Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

H προστασία των αρχαιοτήτων μετά την Ελληνική Επανάσταση

Την  ώρα που η Αφροδίτη της Μήλου φτάνει στο Παρίσι, στην Ελλάδα ξεσπούν οι πρώτες εξεγέρσεις του απελευθερωτικού αγώνα, που θα κρατήσει επτά χρόνια και θα ξεσηκώσει τη διεθνή κοινή γνώμη, καλά πληροφορημένη επάνω σε όλα τα γεγονότα απο τις φιλελληνικές Επιτροπές, στις οποίες βρίσκουμε τον Λόρδο Βύρωνα που πέθανε στο Μεσολόγγι το 1824, αλλά και συλητές μνημείων όπως ο Έλγιν και  ο Σατωβριάνδος. Φιλελεύθεροι, Χριστιανοί, νοσταλγοί της Ελλάδας υποστηρίζουν την Επανάσταση: οι ατίθασοι και γενναίοι πολεμιστές με τη φουστανέλα, τα γνωστά σε όλη την Ευρώπη παλληκάρια, γίνονται μυθικά πρόσωπα και κάνουν να ξαναζήσει ο Μαραθώνας. Ήρωες ρομαντικοί και κλασικοί ταυτόχρονα. 

Ο μικρός Ναός της Αθηνάς Απτέρου Νίκης, ιωνικού ρυθμού (περί
το 430 π.Χ.) ήταν ακόμη όρθιος το 1676. Γκρεμίστηκε κατα την 
πολιορκία του 1687 για να δώσει τη θέση του σ΄ένα μικρό τούρκικο
οχυρό. Το 1835, Γερμανοί αρχαιολόγοι και αρχιτέκτονες Ρος Σάουμπερτ
και Χάνσεν αναλαμβάνουν να τον αναστηλώσουν. Τα ανάγλυφα της 
βόρειας και της νότιας ζωφόρου είχαν αποσπαστεό απο τον Λόρδο Έλγιν
και αντικατασταθεί απο εκμαγεία. Η φωτογραφία είναι το 1860.

 

Οι μάχες είναι σκληρές και αιματηρές. Η ανεξαρτησία αποκτάται τελικά το 1829. Απο το 1827 έως το 1831 η ελληνική κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Ιωάννη Καποδίστρια, παλαιό υπουργό του Τσάρου, προσπαθεί να οργανώσει το κράτος: η δολοφονία του και η αναρχία που ακολουθεί επιτρέπουν στις Μεγάλες Δυνάμεις να επιβάλουν τη βαβαρική μοναρχία. ο βασιλιάς Όθων, ανήλικος ακόμη, έρχεται στην Ελλάδα το 1833. παραμένει στο θρόνο ως το 1862, οπότε εκθρονίζεται, μετά απο επανάσταση που είχε ως αίτημα τη θέσπιση Συντάγματος. Αυτή την περίοδο, το ελληνικό έθνος ανακτά τα δικαιώματά του πάνω στις αρχαιότητες: σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα οργανώνεται η πρώτη αρχαιολογική υπηρεσία. Παράλληλα, ετοιμάζεται ένα νομοσχέδιο κατά των αρχαιοκαπήλων. Τα μνημεία της Αθήνας, που ανακηρύσσεται πρωτεύουσα το 1833, βρίσκονται στο επίκεντρο όλης της φροντίδας, των μεν Ελλήνων διότι τους θυμίζουν την παλιά δόξα και την ανεξαρτησία τους, των δε Γερμανών διότι είναι γι΄αυτούς το σύμβολο της καινούργιας τους εξουσίας. Τη δεκαετία του ΄60, η γενιά των παλληκαριών εξαφανίστηκε ή αντικαταστάθηκε. Την περίοδο των πρωτοπόρων διαδέχεται η γενιά των λογίων και επιστημόνων. 

Η επανάσταση δεν σεβάστηκε τα κτίρια: την Ακρόπολη καταλαμβάνει τουρκική φρουρά που εκδιώκεται για πρώτη φορά το 1822. Αργότερα, με την τουρκική επίθεση το 1827, οι Έλληνες υφίστανται σφοδρή πολιορκία, κατα τη διάρκεια της οποίας, σύμφωνα με αυτόπτη μάρτυρα, πρέπει να έπεσαν πάνω στο βράχο εκατόν ογδόντα βόμβες και τριακόσιες πενήντα μπάλες κανονιού σε μια μέρα. Αυτό σημαίνει οτι το 1833 όταν οι Τούρκοι εγκαταλείπουν τον βράχο, τα κτίρια είναι σε κακή κατάσταση. Η δυτική πλευρά του Παρθενώνα υπέστη ζημιές και το Ερέχθειο έχασε μια απο τις Καρυάτιδές του. Ας σημειωθεί οτι ο πόλεμος δεν έκανε μεγαλύτερο κακό απο τον Έλγιν, που είχε ήδη μεταφέρει μια στο Λονδίνο!

Η προστασία των αρχαιοτήτων

Παρόλες τις δυσκολίες που συνεπάγεται η σύσταση ενός κράτους, οι Έλληνες παίρνουν μέτρα που αφορούν τις αρχαιότητες: η Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας το 1827 απαγορεύει την εξαγωγή τους. Χρειάστηκε μάλιστα όλη η διπλωματία του Καποδίστρια προσωπικά και όλο το κύρος της Γαλλίας, σε μια στιγμή που οι Έλληνες διαπραγματεύονταν ένα δάνειο, για να δεχτεί η Βουλή να εξάγουν οι Γάλλοι τις μετόπες της Ολυμπίας - που βρίσκονται σήμερα στο Λούβρο. Αυτές οι μετόπες ανακαλύφθηκαν απο μια επιστημονική αποστολή που συναντήθηκε στο Μοριά με το σώμα της γαλλικής αποστολής υπο το στρατηγό Μαιζώνα, επιφορτισμένο με την εκδίωξη των Τούρκων απο την Πελοπόννησο, όπου κέρδισε ακόπως τα γαλόνια του στρατάρχη. 

Ο Έντγκαρ Κινέ, ένας νεαρός ελληνιστής γεμάτος ορμή και ταλέντο, αλλά όχι ακόμη ο καθοδηγητής των φιλελευθέρων στα μέσα του αιώνα, ακολουθεί την αποστολή του Μοριά ως επιστολογράφος. Απο τη παραμονή του στην Ελλάδα εμπνέεται τη Σύγχρονη Ελλάδα, που δημοσιεύεται το 1830. Είναι ένα απο τα τελευταία καλά βιβλία που ακολουθούν την παράδοση γραφικών ταξιδιών, έτσι όπως έγιναν μόδα απο τον Σατωβριάνδο. Οι ταξιδιωτικές εντυπώσεις απο την Ελλάδα αρχίζουν να κουράζουν, γράφονται πολλές και όλες σχεδόν είναι ανούσιες. Εξάλλου είναι ένας τρόπος έκφρασης ακατάλληλος για επιστημονικές δημοσιεύσεις, όπως παρατηρεί ο Γερμανός αρχαιολόγος Λουδοβίκος Ρος στην εισαγωγή του βιβλίου του Ταξίδια στα νησιά, ένα απο τα τελευταία κλασικά του είδους, το 1835. Οι ενδιαφέρουσες εκδόσεις για την Ελλάδα είναι πια όλοενα και περισσότερο επιστημονικά απομνημονεύματα. 

Η οργάνωση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας

Απο το 1834 έως το 1836 ο Ρος βρίσκεται επικεφαλής της νεοσυσταθείσης Αρχαιολογικής Υπηρεσίας που περιλαμβάνει τρεις περιοχές - ηπειρωτική Ελλάδα, Πελοπόννησο, και Νησιά- και ένα κεντρικό μουσείο μέσα στο Ναό του Θησείου της Αθήνας. Καταρχάς ασχολείται κυρίως με τα ερείπια της Ακρόπολης όπου, συμβολικά, το 1834 ο φον Κλέντζε αναστηλώνει εναν κίονα του Παρθενώνα, στολισμένο, για την περίσταση, με κλαδιά μυρτιάς και ελιάς. Ένα χρόνο αργότερα όμως, η βαβαρική φρουρά εγκαταλείπει το βράχο και η Ακρόπολη περνάει οριστικά στον έλεγχο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Το μεγάλο γεγονός αυτών των χρόνων είναι η αναστήλωση του μικρού ναού της Αθηνάς Απτέρου Νίκης, του οποίου όλοι οι όγκοι μαρμάρου ξαναβρέθηκαν μέσα στο οθωμανικά οχυρά. Η Ακρόπολη τελικά ανοίγει στο κοινό το 1835. Το νέο της τουριστικό πεπρωμένο καθορίζεται: πουλιούνται εισιτήρια εισόδου, ατομικά ή οικογενειακά διαρκείας δυο ημερών ως εννέα μηνών. Οι Γερμανοί δεν είναι οι μόνοι που δραστηριοποιούνται. Ο Ρος, νέος επιστήμονας υψηλού επιπέδου (είναι 27 χρόνων) με αλαζονικό χαρακτήρα, έκανε το σφάλμα να περιφρονήσει τους ανωτέρους του στο υπουργείο, όπως τον Αλέξανδρο Ραγκαβή, και τους κατωτέρους του, όπως τον Κυριάκο Πιττάκη, δυο αξιόλογους αντιπροσώπους των χρόνων της πρωτοπορίας. Οι δυο Έλληνες συμφώνησαν να απαλλαγούν απο τον υπεροπτικό Ρος που κατείχε την έδρα της αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο της Αθήνας έως το 1843. Αναγκάστηκε να την εγκαταλείψει, όταν μετά απο ένα εθνικιστικό κίνημα αποφασίστηκε να απομακρυνθούν απο τη διοίκηση οι ξένοι και οι Έλληνες που γεννήθηκαν εκτός Ελλάδας. Χάρη στη συνεργασία Ραγκαβή και Πιττάκη έχουμε την έκδοση του πρώτου αρχαιολογικού δελτίου, Εφημερίς Αρχαιολογική, και την ίδρυση τον ίδιο χρόνο, το 1837, της Έλληνικής Αρχαιολογικής Εταιρίας, που εξακολουθούν να υπάρχουν και που σημάδεψαν την έρευνα στην Ελλάδα. Η Εταιρία εγγράφει μέλη, των οποίων οι συνδρομές χρησιμεύουν στη χρηματοδότηση ανασκαφών και στη συλλογή αρχαιοτήτων συμπληρώνοντας τα μικρά κρατικά κεφάλαια.

(πηγή: Αρχαία Ελλάδα - η αρχαιολογία μιας ανακάλυψης, Ρολάν Ετιέν - Φρανσουάζ Ετιέν σελ. 86-91)

ΠΗΓΗ: http://stigmesstinistoria.blogspot.gr/