ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ (Παραβολές των δέκα παρθένων και των ταλάντων)

Ακολουθία του Νυμφίου

Tόν νυμφῶνα Σου βλέπω, Σωτήρ μου, κεκοσμημένον 

καί ἔνδυμα οὐκ ἔχω, ἵνα εἰσέλθω ἐν αὐτῷ˙ 

λάμπρυνόν μου τήν στολήν τῆς ψυχῆς, 

Φωτοδότα, καί σῶσον με.

Τρίτη μεγίστη Παρθένους δέκα φέρει,

Νίκην φερούσας ἀδεκάστου Δεσπότου.

Γράφει η Ελένη Δραμπάλα

Σήμερα, Μεγάλη Τρίτη, σύμφωνα με το Μηνολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, τελείται ακολουθία εις ανάμνησιν της δριμύτατης επίκρισης και καταγγελίας του Ιησού κατά των θρησκευτικών αρχηγών του Ισραήλ, (Βλ. Μεγάλο Συνέδριο ΕΔΩ) των γραμματέων και Φαρισαίων, καθώς επίσης και οι παραβολές των δέκα Παρθένων και ταλάντων, ενώ το βράδυ ψάλλεται ο όρθρος της Μεγάλης Τετάρτης και το τροπάριο της Κασσιανής, εις ανάμνησιν της αμαρτωλής γυναίκας, η οποία ζήτησε άφεση του χρέους των αμαρτιών της, ευγνωμονούσα τον Ιησού διότι τον αγάπησε ως Σωτήρα της («οὗ χάριν λέγω σοι, ἀφέωνται αἱ ἁμαρτίαι αὐτῆς αἱ πολλαί, ὅτι ἠγάπησε πολύ» Λουκ. ζ΄47). 

Η παραβολή των δέκα Παρθένων, ομιλεί για τις δέκα παρθένες που αναμένουν την άφιξη του Νυμφίου, λόγω του ότι έτσι συνηθιζόταν εκείνη την εποχή. Όμως, ο Νυμφίος καθυστέρησε και είχε ήδη νυχτώσει, αλλά οι κόρες τον ανέμεναν με αναμμένες λαμπάδες για να τον υποδεχθούν. Οι λαμπάδες εκείνες ήταν λυχνάρια που άναβαν μόνο με λάδι και αν τελείωνε το λάδι τότε οι λαμπάδες έσβηναν. Οι πέντε από τις κόρες ως συνετές και μυαλωμένες πήραν και λάδι για τις λαμπάδες τους, ενώ οι άλλες ως ανόητες και επιπόλαιες πήραν τις λαμπάδες χωρίς λάδι. Όσο περνούσαν οι ώρες και ο Νυμφίος αργούσε, εκείνες κουράστηκαν και αποκοιμήθηκαν. Κατά τα μεσάνυχτα ακούστηκε μία φωνή «ἰδού ὁ νυμφίος ἔρχεται» (Ματθ. κε΄6) και σηκώθηκαν όλες, οι πέντε άναψαν τα λυχνάρια τους, ενώ οι «μωρές» δεν είχαν λάδι. Όμως, ο Νυμφίος πλησιάζει και οι πέντε τον υποδέχονται και εισέρχονται μαζί του στον νυμφώνα, ενώ οι υπόλοιπες φθάνοντας ασθμαίνουσες βρίσκουν την πόρτα κλειστή και φώναζαν «κύριε, κύριε ἄνοιξον ἡμῖν», η δε απόκριση του Κυρίου ήταν «οὐκ εἶδα ὑμᾶς. γρηγορεῖτε οὖν οὐκ οἴδατε τήν ἡμέραν οὐδέ τήν ὥραν ἐν ᾗ ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἔρχεται» (Ματθ. κε΄ 12-13).

Σκοπός της παραβολής είναι να δηλωθεί το εσχατολογικό περιεχόμενό της και προσπαθεί να θυμίσει στους πιστούς ότι η Δευτέρα και ένδοξη Παρουσία του Κυρίου θα γίνει ξαφνικά, θα έλθει «ὡς κλέπτης ἐν νυκτί» (Α΄Θεσ. ε΄2) και για τον λόγο αυτό οι πιστοί πρέπει να είναι πάντοτε έτοιμοι για την υποδοχή Του, διαφορετικά δεν θα μπορούν να εισέλθουν στη Βασιλεία του Θεού. Άλλωστε, ο ίδιος ο Κύριος κατά τη δραματική νύκτα της συλλήψεως Του στον κήπο της Γεθσημανή τόνιζε στους μαθητές του «Γρηγορείτε και προσεύχεσθε» (Μάρκ. κδ΄38), αλλά και ο επίγειος βίος μας είναι καθοριστικός για τον επέκεινα της ζωής αυτής προορισμό μας. 

Οι παρθένες συμβολίζουν τις ψυχές των ανθρώπων και η προμήθεια λαδιού για το λυχνάρι είναι ο συνεχής αγώνας προκειμένου να κάνουμε έργα ευποιίας και να οδηγηθούμε στην πνευματική πρόοδο και τελείωση. Το λυχνάρι συμβολίζει την παρρησία μας ενώπιον του Θεού. Οι φρόνιμες παρθένες συμβολίζουν την αγαθή ψυχική προαίρεση αγωνιζόμενες αέναα για την απόκτηση αρετών προκειμένου να προκόψουν πνευματικά, ενώ οι μωρές ως αδιάφορες ψυχές, είναι εγκλωβισμένες στην υλιστική ευδαιμονία αδιαφορώντας για την πνευματική τελείωση και την εν τέλει σωτηρία τους. 

Εις ανάμνησιν του Θείου Πάθους, ως συνοδοιπόροι, ενώνουμε την ψυχή μας με τον Νυμφίο Χριστό, αφήνοντας στο περιθώριο τα εφήμερα και προχωρούμε προς τον δρόμο του Θείου Μαρτυρίου, την ατραπό των «φρονίμων», μέσω της δικής μας Σταύρωσης, που μας λυτρώνει και μας οδηγεί στην αιώνια ζωή. Άλλωστε ο Σταυρός είναι και δικός μας Σταυρός, ο Σταυρός της Ελευθερίας («τῇ ἐλευθερίᾳ ἡμᾶς ἠλευθέρωσεν»). 

Μία σε βάθος θεώρηση της παραβολής των ταλάντων παραπέμπει στην κατ’ εἰκόνα και καθ’ ὁμοίωσιν δημιουργία του ανθρώπου από τον Θεό, υπό την έννοια ότι δόθηκαν στον άνθρωπο τα δώρα της ελευθερίας, του αυτεξουσίου, της δημιουργικότητας, της συνειδητότητας, της ικανότητας να αγαπά και, κατά συνέπεια, να μετέχει της χαράς του Κυρίου. Πώς όμως; Αξιοποιώντας τα χαρίσματα που έλαβε από τον Θεό με τη δική του συνέργεια. Όλοι οι άνθρωποι έχουν λάβει τα χαρίσματα Του, ανεξάρτητα από καταγωγή και φυλή, καλούνται να μετάσχουν και να γίνουν κατά χάριν υιοί Θεού, χωρίς διακρίσεις, ενώ η περαιτέρω κατάσταση του ανθρώπου θα εξαρτηθεί από το πώς θα αξιοποιήσει τη χάρι αυτή, που στην πραγματικότητα ανήκει στον Θεό και μας την έδωσε προκειμένου να οδηγηθούμε στον τελικό σκοπό μέσω της πνευματικής αύξησης ώστε να ενταχθούμε στη Βασιλεία Του. Και ο δρόμος αυτός είναι μονόδρομος. 

Ἀπολυτίκιον

Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός, καὶ μακάριος ὁ δοῦλος, ὃν εὑρήσει γρηγοροῦντα, ἀνάξιος δὲ πάλιν, ὃν εὑρήσει ῥαθυμοῦντα. Βλέπε οὖν ψυχή μου, μὴ τῷ ὕπνῳ κατενεχθής, ἵνα μῄ τῷ θανάτῳ παραδοθῇς, καὶ τῆς βασιλείας ἔξω κλεισθῇς, ἀλλὰ ἀνάνηψον κράζουσα· Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος εἶ ὁ Θεός, διὰ τῆς Θεοτόκου ἐλέησον ἡμᾶς.

Κοντάκιον

Τὴν ὥραν ψυχή, τοῦ τέλους ἐννοήσασα, καὶ τὴν ἐκκοπήν, τῆς συκῆς δειλιάσασα, τὸ δοθέν σοι τάλαντον, φιλοπόνως ἔργασαι ταλαίπωρε, γρηγοροῦσα καὶ κράζουσα· Μὴ μείνωμεν ἔξω τοῦ νυμφῶνος Χριστοῦ.

Κάθισμα

Τὸν Νυμφίον ἀδελφοὶ ἀγαπήσωμεν, τὰς λαμπάδας ἑαυτῶν εὐτρεπίσωμεν, ἐν ἀρεταῖς ἐκλάμποντες καὶ πίστει ὀρθῇ, ἵνα ὡς αἱ φρόνιμοι, τοῦ Κυρίου παρθένοι, ἕτοιμοι εἰσέλθωμεν, σὺν αὐτῷ εἰς τοὺς γάμους· ὁ γὰρ Νυμφίος δῶρον ὡς Θεός, πᾶσι παρέχει τὸν ἄφθαρτον στέφανον.

Ἕτερον Κάθισμα

Βουλευτήριον Σωτήρ, παρανομίας κατὰ σοῦ, Ἱερεῖς καὶ Γραμματεῖς, φθόνῳ ἀθροίσαντες δεινῶς, εἰς προδοσίαν ἐκίνησαν τὸν Ἰούδαν· ὅθεν ἀναιδῶς, ἐξεπορεύετο, ἐλάλει κατὰ σοῦ, τοῖς παρανόμοις λαοῖς. Τί μοι φησὶ παρέχετε, κᾀγὼ ὑμῖν αὐτὸν παραδώσω εἰς χεῖρας ὑμῶν; Τῆς κατακρίσεως τούτου ῥῦσαι, Κύριε τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ἕτερον Κάθισμα

Ὁ Ἰούδας τῇ γνώμῃ φιλαργυρεῖ, κατὰ τοῦ Διδασκάλου ὁ δυσμενής, κινεῖται βουλεύεται, μελετᾷ τὴν παράδοσιν, τοῦ φωτὸς ἐκπίπτει, τὸ σκότος δεχόμενος, συμφωνεῖ τὴν πρᾶσιν, πωλεῖ τὸν ἀτίμητον· ὅθεν καὶ ἀγχόνην, ἀμοιβὴν ὧν περ ἔδρα, εὑρίσκει ὁ ἄθλιος, καὶ ἐπώδυνον θάνατον. Τῆς αὐτοῦ ἡμᾶς λύτρωσαι, μερίδος Χριστὲ ὁ Θεός, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρούμενος, τοῖς ἑορτάζουσι πόθω, τὸ ἄχραντον Πάθος σου.

Ὁ Οἶκος

Τὶ ῥαθυμεῖς ἀθλία ψυχή μου; τί φαντάζῃ ἀκαίρως μερίμνας ἀφελεῖς; τί ἀσχολεῖς πρὸς τὰ ῥέοντα; ἐσχάτη ὥρα ἐστὶν ἀπ΄ ἄρτι, καὶ χωρίζεσθαι μέλλομεν τῶν ἐνταῦθα, ἕως καιρὸν κεκτημένη, ἀνάνηψον κράζουσα· Ἡμάρτηκά σοι Σωτήρ μου, μὴ ἐκκόψῃς με, ὥσπερ τὴν ἄκαρπον συκῆν, ἀλλ' ὡς εὔσπλαγχνος Χριστέ, κατοικτείρησον, φόβῳ κραυγάζουσαν· Μὴ μείνωμεν ἔξω τοῦ νυμφῶνος Χριστοῦ.