Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφίπολης τρία κομμάτια επιστυλίου από τον τύμβο Καστά
 |
| Οι Κόρες του τάφου της Ευρυδίκης χορεύουν (όπως δείχνει η κίνηση των ποδιών αλλά και του σώματός τους) |
Τρία κομμάτια επιστυλίου, μήκους περίπου 80 εκ. με 1 μέτρο και ύψους 15 εκ., εντόπισε η αρχαιολογική σκαπάνη στον τύμβο Καστά, μετά τον δεύτερο διαφραγματικό τοίχο, πίσω από τις Καρυάτιδες, μέσα στο χώμα, κατά την αποχωμάτωση του θαλάμου.
Τα ανασκαφικά ευρήματα μεταφέρθηκαν, νωρίς το πρωί, για λόγους προστασίας στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αμφιπόλεως και φέρουν ίχνη μπλε και κόκκινου χρώματος.
Σύμφωνα με έγκυρες πηγές του υπουργείου Πολιτισμού, στον προθάλαμο υπάρχουν και άλλα επιστύλια που διασώζονται χωρίς φθορές.
Διαψεύδουν την είδηση περί ανεύρεσης δύο επιγραφών μέσα στον τάφο της Αμφίπολης το πρωί της 10ης Σεπτεμβρίου ανώτατα στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού. Η εν λόγω είδηση μεταδόθηκε νωρίτερα και σύμφωνα μ' αυτήν οι δύο επιγραφές μεταφέρθηκαν ήδη στο Μουσείο της Αμφίπολης προκειμένου να διαβαστούν.
Ο Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Κώστας Τασούλας ερωτηθείς για φήμες που ανεύθυνα κυκλοφορούν για ευρήματα στην ανασκαφή του λόφου Καστά στην Αμφίπολη, δήλωσε:
«Το ΥΠΠΟΑ και μόνον ενημερώνει τακτικά για την πορεία των ανασκαφικών εργασιών στο λόφο Καστά από την ΚΗ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων. Έγκαιρα και υπεύθυνα πληροφορούμε για κάθε εύρημα που βρίσκεται και για την κατάστασή του. Αντιλαμβάνεσθε συνεπώς ότι ενημερώνουμε για ό,τι βρίσκουμε. Δεν γίνεται να ενημερώνουμε και για ό,τι δεν βρίσκουμε !».
Επιστημονικό προσωπικό από το ΑΠΘ στις ανασκαφές της Αμφίπολης
Την πρόθεσή της να συνδράμει, με εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό, στις ανασκαφικές έρευνες που διεξάγονται στην περιοχή της Αμφίπολης, εκδήλωσε η πανεπιστημιακή κοινότητα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).
Η Κοσμητεία της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ, έπειτα από ειδική σύσκεψη που πραγματοποίησε για τα θέματα που συνδέουν την ανασκαφική έρευνα με τα γνωστικά αντικείμενα της Σχολής, απέστειλε ενημερωτική επιστολή προς την προϊσταμένη της ΚΗ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Αικατερίνη Περιστέρη, παραθέτοντας τις δυνατότητες που έχει η Σχολή να υποστηρίξει συνεργατικά το έργο που επιτελείται στην Αμφίπολη.
Στον κατάλογο των καθηγητών που προτείνονται περιλαμβάνονται επιστήμονες διεθνούς κύρους, αρκετοί από τους όποιους έχουν διεθνείς τιμητικές διακρίσεις για το έργο και την προσφορά τους. Ως παραδείγματα των τομέων, στους οποίους δύνανται να συνδράμουν, αναφέρονται "η περιγραφή του μικροκλίματος - μικροπεριβάλλοντος του τύμβου, συμπεριλαμβανομένης της καταγραφής της πανίδας και της χλωρίδας, που αποτελεί αντικείμενο που εμπίπτει στα επιστημονικά πεδία της Σχολής, όπως επίσης, η μελέτη μερικών ευρημάτων εντός του τύμβου θα μπορούσε να δώσει πολύ σημαντικά συμπεράσματα τόσο για την Αρχαιολογία όσο και για πολλές άλλες επιστήμες".
Συγκεκριμένα, οι κλάδοι της Σχολής που προτείνονται για την ανάπτυξη συνεργασιών είναι αυτοί των Ταξινόμων Χλωρίδας, Ταξινόμων Πανίδας, Τεχνικών Μοριακών Αναλύσεων (ταυτοποίηση οργανικού υλικού προερχόμενου από οποιοδήποτε σημείο του τύμβου), Παλαιοντολογίας, Γεωφυσικής διασκόπησης, Νεοτεκτονικής, στρωματογραφίας και παλαιογεωγραφίας, Προέλευσης αρχαίων τεχνέργων και αντικειμένων, Τεχνικής Γεωλογίας (π.χ. ευστάθειες και αντιστηρίξεις) και Μικροκλίματος.
Στους «Τάιμς»
Στα αρχαιολογικά ευρήματα στην Αμφίπολη αναφέρεται δημοσίευμα στη «Νιου Γιορκ Τάιμς», υπογραμμίζοντας την ανακάλυψη των δύο Καρυατίδων, «οι οποίες θεωρείται ότι προστάτευαν τους θησαυρούς του τάφου, που χρονολογείται κατά τον 4ο αιώνα π.Χ.» και ότι αρχαιολόγοι «τον χαρακτηρίζουν ως τον μεγαλύτερο αρχαίο τάφο που ανακαλύφθηκε στην Ελλάδα».
Όπως επισημαίνεται, «τα ευρήματα που υποδηλώνουν ότι πρόκειται για τον τάφο ενός εξέχοντος προσώπου της αρχαίας Μακεδονίας την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, έχουν οδηγήσει σε διάφορες εικασίες για την ταυτότητα του νεκρού».
Οργασμός για τις ετοιμασίες της αναπαράστασης
Οργασμός υπήρχε χτες όχι μόνο στον ανασκαφικό χώρο του ταφικού μνημείου στην Αμφίπολη, αλλά και στο αρχαιολογικό μουσείο που βρίσκεται σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων. Στο τελευταίο βρέθηκε και η Κατερίνα Περιστέρη και οι συνεργάτες της, βάζοντας τις «τελευταίες πινελιές» στην πρώτη αξονομετρική σχεδιαστική αναπαράσταση του ταφικού μνημείου.
O αρχιτέκτονας της Α' ΕΠΚΑ και δεξί χέρι της Κατερίνας Περιστέρη από το 2011, Μιχάλης Λεφαντζής βρέθηκε από προχτές στην Αμφίπολη ετοιμάζοντας την εντυπωσιακή σχεδιαστική αναπαράσταση. Ο ίδιος μαζί με την κ. Περιστέρη παρουσίασαν τον Μάρτιο του 2013 στην 26η Επιστημονική Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Εργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, για πρώτη φορά την αναπαράσταση του Τύμβου Καστά με τον λέοντα της Αμφίπολης στην κορυφή.
Μενδώνη: Όποιος ή όποιοι φιλοξενούνται στον τάφο της Αμφίπολης πρέπει να ήταν κοσμοπολίτες
"Ένα μνημείο με εξέχοντα χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε διάφορες εποχές και πολιτισμούς", όπως λέει στην Καθημερινή η γ.γ. του υπουργείου Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη. Στη δημοσιογραφική προσπάθεια να σκιαγραφηθεί το πρόσωπο του «ενοίκου» του τύμβου απαντά πως "πρόκειται για ένα κοσμοπολίτικο μνημείο. Όποιος ή όποιοι φιλοξενούνται σ’ αυτό -κάτι που θα δείξει η ανασκαφή-, είναι φανερό πως πρέπει να ήταν και οι ίδιοι κοσμοπολίτες".
Ολόσωμες οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης
Οι Καρυάτιδες του τάφου της Αμφίπολης είναι ολόσωμες και ανάμεσά τους υπάρχει θυραίο άνοιγμα.
Τα δύο νέα αυτά στοιχεία αποκαλύπτονται από την πρώτη αξονομετρική σχεδιαστική αναπαράσταση του ταφικού μνημείου που εκπόνησε ο αρχιτέκτων της ανασκαφής Μιχάλης Λεφαντζής. Το σχέδιο, που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα, αποδίδει στη θέση τους όλα τα στοιχεία που έχουν ώς τώρα αποκαλυφθεί.
Έχουμε, λοιπόν, ένα υπόγειο ταφικό μνημείο στο οποίο μπαίνει κανείς κατεβαίνοντας μια σκάλα. Δεν έχει θυρόφυλλα στην πρόσοψη με τις Σφίγγες, αλλά ούτε στον επόμενο τοίχο με τις Καρυάτιδες, τις οποίες περνά κανείς για να μπει στους νεκρικούς θαλάμους. Στους βασιλικούς μακεδονικούς τάφους της Βεργίνας υπήρχαν δύο πόρτες μαρμάρινες στους αντίστοιχους χώρους. Ωστόσο, δεν είναι ένας και δύο οι μακεδονικοί τάφοι που ήταν ακριβώς όπως αυτοί, μας επισημαίνει το παλαιό στέλεχος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ο κ. Ιορδάνης Δημακόπουλος. Δεν τον εκπλήσσει επίσης η ύπαρξη των δύο σφραγιστικών τοίχων στην πρόσοψη του ταφικού μνημείου και στον εσωτερικό διαφραγματικό τοίχο. Ιδίως όταν δεν υπήρχαν θυρόφυλλα, έκλειναν τον τάφο με σφραγιστικούς τοίχους από πωρόλιθο και χωρίς συνδετικό κονίαμα ανάμεσά τους.
Τα «πρωτοφανή» σ' αυτό τον τάφο σε σχέση με τους υπόλοιπους μακεδονικούς είναι ο γλυπτός διάκοσμος και ο κτιστός υπερμεγέθης περίβολος. Κατά τα άλλα, είναι ένα τυπικό δείγμα μακεδονικού τάφου, σύμφωνα με τον κ. Δημακόπουλο. Η προσπέλασή του είναι μετωπική, ασχέτως αν έχει σκαλιά, αν προηγείται κτιστός δρόμος ή απλώς ένας διάδρομος με χώμα.
Η πρακτική για την οικοδόμησή τους ήταν η εξής: Άνοιγαν ένα σκάμμα πολύ μεγαλύτερων διαστάσεων από το κτήριο που θα κατασκεύαζαν με ένα πλάτωμα μπροστά. Έχτιζαν το μνημείο με θολωτή σκεπή, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις με ψευδοροφή εσωτερικά (φανταστείτε μαρμάρινες πλάκες επιζωγραφισμένες πλάτους 1 μ. και μήκους 4,20 μ. να ακουμπούν σε λίθινα περβάζια, αφήνοντας ενδιάμεσα κάποια κενά) και μετά το σκέπαζαν με χώμα, δημιουργώντας έναν τύμβο που φύτευαν, αφήνοντας μόνο ένα κομμάτι κενό για να φαίνεται πού είναι η είσοδος του τάφου σε περίπτωση που χρειαζόταν να ξανανοίξει για να ταφεί κάποιος άλλος της ίδιας οικογένειας ή κάστας.
Ο αρχιτέκτων της ανασκαφής κ. Λεφαντζής αποδίδει τις Καρυάτιδες με τα χέρια σε έκταση, ενώ οι περισσότεροι αρχαιολόγοι θεωρούν πως οι Κόρες έπρεπε ως δομικό συστατικό του μνημείου να σηκώνουν το υπερκείμενο επιστύλιο. Κι επειδή γίνονται συγκρίσεις από διαφόρους των γλυπτών αυτών με τις «χορεύτριες» από το θρόνο της Βασίλισσας Ευρυδίκης στις Αιγές, η ανασκαφέας του τάφου αυτού, Αγγελική Κοτταρίδη, διευκρινίζει πως είναι διαφορετικές στιλιστικά και επιτελούν άλλο ρόλο. Οι Κόρες του τάφου της Ευρυδίκης «είναι μυημένες (ορφικά-βακχικά μυστήρια) και χορεύουν (όπως δείχνει η κίνηση των ποδιών αλλά και του σώματός τους)». Επίσης είναι ολόγλυφες (ανέξαρτητα αγαλματίδια), παριστάνονται με ρούχα και χτένισμα της εποχής τους και βρίσκονται σε έντονη κίνηση. Αντίθετα, οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης είναι ημίγλυφες, προσαρτημένες επάνω στους πεσσούς και είναι προφανώς αρχαϊστικές (μιμούνται δηλαδή αρχαϊκές κόρες), με ό,τι αυτό σημαίνει... Τις Καρυάτιδες της Αμφίπολης τις συγκρίνει ως προς τη λειτουργία τους με αυτές του τάφου του Δρομιχαίτη στο Sveshtari της Βουλγαρίας. «Βέβαια εκείνες είναι πιο επαρχιώτικες και όχι αρχαϊστικές, αλλά στέκονται με τον ίδιο τρόπο και έχουν τον ίδιο ρόλο... και επίσης τα ανασηκωμένα χέρια τους κάνουν το ίδιο με αυτό που έκαναν και τα ελλείποντα (δεξί και αριστερό αντίστοιχα) χέρια των Καρυατίδων της Αμφίπολης, δηλαδή κρατούσαν, όπως δείχνει ο ελαφρά ανασηκωμένος ώμος, το επιστύλιο και δεν απλώνονταν "για να αποτρέψουν την είσοδο"»... Τέλος, η κ. Κοτταρίδη σημειώνει: «Περιμένετε να δούμε ολόκληρο το μνημείο και κυρίως περιμένετε να έχουμε όλα τα στοιχεία για τη χρονολόγησή του και μετά αναζητούμε παραπάνω συσχετίσεις και συνάφειες...».
Η ανασκαφική διαδικασία συνεχίζεται με την αφαίρεση των αμμωδών χωμάτων οριζόντια και σε όλη την έκταση του χώρου, ανάμεσα στο διαφραγματικό τοίχο με τις Καρυάτιδες και τον τρίτο τοίχο, ώστε να επιτυγχάνεται η εξισορρόπηση των πιέσεων και να διασφαλίζεται σταθερά η στατική επάρκεια του μνημείου, σύμφωνα με τις αποφάσεις της διεπιστημονικής τεχνικής ομάδας.
Καθηγητής Π. Βαλαβάνης: «Θα βρεθούν και άλλα γλυπτά στην Αμφίπολη»
«Πρόκειται για μνημείο μοναδικό, από όποια πλευρά και αν το κοιτάξεις, στο οποίο εμφανίζεται ένα σύνθετο πρόγραμμα γλυπτικού διακόσμου», σημειώνει στον «Ε.Τ.» ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πάνος Βαλαβάνης. Ο ίδιος εικάζει πως «γλυπτά θα εντοπιστούν και στην κύρια, τρίτη, είσοδο του τάφου».
Είναι η πρώτη φορά, που εντοπίζονται Καρυάτιδες σε μακεδονικό τάφο. Το στοιχείο αυτό αποτελεί μοναδικότητα -που δεν είναι η μόνη- για το ταφικό μνημείο που ανασκάπτεται στο λόφο Καστά της Αμφίπολης. «Πρόκειται για μνημείο μοναδικό ως προς το μέγεθός του, τη μορφή του, το γλυπτό του διάκοσμο. Οι μακεδονικοί τάφοι είναι γνωστοί για τον τοιχογραφικό τους διάκοσμο. Αυτός είναι ο πρώτος που έχει τόσο ευρύ γλυπτικό διάκοσμο», επισημαίνει ο κ. Βαλαβάνης.
Κάθε γλυπτική σύνθεση που έχει αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα ενέχει τους δικούς της συμβολισμούς: «Φαίνεται ότι έχουμε ένα σύνθετο πρόγραμμα γλυπτικού διακόσμου σε όλο το ταφικό οικοδόμημα. Από το λιοντάρι στην κορυφή του λόφου που ήταν το επιτύμβιο μνημείο, το σήμα που έδειχνε από μακριά ότι εκεί είναι θαμμένος ένας σπουδαίος νεκρός, μέχρι τις Σφίγγες στην είσοδο του τάφου, που συμβολίζουν την αποτροπή της σύλησης, και τις Καρυάτιδες, στη δεύτερη είσοδο, οι οποίες «συγκρατούν» το μνημείο και αποτρέπουν την κατάρρευσή του είτε από σεισμό είτε από ανθρώπινη ενέργεια».
Ο κ. Βαλαβάνης δεν συμφωνεί με την ερμηνεία ότι οι δύο Καρυάτιδες είχαν τα χέρια τους προτεταμένα η μία προς την άλλη ώστε να αποτρέψουν τη σύληση του μνημείου. «Πιστεύω ότι είχαν τα χέρια τους τεντωμένα αλλά σε γωνία 90ο προς τα πάνω στηρίζοντας το επιστήλιο του τάφου. Δεν ήτανε δηλαδή αποτρεπτικές. Αυτόν το συμβολισμό τον έχουνε οι Σφίγγες. Οι Καρυάτιδες συμβολίζουν τη στήριξη του ταφικού συγκροτήματος».
Ποιος πλήρωσε, άραγε, για να χτιστεί αυτό το πανάκριβο ταφικό οικοδόμημα; Η ποιότητα των ευρημάτων δείχνει πως ο «ένοικος» του τάφου δεν ήταν μόνο επιφανής, διέθετε και τεράστια περιουσία. «Σαφώς ο τάφος μάς δείχνει κάτι ιδιαίτερο ως προς την ταυτότητα του νεκρού», λέει ο κ. Βαλαβανης. Προσθέτει, ωστόσο, ότι η ταύτισή του θα είναι δύσκολη καθώς στους μακεδονικούς τάφους -πλην μίας περίπτωσης στο ταφικό μνημείο του Λύσωνος και του Καλλικλέους- δεν έχουν εντοπιστεί επιγραφές.
Οι Καρυάτιδες αποκαλύφθηκαν μετά τις ολόγλυφες Σφίγγες (επίσης μοναδικές για μακεδονικό ταφικό μνημείο) στη δεύτερη είσοδο του μνημείου. Όσο οι αρχαιολόγοι πλησιάζουν εγγύτερα προς το μεγάλο «μυστικό» οι προσδοκίες τους μεγαλώνουν. «Εγώ πιστεύω ότι θα εντοπιστούν γλυπτά και στην τρίτη, κύρια, είσοδο του τάφου. Διότι εδώ βλέπουμε ότι υπάρχει μία ολόκληρη σύνθεση. Δεν μπορεί στην κύρια είσοδο να μην υπάρχουν γλυπτά. Αλλά αυτό αποτελεί προς το παρόν εικασία», τονίζει ο κ. Βαλαβάνης που δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να εντοπιστούν και τοιχογραφίες στο μνημείο.
Αυτήν τη στιγμή η ανασκαφή έχει προχωρήσει στο δεύτερο χώρο του τάφου και απομένει να ερευνηθεί ο τρίτος που ίσως να αποτελεί την κύρια ταφική αίθουσα, χωρίς όμως τίποτα να αποκλείεται. Σήμερα η ανασκαφέας Κατερίνα Περιστέρη και η ομάδα της αφαιρούν τα χώματα και την άμμο που βρίσκονται ανάμεσα στο δεύτερο τοίχο των Καρυάτιδων και τον τρίτο και συγχρόνως υποστυλώνουν το μνημείο, χωρίς να αποκλείονται νέα ευρήματα όσο «κατεβαίνει» η στάθμη του χώματος.
Ο δεύτερος σφραγιστικός τοίχος ο οποίος εντοπίστηκε μπροστά από τις Καρυάτιδες και κρύβει τη δεύτερη είσοδο του μνημείου δεν πρόκειται προς το παρόν να καθαιρεθεί καθώς ενισχύει τη στατικότητα του μνημείου.
Μιλώντας για τις Καρυάτιδες, ο κ. Βαλαβάνης αποκαλύπτει το διπλό συμβολικό ρόλο τους: «Ο πρώτος είναι η ανθρωπομορφική απόδοση του κίονος και ο δεύτερος είναι ο ταφικός χαρακτήρας που αποκτούν οι Καρυάτιδες του Ερεχθείου. Γιατί το Ερέχθειο χτίστηκε επάνω στους προϊστορικούς τάφους των βασιλιάδων που έγιναν μετά μυθικοί ήρωες της Αθήνας. Οι Καρυάτιδες είναι η ζωοποιός έκφραση αυτών των σπουδαίων νεκρών».
Σύμφωνα με το γνωστό καθηγητή, οι ίδιοι συμβολισμοί απαντώνται και στις Καρυάτιδες της Αμφίπολης. Η αποκάλυψή τους έχει κάνει ήδη το γύρο του κόσμου με εκτεταμένα δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου, από την Αυστραλία μέχρι την Αμερική.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
αβαγνον