Τι γνωρίζουμε όμως για τον τύπο αυτό των γλυπτών, με διασημότερους εκπροσώπους τις έξι Κόρες που στήριζαν την οροφή της νότιας πρόστασης του Ερεχθείου και οι οποίες σήμερα βρίσκονται οι πέντε «ξαναγεννημένες» με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας στο Μουσείο της Ακρόπολης και η έκτη, που αφαίρεσε βίαια ο Έλγιν το 1801, στο Βρετανικό Μουσείο; Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, οι Καρυάτιδες ταυτίζονται με τις νεαρές κοπέλες από τις Καρυές της Λακωνίας, που χόρευαν με καλάθια στο κεφάλι σε τελετουργίες προς τιμήν της Καρυάτιδος Αρτέμιδος. Οι γυναικείες μορφές τους χρησιμοποιήθηκαν στην αρχαία αρχιτεκτονική -κυρίως στον ιωνικό ρυθμό- αντί για κίονες, ενώ το «ανδρικό» τους αντίστοιχο είχε τη μορφή του 'Ατλαντα.

Όπως αναφέρουν οι πληροφορίες, οι Καρυάτιδες του Ερεχθείου αντικατοπτρίζουν τη γλυπτική του «πλούσιου ρυθμού» του τελευταίου τέταρτου του 4ου αι. π. Χ., στο δε βιβλίο των Εκδόσεων Καπόν «Η Ακρόπολη μέσα από το Μουσείο της», ο καθηγητής Πάνος Βαλαβάνης σημειώνει «ότι ο αρχιτεκτονικός ρόλος των κορών υπηρετείται από τη στάση τους (αξονικός σκελετός), τα βαριά τους ενδύματα (κατακόρυφες εξωτερικές πτυχές του πέπλου σαν ραβδώσεις κιόνων), την περίπλοκη και ογκώδη κόμμωσή τους (για την ενίσχυση του αδύναμου για στήριξη αυχένα), και ένα είδος καλαθιού στο κεφάλι που λειτουργεί ως κιονόκρανο». Ο ίδιος, δε, πληροφορεί ότι τα έξι αγάλματα αποτελούσαν έργα διαφορετικών γλυπτών που αντέγραψαν κάποιο πρότυπο, πιθανόν έργο μαθητών του Φειδία ή ακόμη και του Καλλίμαχου, ενώ δεν αποκλείει κάθε μία Κόρη να έφερε διαφορετικά χρώματα στην ενδυμασία της. Από τις πιο πειστικές ερμηνείες για τον συμβολικό τους χαρακτήρα, είναι ότι πρόκειται για χοηφόρους, που απέδιδαν τιμές στον αρχαίο βασιλιά της πόλης Κέκροπα, ο τάφος του οποίου βρισκόταν ακριβώς κάτω από τη νότια πρόσταση του Ερεχθείου.

Οι «Μαγεμένες» της Θεσσαλονίκης εκτίθενται στο Μουσείο του Λούβρου

Πρόδρομες μορφές των Καρυάτιδων του Ερεχθείου θεωρούνται οι Κόρες που στόλιζαν τον Θησαυρό των Σιφνίων, ο οποίος χρονολογείται λίγο πριν το 525 π. Χ. και είναι ένα από τα εντυπωσιακότερα μνημεία στο ιερό των Δελφών. Αντί για κίονες, δύο Κόρες στήριζαν τον θριγκό του κτηρίου (τα αγάλματα εκτίθενται στο Μουσείο των Δελφών), ενώ η μία διατηρεί μεγάλο μέρος του κορμού και το κεφάλι με τον κάλαθο διακοσμημένο με ανάγλυφη διονυσιακή σκηνή μαινάδων και σιληνών. Τα ενδύματά τους πρέπει να ήταν κι αυτά χρωματισμένα (με κόκκινο, μπλε, πράσινο, ώχρα και χρυσαφί χρώμα) για περισσότερο εντυπωσιασμό.

Δύο άλλες Καρυάτιδες, του 1ου αι. π. Χ. αυτή τη φορά, στόλιζαν και στήριζαν τα μικρά προπύλαια του Ιερού της Δήμητρας της Ελευσίνας. Τεράστιες σε μέγεθος, η μία αποτελεί κεντρικό έκθεμα του μουσείου της Ελευσίνας, ενώ η δεύτερη βρίσκεται στο Fitzwilliam Museum του Cabridge. Η «Κιστοφόρος Κόρη», όπως είναι γνωστή η Καρυάτιδα του ελληνικού μουσείου, φέρει στην κεφαλή της την κίστη, ένα κιβώτιο κυλινδρικού σχήματος που χρησίμευε για τη φύλαξη τροφών και το οποίο κρατούσαν στις μυστηριακές λατρείες, όπως αυτές των Ελευσινίων, οι κιστοφόροι. Η Καρυάτιδα που βρίσκεται στο μουσείο του Κέιμπριτζ, φέρει κι αυτή το ίδιο διακοσμητικό μοτίβο με την ξενιτεμένη αδελφή της, ενώ η ιστορία της έχει αρκετά κοινά με την Καρυάτιδα που άρπαξε ο Έλγιν: Έγινε περίπου την ίδια περίοδο με τη λεηλασία στην Ακρόπολη από τον περιηγητή Έντουαρντ Κλαρκ, διδάκτωρ του Kέιμπριτζ, ειδικό στην ορυκτολογία, ο οποίος πέτυχε τη μεταφορά από την Ελευσίνα της κολοσσιαίας μαρμάρινης Kαρυάτιδας-Kιστοφόρου στην Αγγλία. Μια ιστορία που «πρωταγωνιστεί» στο αρχαιολογικό ντοκιμαντέρ της Ελένης Στούπου-Κατσαμούρη «Το παράξενο πεπρωμένο της αρπαγείσας κόρης», το οποίο κέρδισε το βραβείο μικρού μήκους στο Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαιολογικών Ταινιών της Αμιένης το 2010.

Τέλος, οι «Μαγεμένες» της Θεσσαλονίκης, οι ανάγλυφες παραστάσεις που κοσμούσαν κάποτε τις δυο πλευρές των πεσσών μιας κορινθιακής κιονοστοιχίας, έχει επικρατήσει να ονομάζονται ως οι «Καρυάτιδες» της πόλης. Νεότερες από τις προηγούμενες (είναι ρωμαϊκές, των τελών του 2ου αι. μ. Χ.), αλλά με παρόμοια ιστορία υφαρπαγής να τις συνοδεύουν, οι «Μαγεμένες» εκτίθενται σήμερα στο μουσείο του Λούβρου. Οι οκτώ ανάγλυφες μορφές έφεραν μυθολογικές μορφές που σχετίζονταν με τη λατρεία του Διονύσου, όπως του ίδιου του θεού, της Αριάδνης, του Γανυμήδη, της Αύρας και του Διόσκουρου. Αργότερα οι Χριστιανοί τις ονόμασαν «Είδωλα», ενώ οι Ισπανοεβραίοι της πόλης «Las Incantadas», δηλαδή οι Μαγεμένες. Βρίσκονταν κοντά στην Αρχαία Αγορά, δίπλα από τα Λουτρά Παράδεισος. Το 1864 αφαιρέθηκαν και μεταφέρθηκαν στη Γαλλία, με την άδεια των οθωμανικών αρχών, από τον Γάλλο παλαιογράφο Εμανουέλ Μίλερ. Η ιστορία τους έγινε ακόμα ένα αρχαιολογικό ντοκιμαντέρ, με τίτλο «Οι Μαγεμένες» (2010), μια παραγωγή του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Μακεδονικών και Θρακικών Σπουδών.

ΠΗΓΗ: http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=64060789

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

αβαγνον