ΙΩΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΜΥΡΝΗΣ: το Πανεπιστήμιο που δεν λειτούργησε

Ιωνικό Πανεπιστήμιο Σμύρνης

To Ιωνικό Πανεπιστήμιο της Σμύρνης ήταν ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα το οποίο συστήθηκε στη Σμύρνη κατά τη διάρκεια της Ελληνικής διοίκησης της περιοχής, χωρίς όμως να λειτουργήσει ποτέ.

Πανεπιστήμιο Σμύρνης στο Λόφο Μπαχρή Μπαμπά (1922)
http://www.karatheodori.gr/index.php?op=ffotos2&lop=viewImage&page=1&id=74

Προϊστορία εγχειρήματος

Την αρχική ιδέα για τη σύσταση ενός νέου ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος, εκτός του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, στις μόλις απελευθερωμένες περιοχές μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, είχε ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος. Έτσι αρχικά προτάθηκε η Κωνσταντινούπολη και η Θεσσαλονίκη. Η ιδέα στη συνέχεια, καλλιεργήθηκε όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή συναντήθηκαν τον Σεπτέμβριο του 1919 στο Παρίσι. Ο Βενιζέλος μίλησε αργότερα και για ένα δεύτερο πανεπιστήμιο το οποίο θα ιδρυόταν στη Σμύρνη. Ο Βενιζέλος είχε επιλέξει τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή για να συστήσει το ίδρυμα αυτό επειδή διέθετε οργανωτική εμπειρία (είχε οργανώσει το Πολυτεχνείο του Μπρεσλάου) και επειδή ήθελε να αποφύγει«μια και καλή την ανάμιξη της αθηναϊκής πολιτισμικής ελίτ στο φιλόδοξο σχέδιό του»^[1]

Το υπόμνημα του Καραθεοδωρή

Σύνδεσμος Φίλων Κ. Καραθεοδωρή
http://www.karatheodori.gr/index.php?op=bio

Μετά τη συνάντηση που είχε με τον Βενιζέλο, στις 20 Οκτωβρίου του 1919 θα υποβάλει υπόμνημα για την ίδρυση δεύτερου Ελληνικού πανεπιστημίου με τίτλο, Project d' une nouvelle Universite en Grece, presente au Gouvernement Hellenique par C. Caratheodory. Στο υπόμνημά του αυτό ο Καραθεοδωρή στηριζόμενος στην επέκταση της Ελληνικής επικράτειας και στην πεποίθηση ότι ο Ελληνικός κόσμος όφειλε να διαδραματίσει ένα διαμεσολαβητικό ρόλο ματαξύ σλαβικού και ανατολικού κόσμου από τη μια και δυτικού κόσμου από την άλλη, ο ρόλος λοιπόν της Ελλάδας ήταν εκπολιτιστικός-κάτι που συμμεριζόταν και ο ίδιος ο Βενιζέλος- και ο εκπολιτιστικός αυτός ρόλος ήταν μια παράμετρος της Μεγάλης Ιδέας.^[2] H Aθήνα με το Πανεπιστήμιό της παρείχε κατά βάσιν κλασσική παιδεία κι έτσι το νέο ίδρυμα θα ήταν μια υπέρβαση σε σχέση με εκείνο της Ελληνικής πρωτεύουσας, θα συνδύαζε ανθρωπιστική και τεχνοκρατική εκπαίδευση με βάση τις ανάγκες της περιοχής^[3]. Ο Καραθεοδωρής θεμελίωσε την πρότασή του στο αγγλοσαξωνικό ακαδημαϊκό παράδειγμα κι όχι στα γαλλικά και γερμανικά ακαδημαϊκά ιδρύματα. Πρότεινε ως έδρες για τη σύστασή του τρεις τοποθεσίες: τη Σμύρνη, τη Θεσσαλονίκη και τη Χίο.^[4]

Η ίδρυση του Πανεπιστημίου και η οργάνωσή του

Το γραφείο του Καραθεοδωρή στο Πανεπιστήμιο Σμύρνης (1920)
http://www.karatheodori.gr/index.php?op=ffotos2&lop=viewImage&page=1&id=77

Στο υπόμνημα του Καραθεοδωρή βασίστηκε ο νόμος 2251/14-7-1920 Περί ιδρύσεως και λειτουργίας Ελληνικού Πανεπιστημίου εν Σμύρνη (ΦΕΚ,τευχ.Α' ΙΙ) που ψηφίστηκε τον Αύγουστο του 1920. Ο διορισμός του Καραθεοδωρή υπογράφτηκε στις 28 Οκτωβρίου/10 Νοεμβρίου 1920 με αναδρομική ισχύ από τις 15/28 Ιουλίου1920, ενώ το ιδρυτικό διάταγμα εκδόθηκε από την Ύπατη Αρμοστεία την 1η Δεκεμβρίου 1920.^[5]

Οι σχολές του ιδρύματος

Το Πανεπιστήμιο αποτελείτο από τις εξής σχολές:

• α)Γεωπονική και φυσικών επιστημών: αποσκοπούσε στην εκπαίδευση πολιτικών μηχανικών, μηχανολόγων, αρχιτεκτόνων, ηλεκτρολόγων, χημικών, γεωλόγων, ειδικών στην βοτανολογία και ζωολογία. Επίσης θα μπορούσε να εκπαιδεύει κτηματίες και πρακτικούς γεωργούς
• β)Ανατολικών γλωσσών και ανατολικού πολιτισμού΄: αποσκοπούσε στην εκπαίδευση δασκάλων για να διδάξουν σε ανώτερα εκπαιδευτήρια. Εκεί θα διδάσκονταν την αραβική, περσική, αρχαία και νεώτερη Εβραϊκή
• γ)Δημοσίων υπαλλήλων: εκεί διδάσκονταν διοικητικό δίκαιο, κοινωνικές και οικονομικές επιστήμες
• δ)Εμπορική
• ε)Χωροσταθμών και εργοδηγών: σε αυτήν εκπαιδεύονταν επιστάτες τεχνικών έργων.
• στ)Ανώτερο μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο: σε αυτό θα εκπαιδεύονταν οι μελλοντικοί μουφτήδες και ιεροδικαστές.
• ζ)Ινστιτούτο υγιεινής: αυτό θα εκπαίδευε τους γιατρούς που θα επιθυμούσαν να αναλάβουν δημόσια υγιεινολογική υπηρεσία. Θα πραγματοποιούσε σεμινάρια για τους ντόπιους γιατρούς. Το ίδιο ινστιτούτο θα πραγματοποιούσε δωρέαν βακτηριολογικές, βιοχημικές εξετάσεις, την παρασκευή εμβολίων, ορών, αντιγόνων, αντιτοξίνων και θα προσπαθούσε να συμβάλει στην καταπολέμηση των λοιμοδών ασθενειών που μάστιζαν την περιοχή (ελονοσία, αφροδίσια νοσήματα, φυματίωση)^[6].

Τα έτη σπουδών κάθε κύκλου θα ποίκιλλαν ανάλογα με τον απονεμόμενο τίτλο σπουδών, ενώ προβλέπονταν και σειρές μαθημάτων διάρκειας λίγων εβδομάδων γύρω από πρακτικά θέματα Μηχανολογίας και Γεωπονικής. Ειδικές εισαγωγικές εξετάσεις για κάθε κύκλο σπουδών θα εγγυούνταν το επίπεδο των φοιτητών, ενώ για την εξέταση της προόδου στην πορεία των σπουδών προτεινόταν η υιοθέτηση ενός συστήματος μεταξύ του βρετανικού, που πολλαπλασίαζε τις γραπτές και προφορικές εξετάσεις, και του γερμανικού, που τις καταργούσε σχεδόν εντελώς. Η διδακτέα ύλη προβλεπόταν υποχρεωτική σε συγκεκριμένα για κάθε κλάδο μαθήματα, με δυνατότητα επιλογής ενός ή δύο ακόμη θεμάτων. ^[7]

Η γλώσσα των μαθημάτων θα ήταν η Ελληνική και η τουρκική, χωρίς να αποκλείονται και άλλες. Το διδακτικό προσωπικό θα το αποτελούσαν τακτικοί και έκτακτοι καθηγητές, επιμελητές και βοηθοί. Ο βαθμός και ο μισθός τους θα ήταν αντίστοιχος με εκείνον του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου.. Επίσης θα μπορούσαν να κατέχουν κι άλλη δημόσια θέση. Η διοίκηση του ιδρύματος ήταν ο πρύτανης για πέντε-μεταβατικά- χρόνια, και ακόλουθα ο πρύτανης, η σύγκλητος, οι κοσμήτορες των σχολών και οι διευθυντές των παραρτημάτων. Οι τίτλοι που παρέχει το ίδρυμα ανάλογα με τη διάρκεια φοίτησης ήταν ενδεικτικά, πτυχία και διδακτορικά.^[8]

Η οργάνωση του πανεπιστημίου

Τον Αύγουστο του 1920 συνοδεύει τον Βενιζέλο στη μοναδική του επίσκεψη στο λιμάνι της Σμύρνης και συναντάται για πρώτη φορά με τον Ύπατο Αρμοστή, ο οποίος επρόκειτο να σταθεί ο θερμότερος υποστηρικτής της προσπάθειας για την πραγματοποίηση του σχεδίου, καθώς και πρόθυμος χορηγός των απαραίτητων χρηματικών ποσών. Ο Καραθεοδωρής αρχικά εγκαταστάθηκε στο πολυτελές προάστειο του Βουτζά, όπου ζούσαν οικογένειες δυτικοευρωπαίων και στις μετακινήσεις του από και προς το πανεπιστήμιο είχε αυτοκίνητο με οδηγό παραχωρημένο από την Αρμοστεία.^[9] Αφού λάβει μια άδεια μερικών εβδομάδων πραγματοποιεί περιοδεία σε Γαλλία και Γερμανία προκειμένου να προμηθευτεί τον αναγκαίο υλικοτεχνικό εξοπλισμό: με 500.000 μάρκα που του είχε δώσει το Ελληνικό Υπουργείο των Εξωτερικών και 200.000 μάρκα που του είχε δώσει η Ύπατη Αρμοστεία, αγόρασε εργαστηριακό εξοπλισμό που μεταφέρθηκε στη Σμύρνη μέσα σε ογδόντα δύο κιβώτια.^[10] Επίσης από τους οίκους Sckott & Genossen της Ιένας αγόρασε γυαλικά και από το Βερολίνο προπλάσματα φυτών και άλλα βιβλία σε τιμές 60% χαμηλότερες από το αν τα αγόραζε από την Αθήνα.^[11]

Το διδακτικό προσωπικό

Ο Καραθεοδωρή επέλεξε και το διδακτικό προσωπικό του ιδρύματος: έτσι για την έδρα της φυσικής επέλεξε τον Φρίξο Θεοδωρίδη διπλωματούχο του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης, για την έδρα της χημείας τον Π.Κυρόπουλο, για τη διδασκαλία της αγρονομίας τον Θεολόγο Κεσίσογλου με σπουδές στο Βέλγιο και οργανωτή γεωργικών σχολών στην Κίνα, την Κολομβία και την Ουρουγουάη. Τέλος για την έδρα της μικροβιολογίας κλήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1920 ο Γεώργιος Ιωακείμογλου, που δίδασκε ως άμισθος υφηγητής φαρμακολογίας στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου, για να αρχίσει να διδάσκει από την 1η Ιανουαρίου του 1921 και μέχρι να ξεκινήσει τη διδασκαλία, να διευθύνει το εργαστήριο υγιεινής.^[12] Η επιλογή του προσωπικού γινόταν με κριτήριο τις σπουδές των επιλεγόμενων προσώπων κι όχι τη διδασκαλία ή την έρευνα που είχαν πραγματοποιήσει.^[13] Δεν έλλειψαν όμως και οι περιπτώσεις επιστημόνων που θέλησαν να διδάξουν και οι ίδιοι ή προτάθηκαν από άλλους για να διδάξουν: έτσι τον Ιούνιο του 1920 ο Ludwwig Burhner ήθελε να διδάξει ως καθηγητής γενικής και ιστορικής γεωγραφίας στο ίδρυμα αυτό. Ο τότε υπουργός των Εξωτερικών της Ελλάδος Νικόλαος Πολίτης πρότεινε τον Ευγένιο Σωμαρίδη, καθηγητή στην έδρα Νέας Ελληνικής Γλώσσας στη Βιέννη, για τη σχολή Ανατολικών Γλωσσών του Ιωνικού Πανεπιστημίου της Σμύρνης. Τέλος ο μητροπολίτης Χρύσανθος πρότεινε τον Ιωάννη Φιλιππίδη διδάκτορα Νομικής.^[14]

Οι κτιριακές εγκαταστάσεις

Βρισκόταν στον λόφο Μπαχρή-Μπαμπά στις δυτικές παρυφές του λόφου Πάγου. Το κτίριο ήταν μισοτελειωμένο όταν απελευθερώθηκε η Σμύρνη. Περιελάμβανε εβδομήντα ευρύχωρες αίθουσες, αμφιθέατρο τριακοσίων είκοσι θέσεων και μεγάλο περίβολο. Στη θέση αυτή υπήρχε από τον 19ο αιώνα εβραϊκό νεκροταφείο σαρανταπέντε στρεμμάτων το οποίο έπαψε να χρησιμοποιείται από το 1875. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν Τούρκοι πρόσφυγες από τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του1878. Οι Ισραηλίτες αντέδρασαν στην καταπάτηση της περιοχής αλλά οι Τουρκικές αρχές τους παραχώρησαν μέρος αυτής αντί ενοικίου το οποίο όμως οι Ισραηλίτες δεν κατέβαλαν ποτέ. Τελικά το 1914 ο νομάρχης της Σμύρνης Ραχμή μπέης απαλλοτρίωσε την έκταση με σκοπό να ανεγείρει τουρκική σχολή και βιβλιοθήκη τα οποία δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ όταν είχαν φτάσει οι Έλληνες στη Σμύρνη. Επειδή η έκταση ανήκε στο Τουρκικό δημόσιο, περιήλθε ακολούθως στη διάδοχη διοίκηση, την Ελληνική. Η ολοκλήρωση των εργασιών κόστισε 110.000 τουρκικές λίρες.^[15] Tα εγκαίνια θα πραγματοποιούνταν στις 10 Οκτωβρίου του 1922.^[16]

Τα προβλήματα

Τα προβλήματα σχετικά με τη λειτουργία του ιδρύματος συνδέονταν αρχικά με τις υποσχόμενες χορηγίες και κυρίως εκείνη του πλούσιου Έλληνα Σταύρου Παλαντζή ο οποίος είχε αναλάβει να χρηματοδοτήσει την ανέγερση του Πανεπιστημίου με το ποσό των 2.000.000 φράγκων και παράλληλα να καταβάλει κάθε χρόνο το ποσό των 250.000 φράγκων. Υπέγραψε μάλιστα και σχετική συμφωνία με το Ελληνικό Δημόσιο, δια του Έλληνα πρέσβυ στο Παρίσι Δημήτριου Μπενετάτου. Τελικά δεν τήρησε τους όρους του συμβολαίου ο Παλαντζής.^[17] Επίσης, ο καθηγητής Ιωακείμογλου μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του 1920 δεν επέστρεψε στηΣμύρνη.^[18] Αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα του ιδρύματος εκφράζονταν και από προσωπικότητες του πανεπιστημιακού χώρου στην άλλη πλευρά του Αιγαίου: οΧρήστος Ανδρούτσος επιφυλασσόταν για την δυνατότητα να συνεχίσει να λειτουργεί το ίδρυμα.^[19] Τέλος, η τουρκική κοινωνία ένιωθε αποξενωμένη επειδή καλούνταν έμμεσα να αναγνωρίσει την ελληνική πολιτιστική υπεροχή και ήταν ήδη αποξενωμένη από την δυτική παιδεία και από τις μικρότερες βαθμίδες εκπαίδευσης.^[20]

Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή

Στις 23 Αυγούστου του 1922 ο Καραθεοδωρή συγκέντρωσε το προσωπικό και το ενημέρωσε σχετικά με την αποχώρησή τους από τη Σμύρνη, ενώ το εφοδίασε με λίγα χρήματα και συστατικές επιστολές. Το κλειδί του ιδρύματος το παρέδωσε συμβολίκά στον Πλαστήρα. Τα βιβλία της βιβλιοθήκης του ιδρύματος,τα φυσικοχημικά όργανα και το αρχείο του πανεπιστημίου παραδόθηκαν από τον Καραθεοδωρή στον καθηγητή Δημήτριο Χόνδρο και στη συνέχεια φιλάχθηκαν από τους Μιχαήλ Αναστασιάδη, Θεόδωρο Κουγιουμτζέλη και Σαλτέρη Περιστεράκη, οι οποίοι και τα παρέδωσαν στον Καίσαρα Αλεξόπουλο. Σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.^[21]

Παραπομπές

1. Jump up
   ↑ Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας,εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.328-329
2. Jump up
   ↑ Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας, εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.330-331
3. Jump up
   ↑ Βικτωρία Σολωμονίδου,«Ιωνικό Πανεπιστήμιο Σμύρνης: συμβολή στην ειρηνική συνύπαρξη »,στο:Συλλογικό:Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου «Πανεπιστήμιο: Ιδεολογία και Παιδεία»-Ιστορική διάσταση και προοπτικές, τομ.Β', εκδ.Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα, 1989, σελ.391[1]
4. Jump up
   ↑ Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας,εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.334
5. Jump up
   ↑ Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας,εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.341-342
6. Jump up
   ↑ Χρήστος Σολομωνίδης, Η παιδεία στη Σμύρνη, Αθήνα, 1961, σελ.387-388
7. Jump up
   ↑ Βικτωρία Σολωμονίδου,«Ιωνικό Πανεπιστήμιο Σμύρνης: συμβολή στην ειρηνική συνύπαρξη »,στο:Συλλογικό:Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου «Πανεπιστήμιο: Ιδεολογία και Παιδεία»-Ιστορική διάσταση και προοπτικές, τομ.Β', εκδ.Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα, 1989, σελ.392[2]
8. Jump up
   ↑ Χρήστος Σολομωνίδης, Η παιδεία στη Σμύρνη, Αθήνα, 1961, σελ.389-390
9. Jump up
   ↑ Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας,εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.341
10. Jump up
    ↑ Χρήστος Σολομωνίδης, Η παιδεία στη Σμύρνη, Αθήνα, 1961, σελ.392
11. Jump up
    ↑ Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας,εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.356
12. Jump up
    ↑ Χρήστος Σολομωνίδης, Η παιδεία στη Σμύρνη, Αθήνα, 1961, σελ.400, Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας,εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.340
13. Jump up
    ↑ Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας,εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.355
14. Jump up
    ↑ Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας,εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.359-360
15. Jump up
    ↑ Χρήστος Σολομωνίδης, Η παιδεία στη Σμύρνη, Αθήνα, 1961, σελ.406-408
16. Jump up
    ↑ Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας,εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.372
17. Jump up
    ↑ Χρήστος Σολομωνίδης, Η παιδεία στη Σμύρνη, Αθήνα, 1961, σελ.408-410, Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας,εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.366
18. Jump up
    ↑ Χρήστος Σολομωνίδης, Η παιδεία στη Σμύρνη, Αθήνα, 1961, σελ.402, Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας,εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.366-367
19. Jump up
    ↑ Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας,εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.367
20. Jump up
    ↑ Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας,εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.368
21. Jump up
    ↑ Δέσποινα Τραυλού, «Ο ιδρυτής του Πανεπιστημίου Σμύρνης », Κ. Καραθεοδωρή.Ο Έλληνας Αϊνστάιν, Ε Ιστορικά, τ/χ.211, (13 Νοεμβρίου 2003), σελ.30-31

Πηγές

• Μαρία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ένας μαθηματικός υπό την σκέπη της εξουσίας,εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2007,σελ.328-375
• Δέσποινα Τραυλού, «Ο ιδρυτής του Πανεπιστημίου Σμύρνης », Κ. Καραθεοδωρή.Ο Έλληνας Αϊνστάιν, Ε Ιστορικά, τ/χ.211, (13 Νοεμβρίου 2003), σελ.26-31
• Χρήστος Σολομωνίδης, Η παιδεία στη Σμύρνη, Αθήνα, 1961, σελ.388-412
• Βικτωρία Σολωμονίδου,«Ιωνικό Πανεπιστήμιο Σμύρνης: συμβολή στην ειρηνική συνύπαρξη »,στο:Συλλογικό:Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου «Πανεπιστήμιο: Ιδεολογία και Παιδεία»-Ιστορική διάσταση και προοπτικές, τομ.Β', εκδ.Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα, 1989, σελ.387-396[3]
• Λίλα Θεοδωρίδου, Ζωή Σωτηρίου Η Βιβλιοθήκη του Ιωνικού Πανεπιστηµίου Σµύρνης. Το µετέωρο βήµα (1921-1922)[4]

ΠΗΓΗ: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%